به گزارش خبرگزاری صداوسیما، برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری، میزبان آقای رضا تقی‌پور عضو شورای عالی فضای مجازی و حجت الاسلام والمسلمین سید سعید رضا عاملی عضو شورای عالی فضای مجازی با موضوع «حکمرانی فضای مجازی» بود.
سوال مجری: آقای دکتر عاملی فیلترینگ آری یا نه؟
عاملی: ما با فیلترینگ موافق نیستیم. واقعیت این است که با حکمرانی قانونمند موافق هستیم و با قانونگذاری در این فضا حتماً موافق هستیم. این فضا یک فضایی است که تراکم ارتباطات در آن بالا است مثل یک چهارراهی که یک تراکم ماشین در آن زیاد است قاعدتاً نیازمند به مقررات دارد هم جریمه دارد هم چراغ قرمز دارد هم چراغ سبز دارد چراغ هوشمند دارد. به خصوص جامعه ایرانی یک جامعه بسیار فعالی در عرصه فضای مجازی هست ما الان ۷۲ میلیون کاربر اینترنت داریم یعنی از یک نفوذ ۸۴ درصدی داریم صحبت میکنیم یک جمعیت بزرگی است این جمعیت بزرگ نیازمند به یک فضای مناسبی برای زندگی هست من فکر می‌کنم قبل از اینکه ما به فیلتر کردن و یا به فیلتر نکردن و پالایش کردن یا پالایش نکردن پاسخ بدهیم واقعاً باید به این امر توجه کنیم که زیست بوم دوم زندگی تفاوت‌های خیلی جوهری با زیست بوم اول دارد زیست بوم اول بالاخره مکان جغرافیا است محکومیت‌ها و محدومیت‌های فضای جغرافیایی است زیست بوم دوم یک زیست بوم جهانی است یک زیست بوم فراملی است که بسیاری از دولت‌ها در سطح جهان تلاش میکنند که این فضای دوم خودشان را به عدد قانون در بیاورند.
سوال: آقای دکتر عاملی الان توضیحاتی که می‌دید توضیحات نکته و موضوع اعمال یک پالایش و فیلتری است متناسب با آن چیزی که در جامعه باید حاکم باشد، اما نکته‌ای که من از محضر شما پرسیدم و شما تاکید کردید که مخالف فیلترینگ هستید؟
عاملی: فیلترینگ به این معنایی که الان در جامعه طرح مسئله می‌شود باآن مخالف هستم؛ دلیل هم این است که وقتی یک جمعیت بزرگی از فیلترشکن استفاده می‌کند ما عملاً فضا را باز کردیم برای اینکه افراد بروند در محیط‌هایی که نمی‌خواهیم در آن محیط‌ها ورود پیدا کنند. ما الان ۹۷ درصد بر اساس برخی از نظرسنجی‌ها درصد گروه سنی ۱۵ تا ۱۷ سال دارد از فیلترشکن استفاده می‌کند وقتی از فیلترشکن استفاده می‌کند این دسترسی به تنوعی از داده‌ها و داده‌هایی که به ضرر آنها هست هم استفاده میکنند.
سوال: پس پالایش باشد یا نباشد؟
عاملی: پالایش بله در بخشی از بحث‌ها حتماً باید بشود ببینید شما در حوزه هرزه نگاری هرزه نگاری خرید و فروش کودک.
سوال: اینجا را نگه دارید، چون نکته داریم بحث با شما زیاد است آقای دکتر تقی‌پور فیلترینگ باشد یا نباشد آری یا نه؟
تقی پور: ببینید ابزار‌های حاکمیت گریز یکی از صد‌ها ابزار حکمرانی است؛من خواهشم از شما این است که در این تله رسانه‌ای که یک عده‌ای در این روز‌ها طراحی کرده‌اند شما مجری محترم و بنده که اینجا دارم عرض می‌کنم در این تله نیفتیم.
سوال: تله رسانه‌ای منظور چیه آقای دکتر؟
تقی‌پور: تله رسانه‌ای این است که ما بیاییم حکمرانی فضای مجازی را معادل این واژه یا کلید واژه‌ای که شما به کار بردید بدانیم این قطعاً تله رسانه‌ای است یعنی چی.
