برترین‌ها: ۱۴ ماه بعد از آغاز جنگ در غزه، نگرانی‌ها در مورد وضعیت خاورمیانه رنگ تازه‌ای به خود گرفته‌است. استمرار حملات اسرائیل به غزه، آتش‌بس در جبهه شمال با لبنان، تحمیل آسیب‌های جبران‌ناپذیر به توانایی‌های نظامی سوریه پس از سقوط بشار اسد و اشغال سرزمین‌های جدیدی از سوریه، اسرائیل را در جایگاهی قرار داده‌است که اکنون با احساس سرخوشی از موفقیت‌ها در میدان، به دنبال تضعیف هر چه بیشتر متحدان ایران در منطقه است.
بسیاری از تحلیل‌گران اکنون این سوال را مطرح می‌کنند که پس از نابودی تقریباً کامل توانمندی‌های نظامی سوریه، هدف بعدی اسرائیل در منطقه کجاست؟ با آتش‌بس در جنوب لبنان، اکنون تنها نیرویی که خارج از سرزمین‌های اشغالی که به صورت پیوسته در حال انجام حملات نظامی علیه منافع اسرائیل است، انصارالله یمن است.
بسیاری تصور می‌کنند که هدف بعدی اسرائیل تلاش برای نابودی توانمندی‌های نظامی یمن باشد اما در این میان، عراق، که کانون حضور نیروهای متحد ایران با تعداد نیروهای زیاد و توانمندی‌های نظامی قابل توجه است، نقطه دیگری است که نگرانی در مورد کشیده شدن پای آن به جنگ خاورمیانه بیش از پیش احساس می‌شود. هرچند بشار اسد متحدی نزدیک‌تر به ایران محسوب می‌شد، اما تهران نسبت به سرنوشت عراق نگرانی بیشتری دارد. عراق در همسایگی بلافصل ایران قرار دارد و تعداد زیادی از گروه‌های شبه‌نظامی شیعه در این کشور با ایران متحد هستند. روزنامه هم‌میهن در شماره امروز خود به سراغ پاسخ به این سوال رفته؛ آیا بعد از سقوط حکومت سوریه، عراق هم به کانون تهدید علیه ایران تبدیل خواهد شد؟
روابط ریشه‌دار گروه‌ها و سیاستمداران عراقی با ایران، باعث شده‌است که ایران نفوذ زیادی در تعیین سرنوشت عراق داشته‌باشد اما تهران با دقت آثار تحولات اخیر منطقه را بر عراق دنبال می‌کند. از یک سو تهران همیشه اعتراض داشته است که اقلیم کردستان عراق به محلی برای خرابکاری و جاسوسی اسرائیل علیه ایران تبدیل شده‌است و از سوی دیگر کشیده‌شدن پای عراق به جنگ منطقه‌ای به بهانه مبارزه با نفوذ ایران، می‌تواند باعث کاهش محبوبیت ایران در افکار عمومی عراق شود که بعد از سالیان دراز جنگ، تحریم و تروریسم، مدت کوتاهی است که ثبات نسبی را تجربه می‌کنند.
تلاش برای انحلال حشدالشعبی
اظهارات جنجالی یکی از مشاوران نخست‌وزیر عراق در گفت‌وگو با شبکه خبری السومریه بلافاصله پس از سقوط حکومت بشار اسد، باعث ایجاد تردیدهایی در مورد آینده گروه‌های شیعه عراقی از جمله حشدالشعبی شد. ابراهیم صمیدعی، مشاور محمدشیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق، در گفت‌وگویی با شبکه خبری السومریه گفته‌بود: «واقعیتش را بخواهید من فکر می‌کنم که باید در شرایط بازنگری کنیم. عراق دیگر نمی‌تواند پس از سقوط اسد و حزب‌الله در لبنان با محور مقاومت در پیوند باشد. ما امروز وظیفه روشنی داریم که به برادران‌مان در گروه‌ها بگوییم که منحل شوند و در فرآیند سیاسی عراق ادغام شوند.»
این مقام عراقی گفته‌بود که آمریکا درخواست انحلال گروه‌های شبه‌نظامی شیعه را مطرح کرده‌است. به گفته این مشاور نخست‌وزیر عراق درخواست واشنگتن این‌بار محکم‌تر بیان شده‌است و فرصت کمتری برای اجرای آن وجود دارد و «اگر این درخواست اجابت نشود ممکن است روش دیگری در پیش گرفته‌شود و این واقعیت با زور تحمیل خواهد شد.» اظهارنظر صمیداعی با واکنش تند سیاستمداران عراقی و رهبران گروه‌های عراقی مواجه شد.
چند روز بعد از این اظهارنظر بود که به نوشته روزنامه بغداد الیوم، ابراهیم صمیدعی پس از توبیخ از سوی محمدشیاع سودانی، نخست‌وزیر عراق از سمت خود استعفا داد. اما صمیدعی تنها مقام عراقی نبود که چنین اظهارنظری را مطرح می‌کرد. حسین علاوی، مشاور دیگر نخست‌وزیر عراق هم در گفت‌وگویی با شبکه الحدث سعودی همین موضع را تکرار کرده‌بود و مدعی شده‌بود: «خلع سلاح گروه‌های عراقی، کلید منافع ملی کشور است.»
