نورنیوز-گروه اقتصادی: روزی 20 تا 30 میلیون لیتر فرآورده نفتی در ایران گم یا قاچاق می‌شود که به اندازه مصرف تهران است.  با توجه به قیمت بالای 50هزار تومانی بنزین و گازوئیل در کشورهای مقصد قاچاق، ارزش سالانه قاچاق سوخت از کشورمان بیش از 450هزار میلیارد تومان است که معادل یارانه 460هزار تومانی در هر‌ماه به هر ایرانی است.‌ این قاچاق در حای صورت می گیرد که روسای سه قوه هم بر این قاچاق سوخت اذعان دارند و در دو هفته اخیر هم بارها به این موضوع تاکید کرده اند ولی اخباری از نحوه مبارزه با آن به گوش نمی رسد؟!

مسیرهای قاچاق سوخت

 اما  چگونه سوخت از کشور قاچاق می شود؟  یکی از رسانه ها نوشت کارشناسان اعتقاد دارند خروج گازوئیل در پوشش ترانزیت صوری روش دیگری است که براساس آن قاچاقچیان بدون ورود گازوئیل به داخل کشور، گازوئیل یارانه‌ای داخلی را بارگیری ‌ و با جعل اسناد تحت عنوان گازوئیل ترانزیتی از کشور خارج می‌کنند.

یک مسیر کم‌دردسرتر، قاچاق سوخت با قطارهای باری است، چرا که به‌دلیل نظارت کمتر روی حمل‌ونقل ریلی نسبت به حمل جاده‌ای، تجمیع‌کنندگان، گازوئیل را به وسیله حمل ونقل ریلی تا شهرهای مرزی حمل می‌کنند و تحویل قاچاقچیان سوخت می‌دهند.

 مسیر  دیگر هم خروج گازوئیل با تعبیه مخزن جاساز در تانکرهای صادراتی است. در این روش قاچاقچیان از روش اظهار فرآورده‌های پایه روغنی که نیازی به ارائه فاکتور منشأ برای اظهار در گمرک ندارند ‌سوء استفاده می‌کنند. آنها تعبیه جاساز و نصب آنها در دریچه‌های تانکرهای حمل این فرآورده‌ها که ازآنجا نمونه‌برداری انجام می‌شود، فرآورده روغنی را در آن محفظه می‌ریزند و بقیه حجم تانکر را با گازوئیل پر ‌ و به خارج از کشور قاچاق می‌کنند.

 راه دیگر هم قاچاق گازوئیل با سوءاستفاده از سهمیه سوخت شناورهاست، چرا که شناورهای داخلی اعم از لنج‌های صیادی و باربری و شناورهای سنگین‌تر با ارائه مانیفست حمل بار، با توجه به حجم بار و نوع شناور خود سوخت یارانه‌ای دریافت می‌کنند و صاحبان شناورها بدون حمل بار با دریافت مانیفست، سوخت یارانه‌ای را در آب‌های آزاد می‌فروشند.

همچنین قاچاق از طریق مبادی غیررسمی هم صورت می‌گیرد که شامل مرزهای زمینی و صعب‌العبور کوهستانی دور از نظارت مرزبانی و گمرک، خورها و اسکله‌های غیرمجاز و متروکه و مسیرها و معابر مرزی غیررسمی می‌شود.

قاچاقچیان با استفاده از گازوئیل به جای روغن پایه یا تصفیه دوم، گازوئیل را به کشور افغانستان قاچاق می‌کنند؛ به‌نحوی که با توجه به شباهت بسیار زیاد سوخت تقطیری با گازوئیل (شباهت بالای 80درصد) کارخانه‌های تصفیه دوم بعد از اینکه سوخت تقطیری تولیدشده در فرایند تصفیه روغن‌سوخته را در مشعل‌های کارخانه خود می‌سوزانند، مجوز صادرات سوخت تقطیری تولیدشده خود را طی چندین سال یکباره دریافت ‌ و گازوئیل یارانه‌ای تجمیعی را در قالب سوخت تقطیری با استفاده از این مجوز به خارج از کشور صادر می‌کنند.