سوال: اون چیزی که الان آقای دکتر تقی پور در جامعه استفاده می‌شود چه از نگاه متخصصین و چه از نگاه مردم عادی چیه؟
تقی‌پور: این کلمه فیلترینگ است که عرض کردم دو گروه ازش دارند کاسبی میکنند من اجازه بدهید که این دو گروه را توضیح بدهم این کاسب‌ها چه کسانی هستند یک گروه فیلترشکن می‌فروشند که من همین جا خواهشم این است از آقای رئیس جمهور محترم حالا که عزم کرده‌اند این فضا ساماندهی پیدا کند اولین کارشان این باشد که این فیلترشکن فروش‌ها را به مردم معرفی کنند حتماً نهاد‌های امنیتی زیر دست ایشان این قابلیت و این توان را دارند به مردم معرفی کنند این همه با این کلید واژه اجازه ندهند که بازی شود حتماً فیلترشکن‌ها را به مردم معرفی کنند ببینید داریم راجع به.
سوال: از حالا یعنی عزمشان را جذب کنند و یا باید بیشتر این اتفاق می‌افتاد؟
تقی‌پور: نه ببینید من به عنوان یک کارشناس خدمتتان عرض می‌کنم مسیر عبور این پهنای باند مشخص است این تکنولوژی این فناوری وی پی اس است سرورهایش مشخص است مسیرش هم مشخص است مشخص هم هست که کی در دروازه‌های ورودی و خروجی اینترنت بین الملل دارد نظارت می‌کند.
سوال: یعنی راحت قابل شناسایی است؟
تقی‌پور: پس همین نهاد‌ها بیایند و فیلترشکن‌ها را به مردم معرفی بکنند پس اینها گروه اول کاسبان فیلترینگ هستند.
سوال: قابل شناسایی هستند آقای دکتر؟
تقی‌پور: حتماً قابل شناسایی است هیچ تردیدی نکنید عرض کردم راهش را هم الان عرض کردم.
سوال: پس چرا شناسایی نمی‌شود؟
تقی پور: از آقای رئیس جمهور به عنوان رئیس قوه مجری من خواهش می‌کنم که حتماً دستور بدهند به نهاد‌های زیر دستشان که فیلترشکن فروش‌ها را به مردم معرفی کنند و این کاسبی را جمع کنند. نکته دوم کاسبان رسانه‌ای فیلترشکن هستند یعنی یک رسانه‌های امروز آمده‌اند موجودیت خودشان را در ایجاد دو قطبی بر سر یک سری کلید واژه‌ها می‌بینند و امروز حداقل دو سه ماه است که دارند از این سفره نان می‌خورند. من باز خواهشم این است که حالا دیگه اینجا رسانه‌های متعهد بیایند و اینها را صفشان را جدا کنند و اینها را معرفی کنند، اما عنوان برنامه‌ای که بنده دعوت شده‌ام حکمرانی فضای مجازی است من از شما اجازه می‌خواهم دو تا سه دقیقه به من اجازه بدهید راجع به حکمرانی فضای مجازی صحبت کنم راجع به مبانی اش عرض کنم.
سوال: من زمان را در اختیار شما قرار می‌دهم، اما نظر صریح شما را بپرسم راجع به چیزی که حالا در جامعه ما است از نگاه مردم یعنی کسی که الان دارد بیننده هست و نگاه متخصصانه شما بحث را برد به سمت حکمرانی فضای مجازی که قطعاً نظرخواهی خواهم کرد، اما نظر شخصی شما و نظر متخصصانه شما در مورد فیلترینگ آری یا نه؟
تقی‌پور: نه تنها من من به ضرس قاطع به شما عرض می‌کنم هیچ مسئولی در جمهوری اسلامی موافق فیلترینگ نیست، اما توضیح دادند الان من از شما سوال می‌کنم، چون فیلترینگ اصالت ندارد اساسا یک امر عارضی است یک امر تحمیلی است از شما سوال می‌کنم شما با جریمه موافق هستید یک جواب کوتاه هم شما به ما بدهید شما با جریمه موافق هستید.