مقام‌های حشدالشعبی و رهبران گروه‌های شیعه عراقی، تاکید می‌کنند که تا زمانی که نیروهای آمریکایی در عراق حضور دارند، امکان خلع سلاح گروه‌های عراقی وجود ندارد. اما حضور نظامیان آمریکایی در عراق به تدریج به پایان خود نزدیک می‌شود. بر اساس توافقی که دولت عراق و دولت جو بایدن انجام دادند، عقب‌نشینی کامل نظامیان آمریکایی از عراق از سال آینده میلادی آغاز می‌شود و تا پایان سال ۲۰۲۶ به پایان می‌رسد.
با توجه به اظهارنظر رهبران گروه‌های شبه‌نظامی در خصوص ارتباط مستقیم سلاح گروه‌های عراقی با حضور نظامیان آمریکایی، به نظر می‌رسد که با خروج نیروهای باقی‌مانده آمریکایی در عراق، گروه‌های مسلح عراقی که هنوز خارج از ساختار حشدالشعبی و نیروهای مسلح رسمی عراق هستند، در مقابل گزینه خلع سلاح یا ادغام در نیروهای مسلح رسمی عراق قرار می‌گیرند.
عراق هدف بعدی اسرائیل است؟
استمرار جنگ در خاورمیانه تردیدی باقی نگذاشته‌است که اسرائیل عزم خود را برای تضعیف نیروهای متحد ایران در سراسر منطقه جزم کرده‌است. آنچه در میان اظهارات جنجالی ابراهیم صمیدعی، بیش از هر چیز خطرناک به نظر می‌رسید، این بود که نسبت به تهدید «استفاده از زور» در مقابل گروه‌های مسلح عراقی هشدار می‌داد. تا پیش از این شایعاتی در مورد احتمال تبدیل شدن عراق به محل نبرد میان ایران و اسرائیل مطرح شده‌بود. بیانیه‌های رسمی ایران مورد حمله ۵ آبان اسرائیل به ایران حاکی از این بود که جنگنده‌های اسرائیل از آسمان عراق برای حمله به اهدافی در خاک ایران استفاده کرده‌اند.
در بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح در مورد این حمله آمده‌بود: «هواپیماهای دشمن صهیونی... با استفاده از فضای در اختیار ارتش تروریستی آمریکا در عراق در یکصدکیلومتری مرزهای ایران و از راه دور، تعدادی موشک... را به سمت برخی از رادارهای مرزی در استان‌های ایلام، خوزستان و اطراف استان تهران پرتاب نمود[ند].»
بلافاصله پس از این حمله بود که شایعاتی مطرح شد مبنی بر اینکه ایران قصد دارد از خاک عراق برای پاسخ به این حمله استفاده کند. چند روز پس از حمله اسرائیل، پایگاه خبری اکسیوس در گزارشی به نقل از دو منبع بدون نام اسرائیل نوشت: «اطلاعات اسرائیل نشان می‌دهد که ایران در حال آماده شدن برای حمله به اسرائیل از خاک عراق... است.» این گزارش ادعا کرده‌بود که ایران برای پیشگیری از احتمال حمله تلافی‌جویانه اسرائیل به اهداف استراتژیک در خاک ایران، تصمیم گرفته‌است که پاسخ حمله اسرائیل را از خاک عراق بدهد. البته این شایعات هرگز جامه واقعیت نپوشید، اما نگرانی‌ها در مورد تبدیل شدن عراق به محل درگیری ایران و اسرائیل همچنان ادامه دارد.
سیاست داخلی عراق
تحولات اخیر در منطقه می‌تواند در سیاست داخلی عراق هم تاثیر بسزایی داشته‌باشد. بخشی از تحلیل‌گران معتقدند در آستانه برگزاری انتخابات سراسری عراق که پاییز سال آینده برگزار می‌شود، برخی گروه‌های عراقی تلاش خواهند کرد تا رویکرد خود را متمایز از سیاست‌های ایران نشان دهند.
حمزه حداد، پژوهشگر مهمان شورای اروپایی روابط خارجی در یادداشتی با اشاره به تلاش‌های دولت و رهبران شیعه عراقی در یک سال گذشته برای دور نگه داشتن عراق از درگیری‌های منطقه‌ای که پس از جنگ غزه آغاز شد، می‌نویسد: «با توجه به اینکه انتخابات عمومی در عراق پائیز سال ۲۰۲۵ برگزار می‌شود، سیاسستمداران به دنبال جذب حمایت عمومی از طریق فاصله گرفتن از ایران هستند.
گروه‌های شبه‌نظامی عراقی به ویژه آنها که با گروه‌های سیاسی در ارتباط هستند، از خشم افکار عمومی نسبت به حزب‌الله پس از اینکه این گروه باعث درگیری کل کشور در جنگ با اسرائیل شد، درس گرفته‌اند. آنها ممکن است با توجه به هزینه نظامی که حزب‌الله در درگیری با اسرائیل پرداخت، در مورد آنچه ممکن است برای خودشان در صورت درگیری با اسرائیل رخ دهد، پیش‌بینی‌هایی انجام داده‌باشند.» فرض این تحلیل این است که افکار عمومی عراق نگران این هستند که نزدیکی با ایران باعث شود که پای عراق به جنگ منطقه‌ای کشیده‌شود و همسویی با ایران، عراق را به هدفی برای حملات آینده اسرائیل تبدیل کند.
هرچند عوامل متعددی در شکل دادن به افکار عمومی عراقی نقش بازی می‌کند، از جمله اینکه شهروندان عراقی عموماً تفکر ضداسرائیلی و هوادار فلسطین دارند و در عین حال با سقوط حکومت سوریه و دست بالای ترکیه در این کشور، نگرانی‌های افکار عمومی نسبت به قدرت گرفتن ترکیه در منطقه افزایش پیدا کرده‌است.