خبرآنلاین اصفهان - عاطفه علیان: اصفهان، به‌عنوان یکی از استان‌های مرکزی و نیمه‌خشک ایران، در طول تاریخ با نوسانات آب و هوایی متعددی مواجه بوده است. از دمنوش‌های خشک تابستانی تا برف‌های زمستانی، این شهر همواره شاهد تغییرات طبیعی بوده است. اما در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی و کاهش بارش‌ها نگرانی‌های جدی در مورد منابع آبی و کشاورزی در این استان ایجاد کرده است. در آذرماه ۱۴۰۳، اصفهان تجربه‌ای بی‌سابقه را از سر گذراند؛ چرا که نه تنها بارش‌ها بسیار کاهش یافت، بلکه در این ماه حتی یک قطره باران هم در این استان ثبت نشد. این وضعیت سوالاتی بسیاری را در ذهن بسیاری از افراد ایجاد کرده است.
از دیرباز، اصفهان به‌عنوان یکی از مراکز تمدنی مهم در ایران، همواره با نوسانات جوی روبرو بوده است. اما در قرن اخیر، تغییرات اقلیمی موجب شده تا این نوسانات شدت بیشتری پیدا کنند. در طول دهه‌های گذشته، میزان بارش‌ها در این استان نسبت به گذشته کاهش یافته است و در برخی از سال‌ها، به ویژه در فصل‌های پاییز و زمستان، بارش‌ها به‌شدت کمتر از میانگین سالانه بوده است.
در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰، بارش‌ها در اصفهان به‌طور مرتب کاهش یافت و در برخی از سال‌ها به حدی رسید که موجب کاهش چشمگیر ذخایر آب سدها و منابع زیرزمینی شد. بارش‌های استان اصفهان، که تا پیش از این به‌طور متوسط به ۱۵۰ میلی‌متر در سال می‌رسید، به کمتر از ۱۰۰ میلی‌متر در برخی سال‌ها کاهش یافته است. این کاهش شدید بارش‌ها، تهدیدی جدی برای تأمین آب شرب، کشاورزی و صنعت در این استان به‌شمار می‌آید.
خشکسالی آذرماه ۱۴۰۳؛ چرا هیچ‌گونه بارشی نداشتیم؟
آذرماه ۱۴۰۳ به‌عنوان یک نقطه عطف در تاریخ اقلیمی اصفهان شناخته می‌شود. در این ماه، استان اصفهان حتی یک قطره باران هم نداشت. این وضعیت بی‌سابقه، در کنار کاهش دمای شدید و افزایش بادهای گرم، در تاریخ ایستگاه‌های هواشناسی این استان ثبت شد. برای درک دلایل این اتفاق، باید به عوامل مختلف جوی و اقلیمی که به‌طور هم‌زمان در حال وقوع بودند، توجه کنیم.
لیلا امینی در پاسخ به این سوال که چرا بارش‌ها در آذرماه ۱۴۰۳ به‌شدت کاهش یافت، اظهار داشت: کاهش بارش‌ها در آذرماه به‌دلیل پدیده‌ای به نام «بلاکینگ» جوی است. این پدیده باعث ایجاد فشار جو بالا و سکون هوا می‌شود، که مانع از ورود سامانه‌های بارشی به منطقه می‌شود. در این شرایط، سامانه‌های بارشی نمی‌توانند به اصفهان برسند و حتی در مواردی، منجر به خشکسالی می‌شوند. این پدیده در آذرماه به‌شدت در اصفهان مشهود بود.
رضا موسوی توضیح داد: «تغییرات اقلیمی نیز به‌طور فزاینده‌ای بر میزان بارش‌ها در مناطق خشک مانند اصفهان تأثیر می‌گذارد. تغییرات در دمای سطح اقیانوس‌ها و به‌ویژه وقوع پدیده‌های اقیانوسی نظیر ال‌نینو و لانینا می‌تواند موجب تغییرات الگوهای جوی در سطح منطقه‌ای و جهانی شود. این تغییرات می‌تواند به کاهش بارش‌ها در مناطقی چون اصفهان منجر شود. در سال‌های اخیر، تغییرات اقلیمی به‌وضوح بر الگوهای بارش استان تأثیر گذاشته است.»
محمد قاسمی درباره تأثیر این خشکسالی بر منابع آبی استان گفت: «این کاهش بارش‌ها، به‌ویژه در آذرماه ۱۴۰۳، تأثیرات منفی زیادی بر منابع آبی استان اصفهان گذاشته است. در این ماه، هیچ‌گونه بارش قابل‌توجهی در سطح استان نداشتیم، به این معنی که ذخایر آب سدها و منابع زیرزمینی استان بیش از پیش تحت فشار قرار گرفته‌اند. کاهش بارش‌ها به‌ویژه بر منابع آبی کشاورزی تأثیرات منفی زیادی گذاشته و به بحران آبی دامن زده است.»
تغییرات اقلیمی به‌ویژه گرمایش جهانی، یکی از عوامل اصلی کاهش بارش‌ها در اصفهان است. این تغییرات باعث تغییر در الگوهای بارشی و دمایی مناطق مختلف می‌شود. در ایران، به‌ویژه در مناطق نیمه‌خشک مانند اصفهان، تغییرات اقلیمی باعث کاهش بارش‌ها و افزایش دما در سال‌های اخیر شده است. پدیده بلاکینگ یکی از علل اصلی کاهش بارش‌ها در آذرماه ۱۴۰۳ بود. این پدیده باعث ایجاد یک الگوی جوی پایدار و پرفشار می‌شود که جریان‌های بارشی را متوقف می‌کند. در این شرایط، سامانه‌های بارشی قادر به ورود به استان نمی‌شوند و بارش‌ها کاهش می‌یابد. پدیده‌هایی نظیر ال‌نینو و لانینا نیز بر بارش‌ها در اصفهان و سایر مناطق ایران تأثیرگذار هستند. این پدیده‌ها می‌توانند موجب تغییر در الگوهای جوی و کاهش بارش‌ها در مناطق خشک و نیمه‌خشک کشور شوند.
تأثیرات خشکسالی بر کشاورزی و منابع آبی
کاهش بارش‌ها در آذرماه ۱۴۰۳ به‌ویژه بر بخش کشاورزی استان اصفهان تأثیرات زیادی گذاشته است. بسیاری از کشاورزان در این استان با بحران کم‌آبی روبرو هستند و به‌دلیل کاهش منابع آبی، برخی از محصولات کشاورزی خود را از دست داده‌اند. در این راستا، قاسمی می‌گوید: «این خشکسالی باعث کاهش سطح آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها شده و بسیاری از کشاورزان با کمبود آب مواجه هستند. همچنین، کاهش بارش‌ها بر کیفیت آب نیز تأثیر گذاشته و استفاده از منابع آبی به‌ویژه در بخش کشاورزی، به‌طور فزاینده‌ای مشکل‌ساز شده است.»
کاهش بارش‌ها و خشکسالی بی‌سابقه در آذرماه ۱۴۰۳ در اصفهان، نتیجه عواملی پیچیده است که شامل تغییرات اقلیمی، پدیده بلاکینگ جوی و تأثیرات جهانی است. این خشکسالی نه تنها تهدیدی جدی برای منابع آبی و کشاورزی استان است، بلکه باید در نظر گرفته شود که در آینده نیز این وضعیت می‌تواند تشدید شود. برای مقابله با این بحران، نیاز به برنامه‌ریزی‌های دقیق‌تر در زمینه مدیریت منابع آبی، تغییر در شیوه‌های کشاورزی و بهبود روش‌های مصرف آب احساس می‌شود.
46