سوال: در برخی از مواقع بله؟
تقی پور: خدا خیرتان بدهد در آنجایی که هیچ چاره‌ای نیست برای متوقف کردن متخلف برای قانونمند کردن فضا. باید این چهارچوب‌ها وجود داشته باشد منتها من تاکیدم باز همین است ببینید خانم امامی بینندگان عزیز ما وقتی فضای مجازی قانونمند داشته باشیم عرضم این است که نیاز به جریمه و نیاز به برخورد اصلاً به حداقل می‌رسد پس خود به خود اصلاً همچین مسئله‌ای وجود ندارد که ما امروز بیاییم راجع به آن صحبت کنیم و این را به عنوان یک مسئله بزرگ جلوی پای مردم خودمان قرار بدهیم.
سوال: پس چرا از یک مقطعی پالایش شد فضای مجازی ما و یا در اصطلاح عمومی جامعه فیلتر شد؟
تقی‌پور: بله به خاطر اینکه حکمرانی فضای مجازی نداشتیم به خاطر اینکه غفلت کردیم ببینید من خیلی مثال ساده بزنم شما یه کاسبی امروز تخلف می‌کند، چون قانون دارد می‌آیند جریمه‌اش میکنند یا نهایتاً یک تابلو می‌زنند در مغازه‌اش می‌نویسند یک روز به دلیل گرانفروشی این تعطیل است درست است از فردا هم دوباره شروع می‌کند ولی اگر این قانون وجود نداشت چطور می‌خواستند باهاش برخورد کنند ببخشید ممکن بود بگویند برو کلاه بیار یک عده می‌رفتند سر می‌آوردند اینکه ما داریم تاکید میکنیم به قانونمندی برای همین است قانون یعنی ایجاد فرصت قانون یعنی ایجاد محیط پایدار برای کسب و کار ببخشید این همه کسب و کار‌های فضای مجازی آمده‌اند سرمایه‌گذاری کرده‌اند ما داریم دوباره دعوتشان میکنیم که بیایند سرمایه‌گذاری کنند اگر این محیط را ما قانونمند نکنیم اگر این محیط پایدار برای کسب و کار نباشد فردا هر کسی به خودش اجازه می‌دهد که بیاید یک گوشه‌ای از این کسب و کار را دچار خدشه کند ایراد وارد کند به این نوع کسب و کار برای همین است که داریم تاکید میکنیم روی حکمرانی فضای مجازی.
سوال: آقای دکتر تقی‌پور اعمال قانون و قانونمندی و در وهله اول اصلاً محدودیت در ورود به این فضا؟
تقی‌پور: نخیر عرض می‌کنم اصلاً قانون گذاشتن چهارچوب تعیین کردن برای ایجاد فرصت در همه زمینه‌ها همینطور است ببینید شما در مملکت قانون تجارت دارید بنده نماینده مجلس هم هستم دیگر شب و روز کارمان همین هست قانون تجارت برای چیه برای تنظیم روابط است برای این است که شما وقتی یک قرارداد کوچکی می‌خواهید بنویسید یک خریدار یک فروشنده نروید دوباره کتاب را از اول بنویسید یک کلمه می‌نویسید این قرارداد تابع قانون تجارت است.
سوال: پس اعتقاد دارید باید در فضای مجازی حکمرانی فضای مجازی وجود داشته باشد قوانین و محدودیت‌هایی وجود داشته باشد؟
تقی پور: قوانین نه به معنی محدودیت قوانین و مقرراتی وجود داشته باشد که روابط بین مردم با کسب و کارها روابط کسب و کارها با دولت و اون چیزی که اسمش حکمرانی است اینها را بیاید تنظیم کند اگر این بود من می‌گویم که نیاز به برخورد‌های این گونه اصلاً وجود نخواهد داشت که ما اون وقت بنشینیم راجع به اینکه آیا یک چیزی بسته باشد یا فیلتر بشود یا نشود اصلاً صحبت کنیم وقتی همه قبول میکنند یک توافق پایدار را که اسمش قانون است می‌آیند در این فضا فعالیت میکنند
سوال:پس فیلتر شد که این فضا به وجود بیاید؟
تقی‌پور:عمده این فیلترینگ‌ها به قول شما‌ها در زمان دوستانی اتفاق افتاده که امروز خودشان مدعی هستند این هم خیلی جالب است از عجایب روزگار است در تاریخ وجود دارد. دیگر تاریخ‌های فیلتر‌ها هم وجود دارد؛ یعنی یک سری تخلفات این تخلفات را اجازه بدهید من بشمارم بعضی‌هایش برای اقدامات تروریستی بوده یک سکویی که ماهیتش معلوم نیست کمک کرده به تروریست‌ها بعد همکاری هم نکرده برابر قوانین بین‌المللی که اون‌ها را آدرسشان در اختیار نهاد‌های امنیتی و نظامی ما بگذارد باهاش برخورد کردند حالا اگر این شرایط مرتفع شده بیایند باهاش صحبت کنند ببینند اگر قبول کرده که دیگر تروریسم را رواج ندهد به تروریست‌ها کمک نکند خوب آزاد است بیاید فعالیت کند کسی جلویش را نگرفته است.
