جوامع مختلف در سالیان اخیر با گسترش شهرگرایی، رشد صنعت، تولید انبوه کالاها و به مدد رسانه‌های ارتباطی و موج تبلیغات کالاها با پدیده مصرف‌گرایی مواجه شده است. این پدیده به طور عام و مصرف کالاهای خارجی به طور خاص به اشکال گوناگون وجود دارد. به طوری که با بالا رفتن سطح زندگی و رفاه، نیازهای زیادی هم پدیدار شد، تا جایی‌که از طریق آنلاین شاپ‌ها، محصولات برند و خارجی وارد شد.
یکی از پرسش‌هایی که بعضا در جامعه مطرح میشود این است که چرا در چند سال اخیر، علل‌الخصوص با پدیدار شدن قشری به نام بلاگرها، برند پوشی و آنلاین شاپ‌های خارجی به این مقدار زیاد شد و مورد توجه قرار گرفت؟ آیا نظارتی در این امر وجود دارد و تاثیر آن در اقتصاد کشور چیست؟ در همین راستا گفتگویی با هادی سلیمی‌زاده، رضا تنهایی‌مقدم کارشناسان اقتصادی و محمدحسین توانایی، کارشناس سبک زندگی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
مرفهین بی درد!
هادی سلیمی زاده، در خصوص پدیده فروش و تبلیغ توسط بلاگرها گفت: فروش برخی از محصولات توسط بلاگرها الزاماً اتفاق بدی نیست. حتی اگر حاکمیت آن را یک اتفاق بد تلقی کند، باید ببینیم که واقعاً موضوع واردات و برند پوشی چقدر با سیاست صنعتی ما تطابق دارد. متاسفانه در ساختار سیاست صنعتی و تجاری، برنامه ریزی آنچنان روشن و مشخصی نداریم و تعرفه گذاری‌ها منطبق بر زنجیره ارزش و زنجیره تامین محصولات نیست. در صورتی که ما اگر سیاست صنعتی درستی داشته باشیم تمرکز را روی یک موضوع مشخص می‌گذاریم. به عنوان مثال در بحث پوشاک نه تنها باید به لایه الیاف و نساجی توجه شود بلکه باید از وارداتش هم حمایت شود؛ چرا که از لحاظ ارزش افزوده و اشتغال، پوشاک ارزش افزوده بسیار بالاتری ایجاد می‌کند. پس از قوت گرفتن این مورد می‌توانیم در لایه تقویت نساجی نیز ورود کنیم و بعد از آن هم از تولید کنندگان الیاف حمایت کنیم. این اصل مسئله و ریشه است که متاسفانه دقتی روی آن نیست و همیشه فقط به مرحله و لایه آخر پرداخته میشود.
سلیمی‌زاده در ارتباط با کیفیت کالاهای ایرانی بیان کرد: تقاضای پوشاک با کیفیت در کشور یک تقاضای جدی است. حدود ۷۰ درصد از هزینه‌هایی که در دهک‌های بالای جامعه و در قشر مرفهین می شود، اصلا برای خود افراد مهم نیست و صرفا فقط دنبال کیفیت بالا هستند. حال این مسئله مطرح میشود که آیا تولید کنندگان داخلی توانسته‌اند با سیاست‌های مشخص این نیاز را پاسخ دهند و برطرف کنند یا نه.
وی افزود: در همین چند سال اخیر برندهای بسیار خوب و با کیفیتی در کشور مشغول هستند و تولیداتی دارند که در بسیاری از مجتمع‌های تجاری گران‌قیمت در بالاشهر هم شعبه دارند، مشتریان نیز نسبتاً راضی هستند. ولی به طور کلی درصدی از افراد هستند که کلا دنبال برند خارجی هستند، اگرچه که امکان تولید همان برندها هم در داخل کشور وجود دارد ولی مشروط به این است که یک اراده شکل بگیرد و بطور جدی پیگیری شود.
مسیر برای دور زدن قوانین هموار است!
این کارشناس با بیان مشکلات آنلاین شاپ‌ها و وارد شدن برخی از پوشاک به صورت قاچاق ادامه داد: مسئله اول مسئولین هستند که اگر نگاه درست، نظارتی و دقیقی روی زنجیره ارزش و تامین کالا نداشته باشند، مشکلاتی هم نظیر قاچاق پدیدار میشود که آنلاین شاپ‌ها هم عمدتا کالاهای خود را از طریق قاچاق تامین می‌کنند. مسئله دوم نیز ساز و کار خود قاچاق است. این‌که گفته می شود آن حجم زیاد از کانتینرها باید از گمرک رد شوند و در آنجا کالای قاچاق تشخیص داده شود، عملا ممکن نیست و فایده‌ای هم ندارد زیرا همیشه مسیری برای دور زدن قوانین وجود دارد و کسی نیست که آنقدر دقیق و جزئی وارد ماجرا شود و به صورت ریز و تک به تک بررسی کند که کدام کالا قاچاق است. به عنوان مثال یک نمونه بارز و بزرگ در این ماجرا، عوض کردن لیبل‌ها است که در ابتدای ورود به کشور، لیبل‌های خارجی آنها عوض می شود، مارک دیگری می‌خورد و سپس وقتی از گمرک رد شد، دوباره همان لیبل و مارک اصلی را نصب می‌کنند. این اتفاقات زمانی صورت می‌گیرد که کارهای غیر کاربردی و غیر اصولی مانند سخت گیری‌های جزئی زیاد شوند و از آن طرف هم ابتکار عمل برای دور زدن قوانین زیاد میشود.