ورود نمایندگان به بحث قاچاق سوخت

حال خبرها حاکی از آن است که بهارستانی‌ها نیز به شکل جدی به این موضوع ورود کرده‌اند تا دولت بتواند کلاف سردرگم قاچاق سوخت را باز کند.

به گفته نمایندگان و کارشناسان متهم اصلی قاچاق نیروگاه ها هستند. در این باره مالک شریعتی گفته 1.5میلیارد لیتر، آمار رسمی قاچاق سالانه سوخت مایع در نیروگاه‌هاست که عمده قاچاق گازوئیل است و هیچ نظارتی بر آن انجام نمی‌شود . تانکرها گازوئیل را در نیروگاه‌ها تخلیه نمی‌کنند.

به عقیده نمایندگان قاچاق سوخت و گم شدن روزانه این میزان نشان از ضعف جدی در نظارت و وجود تخلفات سازمان‌یافته در روند تولید و توزیع فرآورده‌های نفتی است. چنین حجم گسترده‌ای از قاچاق سوخت که مصداق بارز غارت بیت‌المال است، باید به طور دقیق بررسی و عوامل دخیل در آن شناسایی و برخورد قانونی شوند.

البته معاونت راهبری تولید شرکت برق حرارتی معتقد است امکان قاچاق سوخت از داخل مخازن نیروگاه‌ها وجود ندارد و در این باره گفته محل تحویل سوخت نیروگاه‌ها، مخازن ذخیره‌سازی آنهاست و اگر سوخت مصرفی در مسیر فرآیند تحویل با تخلف روبه‌رو شود در حوزه نیروگاه‌های کشور نیست.

او همچنین گفته موضوع قاچاق سوخت از مخازن نیروگاه‌ها با توجه به نظارت سه‌جانبه و تطبیق میزان تولید و سوخت دریافتی غیرممکن است.‌ محل تحویل سوخت نیروگاه‌ها، مخازن سوخت مایع نیروگاه است. یعنی تا قبل از اینکه سوخت وارد مخزن شود، متعلق به نیروگاه نیست. از زمانی که سوخت وارد مخزن می‌شود به هیچ وجه امکان قاچاق از این مخازن وجود ندارد، چراکه به محض اینکه نفتکش وارد نیروگاه می‌شود، به‌صورت اتوماتیک روی باسکول ورودی نیروگاه وزن‌سنجی و پارامترهای فیزیکی آن کنترل و میزان ناخالصی آن پایش می‌شود و همه مشخصات بارنامه، تانکر، وزن و پارامترهای سوخت ثبت می‌شود.

دولت به قاچاق ورود کند

کارشناسان هم اعتقاد دارند دولت می‌تواند جلوی آن بخشی که قاچاق می‌شود را بگیرد و خودش صادر کند تا درآمد بسیار بیشتری به دست آورد. در این صورت نیازی به گران‌کردن بنزین نیست.

به اعتقاد آنها قاچاقچیان بنزین همه جا نفوذ دارند. قیمت بنزین در افغانستان چهل هزار تومان است، درحالی‌که در ایران قیمت آن بین هزار و پانصد تا سه هزار تومان برای هر لیتر عرضه می‌شود. 

کارشناسان معتقدند ما روزی ۱۲۰ میلیون لیتر بنزین مصرف می‌کنیم، از این عدد، فقط ۷۰ میلیون لیتر مصرف واقعی است و مابقی به‌صورت قاچاق از کشور خارج می‌شود.

به گفته انها اگر به این مقدار سوخت فکر کنیم، می‌توانیم تصور کنیم که معادل چند صد یا حتی چند هزار کامیون بنزین است. به طور طبیعی، این موضوع نمی‌تواند تنها توسط کولبران و افراد عادی انجام شود، بلکه یک فعالیت سازمان‌یافته و به‌عبارت‌دیگر، حکومتی است.

در عرصه بنزین روزانه بین ۱۰ تا ۲۰ میلیون لیتر در بهترین حالت قاچاق می‌شود که به معنای تردد روزانه ۱۰۰۰ تریلی تانکر است، حجم عظیمی که نمی‌توان آن را به تردد چند نیسان تقلیل دارد و به نظر می‌رسد قاچاقچیان سوخت، پشت مباحثی، چون سوخت‌بران و معیشت مردم مرزی، پنهان شده‌اند.