سوال: الان که فردا شورای عالی مجازی دارد تشکیل جلسه می‌دهد راجع به همین نکته به نکته شما انجام شده؟
تقی‌پور: احتمالاً راجع به همین‌ها می‌خواهند صحبت کنند دیگر ما هم عرضمان همین است اگر این سکو آمده قوانین مقررات شما را پذیرفته است مثل همان چیزی که در فرانسه اتفاق افتاده چرا راه دور برویم یک ماه پیش همین آقا در فرانسه بازداشت شد ۱۷ اتهام بهش وارد کردند و بعد از اینکه ۲۴ ساعت در بازداشت بود و ضمانت مالی سپرد برای اینکه آزاد شود آقای دروف را عرض می‌کنم حالا شما تعجب می‌کنید همه می‌دانند بله این آقا بازداشت شد بعد رفت ضمانت مالی سپرد اومد بیرون رفت.
سوال:نه آقای دکتر خبری بود که منتشر شد و خیلی سر و صدا کرد؟
تقی پور: بله رفت این ۱۷ تا بند را پذیرفت که در مورد این ۱۷ اتهام قوانین فرانسه را رعایت کند.
سوال: آقای دکتر همین جا را نگه دارید آقای دکتر عاملی یک نکته‌ای را گفتید گفتید که خیلی از مخاطبان این سکو‌ها حالا ما سکوهای پرطرفدار و پرمخاطب و پربازدید را در خود کشورمان الان روی گوشی‌هایشان مخاطبین فیلترشکن دارند درست عمل شد در این فضایی که آقای دکتر تقی‌پور بهش میگویند و دارند طی مسیر میکنند؟
عاملی: ببینید یک نقض غرضی اتفاق افتاده غرض از جلوگیری از دسترسی به بعضی از این سکو‌ها این بود که سلامتی تامین شود استفاده نشود بعضی از محتوا‌ها ولی در واقع ما فشار آوردیم یک جمعیت بزرگی رفت سراغ اینها و از فیلترشکن استفاده کرد هم از فیلترشکن استفاده کرد و هم هزینه سبد زندگیش افزایش پیدا کرد.
سوال: یعنی موفق عمل نکردیم؟
عاملی:ما موفق عمل نکردیم.
سوال: چرا حلقه مفقودمون کجا بوده؟
عاملی: حلقه مفقودمون به نظر من در حال این اتفاقی که الان افتاده این است که سکوهای به قول تعبیر جنابعالی پرطرفدار اینها الان بسته شده و امکان استفاده نیست برخی از این سکو‌ها بین ۵۰۰ هزار تا یک میلیون کسب و کار رویش بوده ما وقتی اون رو فیلتر میکنیم باید فکر آن فروشگاه‌ها و کسب و کار‌هایی که روی این قرار می‌گیرند هم باشیم ذینفعانی که ممکن است جمعیتشان به ۳ میلیون نفر در حوزه اقتصادی برسد در فیلتر کردن به نظر من در درجه اول باید ببینیم اصلاً می‌توانیم به آن هدف برسیم یا نمی‌توانیم برسیم به نظر می‌رسد که اون هدفی که از جلوگیری از برخی از این سکو‌ها بوده نتوانستیم بهش دست پیدا کنیم در عین حال نباید ساده انگاری هم بکنیم.