سلیمی‌زاده همچنین راه حل جالبی هم برای حمایت از کالای ایرانی ارائه داد و گفت: یک پیشنهاد و راه حل موثر در این زمینه، اختصاص دادن جشنواره‌هایی برای تقویت برندهای ایرانی است. در برخی از موارد، مردم یا برند داخلی را نمی‌شناسند و یا حتی اگر بشناسند هم نمی‌دانند از کدام مراکز خرید باید تهیه کنند. اگر تعرفه‌ها اصلاح شوند، خریدارها با فروشنده‌های برندهای داخلی آشنا شوند، برندهای داخلی نیز باهم طرح‌های مشترک ایجاد کنند و همین برندهای داخلی را بلاگرها تبلیغ کنند، عمده چالش‌های موجود در این زمینه حل میشود.
کالای خارجی انحصار را می‌شکند
تنهایی‌مقدم نیز در اتباط با تاثیر کالا و پوشاک خارجی در اقتصاد یک کشور گفت: نحوه مواجهه کشورها با برند و کالای خارجی در امر اثرگذاری مهم است. همه برندها را نمی‌شود با یک دید بررسی کرد زیرا حضور برخی از همین برندها، در اقتصاد کمک کننده است و حتی در نقطه مقابل نیز برخی دیگر ضرر رسان برای اقتصاد هستند. وقتی یک کشور، صنعتی دارد و کالایی را تولید می‌کند که حالت انحصاری یا شبه انحصاری دارد، وجود چند کالای خارجی که بتواند با آنها رقابت کند باعث رشد و پیشرفت میشود. البته که این رقابت هم باید مدیریت شده باشد، یعنی به نحوی باشد که این انحصار در کالای داخلی نماند و طوری هم نباشد که همان کالای داخلی را از دور رقابت خارج کند.
تنهایی‌مقدم در خصوص مونتاژی بودن برخی برندها و تاثیر آن در رشد فناوری یک کشور افزود: در برخی مواقع، یک برند خارجی وارد کشور میشود که مونتاژی است و یا نیاز به مونتاژ شدن دارد. حال هرچه این برند مشهورتر و با کیفیت بهتری باشد، اتفاقات بهتری هم رخ می‌دهد. وقتی این مونتاژ شدن صورت گیرد، باید تکنولوژی و فناوری‌اش هم موجود شود و همین به‌روزرسانی علم در خصوص نحوه مونتاژ کردن آن وسیله یا کالا باعث رشد فناوری آن کشور میشود. در هر صورت، بازهم نحوه برخورد و سیاست گذاری، عامل مهم در افزایش تولیدات داخلی است که اگر این موارد به خوبی انجام شوند و موضع و گاردی در برابر آن نباشد، واردات برند و تبلیغات آن هم در مسیر درست و بهتری اتفاق می افتد.
آنلاین‌شاپ‌ها مانع خرید از فروشگاه‌های کوچک نشود
محمدحسین توانایی نیز آنلاین شاپ‌ها و فرهنگ این نوع خریدها را در سبک زندگی اجتماعی، تنوع سلیقه‌ها و گسترش تبادلات مردم اینطور بررسی کرد و گفت: امروزه با ضرورت زندگی اجتماعی و تنوع سلیقه‌ها در سطح جهان و ایجاد فضای مجازی و گسترش آن، فروشگاه‌هایی تشکیل شدند که از آنها به عنوان فروشگاه‌های اینترنتی یا برخط یاد میشود. باید توجه داشت که این آنلاین شاپ‌ها مزایایی مانند صرفه‌جویی در زمان دارند و از تشدید آلودگی هوا و ترافیک در شهرای بزرگ جلوگیری می‌کنند؛ امکان مقایسه قیمت‌ها و خرید کلی محصولات را دارند اما معایبی هم از جهت رعایت نکردن نکات اخلاقی و حتی اسلامی مانند کلاهبرداری، ناقص فروشی، فرهنگ سازی غلط در محصولاتی که با فرهنگ ایرانی اسلامی مغایرت دارند هم وجود دارد.
وی افزود: همچنین در خصوص همین نکات اخلاقی، توصیه میشود تمام خریدها از فروشگاه‌های آنلاین صورت نگیرد و برخی کالاها از مغازه‌های حاضر در محلات تهیه شوند تا حمایتی هم از آنها و علل‌الخصوص از کالای داخلی شود. چرا که رهبر معظم انقلاب هم در ارتباط با حمایت از کالای داخلی فرموند «واردات کالاهایی که در داخل به‌قدر کافی تولید میشود، باید به‌صورت یک حرام شرعی و قانونی شناخته بشود؛ آنچه در داخل تولید میشود، از خارج وارد نشود.»
حال در نهایت با وجود تمام نکاتی که گفته شد و آنلاین شاپ‌ها در اقتصاد و سبک زندگی و بر مدار اخلاقی بررسی شدند، میشود نتیجه گرفت واردات، کالای برند، تبلیغات، بلاگرها، جامعه، قیمت‌ها و ارزش گذاری‌ها همه به صورت زنجیره‌وار به یکدیگر متصل هستند که نیازمند مدیریت درست و فرهنگ سازی اصولی می‌باشند. چرا که اگر فرهنگ سازی برای خرید کالای ایرانی انجام نشده باشد، کالای خارجی از طریق قاچاق یا واردات رسمی در بازار ایران عرضه میشود و درنتیجه سهم تولیدکننده ایرانی را از بازار کم می‌کند. این سلسله در نهایت به بیکاری، رکود، کاهش قدرت خرید و کاسته شدن از میزان مصرف کالای ایرانی منجر می‌گردد.
نیایش احمدی _ خبرنگار تحریریه جوان قدس