سوال:بعضی از این سکو‌ها یا همه سکو‌ها آقای دکتر؟
عاملی:یک سری از اینها است که فضا‌های هرزه نگاری است یک و نیم میلیون سایت هرزه نگاری است اینها را جلوگیری کردیم و جلوگیری هم باید بکنیم نه ما کانادا، انگلیس، ترکیه، عربستان و صد‌ها کشوری که الان هستند قانون دارند برای اینکه چه محتوایی استفاده شود و چه محتوایی استفاده نشود، اما منظور این شبکه‌های اجتماعی است که الان موضوع صحبت است ببینید بعضی از اینها با ما دشمنی دارند یعنی بعضی از اینها شما اگر عکس سردار سلیمانی را روی فضایشان بگذارید بلافاصله حذف میکنند حتی حساب اون فرد را هم متوقف میکنند.
سوال:آقای دکتر حتی اگر غیر مستقیم مثلاً حالا در موضوعات مختلف مثلاً موضوعات مقاومتی اگر بیایند و استفاده شود حتی به صورت غیر مستقیم از این محتوا‌ها بسته می‌شود اون صفحات؟
عاملی:همینطور است یعنی یک فضای سالمی را ما فرض نکنیم ما یک مشکلی که الان داریم ببینید قابت خیلی فاصله پیدا کرده یعنی شما یک سکویی را دارید که ارزش سرمایه‌اش ۳ تریلیون دلار است یک سکویی را دارید که نمی‌دونم سال ۲۰۱۴ با ۲۲ میلیارد دلار خریداری شده الان ارزشش ۳۰۰ میلیارد دلار است بنابراین سرمایه دارد که بتواند خدمات مختلف را بگذارد امکانات مختلف را برایش فراهم کند و کاربرپسند است ۱۸۰ تا کشور دارند ازش استفاده میکنند این قابل رقابت با رسانه‌های اجتماعی که ما الان داریم نیست و ما نمی‌توانیم این انتظار را داشته باشیم که باز دوباره رقابت بین پیکان و بنز را هم اینجا توقع داشته باشیم که پیکان ببرد.
سوال:منظور شما از پیکان و بنز در واقع پلتفرم‌ها یا سکوهای داخلی و خارجی است؟
عاملی: بله در رسانه‌های اجتماعی دارم عرض می‌کنم ولی ما سرمایه‌گذاری نکردیم من به نظرم اولاً باید بخش خصوصی را در رسانه‌های اجتماعی ما میدان بهشون بدهیم، چون اینها درآمد دارند شما یک جایی که می‌آید یک دفعه خرید‌های وحشتناک می‌کند مثل آلفابیت و گوگل و اینها خوردند شرکت‌های بزرگ و کوچک را رسیدن به یک جایی که الان ۸۰ میلیارد دلار درآمد آگهی‌های تبلیغاتی‌شان است ما باید یه کاری کنیم که بخش خصوصی ما بیاید در اینجا سرمایه‌گذاری بکند متوقفش هم نکنیم یک مقداری هم این فضا یک بازبودگی دارد.
سوال: اجازه می‌دید پا به پا پیش برویم که اگر نکته‌ای هست بفرمایید؟
تقی‌پور: ببینید اینکه عرض کردند واقعاً نکات خیلی مهمی را فرمودند اتفاقاً من هم در مقدمه عرضم عرض کردم ببینید اینکه ما می‌گوییم ما محیط پایدار برای کسب و کار درست کنیم قطعاً یک سکویی که اومده و دشمنی کرده در گذشته شما خودتان هم تایید کردید دشمنی‌اش را نشان داده این محیط پایداری نیست برای همین می‌گویم می‌گویم که برویم باهاش مذاکره کنیم ببینیم.
سوال: قابل مذاکره هستند؟
تقی‌پور: باید علی القاعده باشد، چون در تمام دنیا این قاعده است.
سوال: آقای دکتر وقتی داریم در جلسه شورای عالی فضای مجازی صحبت میکنیم و می‌خواهیم راجع به سیاست گذاری فیلترینگ قابل مذاکره است؟
تقی‌پور: بله ما همین را می‌خواهیم بگوییم ما می‌خواهیم بگوییم مذاکره کنیم ضمناً دنیا تنگ و تاریک نشده که فقط ۴ تا سکو در دنیا وجود داشته باشد سکوهای بزرگ نظیر اینها بسیار در دنیا زیاد هستند. حداقل ۱۰۰ تا ۲۰۰ تا از این سکو‌ها داریم اینها میلیاردی کاربر دارند و همه مردم در دنیا از آنها استفاده میکنند ولی عرضم این است سکویی که علناً آمده از رژیم کودک کش صهیونیستی حمایت می‌کند کمکش کرده و پول به او می‌دهد این درست است من و شمای مسلمان پولمان را بریزیم جیب این بابا که سهامش گران شود، اینها سوالاتی است که ما داریم کسی که علناً دارد خصومت می‌کند و حتی حاضر نیست مثل بقیه کشورها، ببینید این قاعده است من خواهشم این است من خودم نمی‌خوانم، من لیستی اینجا آورده‌ام اسم ۸۵ کشور است با قانونی که راجع به پالایش یا فیلترینگ یا موضوعی که شما صحبت می‌کنید از جمله خود آمریکا و آلمان تمام کشور‌های اروپایی اسم آنها در این است با اسم قانونشان پس اینطور نیست که اینها بیایند برخورد دوگانه داشته باشند نسخه جداگانه برای ما بنویسند، ما سال‌هاست از امام (ره) یاد گرفتیم ما کاپیتولاسیون را نمی‌پذیریم ما تبعیض بین داخلی و خارجی را نمی‌پذیریم ما دیکتاتوری سکو را نمی‌پذیریم اینکه سکو تعیین کند که عکس شهید سپهبد حاج قاسم سلیمانی در صفحه من باشد یا نباشد، اروپا دارد رعایت می‌کند من خواهشم این است شما برنامه بگذارید از کارشناسان دعوت کنید اینجا بیایند قانون جی دی پی آر را از سال ۲۰۱۶ در اتحادیه اروپا دارد پیاده می‌شود. اینجا تحلیل کنند و به مردم عزیز توضیح بدهند ما به مردم راست بگوییم نیاییم اینجا اطلاعات دروغ بگوییم و بعد بگوییم اینجور شده، محدود شده ما می‌گوییم قانونمند شود، محدود باشد همانطور که در اتحادیه اروپا چارچوب دارد همانطور که وقتی می‌آید تخلف می‌کند جریمه میکنند تا الان هم همه آمار‌ها را شما اگر جست‌و‌جو کنید ۵۵۰ میلیون دلار در اتحادیه اروپا جریمه داده همان سوالی که اول جلسه عرض کردم اگر این چارچوب‌ها وجود داشته باشد من می‌گویم اصلاً کار به فیلترینگ نمی‌کشد جریمه‌اش را می‌دهد و یاد می‌گیرد دفعه دیگر تخلف نکند.
سوال: آقای دکتر عاملی نظر شما چیست؟
عاملی: ما باید مقرراتی را بگذاریم که جمعیت مجرم بزرگ پیدا نکند. اگر ما مقرراتی بگذاریم که مثلاً ۷۰ درصد جامعه مجرم بشوند این قانون مشروعیتش در پذیرش اکثریتی است اگر ما قانونی را بگذاریم که بعد جمعیت بزرگی در آن متخلف بشوند، در قانون گذاری مسائل عمومی را به آن توجه نکردند فضایی نیست که صفر و یک بشود راجع به آن صحبت کرد فضایی است که در آن تنوع وجود دارد، من فکر می‌کنم یک مقدار صورت مسئله را روی جایی متمرکز کردیم که‌ای کاش اینجا متمرکز نمی‌شد یعنی الان بحث ظرفیت‌های اقتصادی فضای مجازی الان سرعت اینترنت را ببینید سرعت واقعی ۵ مگابیت در ثانیه است در صورتی که سرعتی که امروز استاندارد است کشور‌های پیشرفته دارند بیش از ۲۰۰ مگابیت در ثانیه است ما الان داریم از اینترنت نسل ۶ صحبت میکنیم که ۸ میلیون مگابیت در ثانیه سرعت به ما می‌دهد در آینده است، اما باید سرعت اینترنت درست شود و زیرساخت‌ها را تقویت کنیم اقتصاد اینترنت در ایران اقتصاد فضای مجازی ۷ و دو دهم تولید ناخالص ملی کشور شده معادل ۶۳ میلیارد دلار ارزش اقتصاد دیجیتال ما است ما می‌توانیم این را برایش فضای بهتر فراهم کنیم ما در حکمرانی اگر بخواهیم عدالت فراگیر در جامعه داشته باشیم از طریق هوشمندسازی می‌توانیم فراهم کنیم من فکر می‌کنم ما بحث‌های اساسی را ول کردیم البته این موضوع، موضوع مهمی است.
سوال: این نظراتی که شما می‌فرمایید نکته بسیار درستی است، اما موافقان فیلترینگ عنوان میکنند اگر مثلاً فیلتر‌ها برداشته شود موضوع مهم تبعات امنیتی کشور، تبعات فرهنگی کشور مطرح می‌شود.
عاملی: تبعات امنیتی اولاً در شرایط خاص اگر یک مشکل امنیتی در کشور، تهدیدی توسط بیگانگان نسبت به امنیت عمومی صورت بگیرد همه کشورها می‌بندند حالا ما کمترین بستن را در شرایط بسیار بحرانی داشتیم یعنی ما یک ۲۴ ساعت محیط را نبستیم در فرانسه، در آمریکا شرایط ویژه که پیش می‌آید محدودیت ایجاد میکنند ولی ما داریم راجع به شرایط عادی صحبت میکنیم در شرایط عادی الان باید یک مقدار عقلانیت عمومی را معطوف عقلانیت الهی به کار ببریم یعنی کسانی هم که صحبت از مقررات میکنند مصلحت مردم را دارند در نظر می‌گیرند هیچ خانواده‌ای نمی‌پذیرد جوان ۱۵ تا ۱۷ ساله‌اش در معرض خطر اجتماعی بزرگ قرار بگیرد اینجا خرید و فروش کودک انجام می‌شود، اینجا تبادل مواد مخدر صورت می‌گیرد، تمام کشور‌هایی که ما فکر میکنیم باز هستند اینها این محیط را می‌بندند اینها مقررات هتک حرمت دارند ما هتک حرمتی را داشتیم که جونز یک و نیم میلیارد دلار جریمه شد بر سر اینکه گفته بود آن ۲۰ نفری که کشته شده بودند در فلان حادثه اینطور که تصویر شده انجام نشده، خانواده‌ها رفتند اعتراض کردند یک و نیم میلیارد دلار جریمه کردند. ما الان مرتب در فضایمان هتک حرمت است آیا قوانین و مقررات لازم را برای مواجهه با هتک حرمت داریم، امنیت جاسوسی در این محیط وجود دارد؟ جاسوسی‌های سیاسی را آیا قوانین و مقرراتی داریم که این را مهار کند؟ من واقعاً فکر می‌کنم فرمایش حضرت آقا حکمرانی قانونمند، حکمرانی قانونمند کلید مدیریت این فضا است همه سکو‌ها را باز کنید ولی حکمرانی قانونمند باید وجود داشته باشد این سکو‌هایی هم که الان پرطرفدار است به هر حال یک واقعیت اجتماعی است که من فکر می‌کنم ما بی‌گناه نیستیم در بستن بعضی از فضاها، در خصوص اینکه یک دفعه نسل جوانی رفتند سراغ فیلترشکن.
سوال: پس موافق فیلتر اینستاگرام و تلگرام، اسکایپ و اینها هستید؟
عاملی: نه نیستم صحبتم روشن بود، من عرض کردم ما اینها را باز کنیم حالا باید با اینها مذاکره کرد بعضی‌هایشان مثلاً فرض کنید یوتیوب یک ظرفیتی دارد که اجازه بومی‌سازی را می‌دهد یعنی شما می‌توانید بر اساس مقررات خودتان یک بومی‌سازی کنید و نزدیک به ۳۰ تا ۴۰ درصد محتوای یوتیوب محتوای آموزشی است نزدیک به ۴۰ درصد محتوای یوتیوب محتوای سرگرمی است خود یوتیوب قوانین و مقررات دارد برای هرزه نگاری شاید بعضی از این فضاها را که الان صحبتش هم زیاد نیست اتفاقاً آسان‌تر شود باز کردنش و استفاده دانشگاهی، استفاده حرفه‌ای و مهارتی استفاده آموزش‌های خانوادگی دارد یک چیزی هم که خیلی روی آن بحث می‌شود که فلان محیط محیط بدی است من این را عرض کنم گذاشتن تصویر و محتوا در معرض دید کاربر بر اساس نوع استفاده‌اش است کسانی که استفاده بد میکنند محتوای بد دریافت میکنند بعد میگویند خیلی آن محیط محیط بدی است، خب تو استفاده بد کردی رفتی تصاویری را آنجا دیدی که در معرض تصاویر بد قرار گرفتی برو تصاویر خوب را دریافت بکن می‌بینی تصاویر خوب را در معرضت می‌گذارد.
سوال: آقای تقی پور نکته‌ای دارید؟
تقی پور: من تشکر می‌کنم آقای دکتر عاملی دقیقاً مفاهیمی که توضیح دادند همان مفهوم حکمرانی است که ما داریم راجع به آن صحبت میکنیم و باز تاکیدمان این است و مطالبه مقام معظم رهبری طی ۳،۴ ماه گذشته که دقیقاً در اولین جلسه با دولت چهاردهم فرمودند که شما حکمرانی قانونمند فضای مجازی را طراحی و پیاده سازی کنید باز تاکید می‌کنم همین مفاهیم اگر پیاده شود همه چیز قانونمند می‌شود اصلاً نیازی به این برخورد‌ها پیش نمی‌آید که حالا ما بیاییم راجع به آن صحبت کنیم که باشد یا نباشد.
سوال: آقای دکتر تقی پور این فضا فضای مطلوب و ایده‌آل ما است طبق فرمایش مقام معظم رهبری، اما آنچه که الان دارد اعمال می‌شود یعنی موضوع فیلترینگ فضای مجازی قرار است سیاستش تا کجا ادامه پیدا کند اگر ادامه پیدا کند با این بازار فیلترشکن‌ها، با این موضوعاتی که در فضای مجازی است؟
تقی پور: این یک بخش زیادی اش برای سوء تدبیر بوده و اشکال در پیاده‌سازی، در پاسخ آقای دکتر عاملی عرضم این است که اصلاً شاید ما نیاز به قانون جدید حداقل در کلان قضیه نداشته باشیم من اینجا خواهش می‌کنم ما یک مصوبه‌ای داریم بنده در آن جلسه بودم بنده که رای مثبت دادم، این مصوبه برای ۱۳ خرداد ۱۳۹۶ بود یعنی زمان دولت آقای روحانی مصوبه مربوط به ساماندهی پیام رسان‌ها و شبکه‌های اجتماعی، همین چارچوب را آمده تعیین کرده سه چهار شرط گذاشته گفته داده‌های ملی و داده‌های مردمی ما را از کشور خارج نکنند خب این پیگیری نشده اینکه می‌فرمایید چرا اینطوری شده کوتاهی مسئولین بوده، گفته بیایند اینجا و نماینده معرفی کنند یعنی همه این شرایط را بدون تبعیض چه برای داخلی چه برای خارجی تعریف کرده همین حرف ما این است اگر اینها پیاده شود ما اصلاً نیازی به برخورد و نیازی به مسدودسازی پیدا نمی‌کنیم می‌شود مثل اتحادیه اروپا.
سوال: اگر سیاست فیلترینگ ادامه پیدا کند چطور؟
تقی‌پور: ما قرار است فردا صحبت کنیم ۲۰، ۳۰ اقدام نوشتیم گفتیم همزمان اینها در یک بسته برای اصلاح این وضع باید انجام شود ما باید زیرساخت‌های مان را تقویت کنیم.
سوال: میگویند اگر فیلترینگ ادامه پیدا کند سیاستش، اینترنت ماهواره‌ای آزاد اینترنت ایران را در بر می‌گیرد؟
تقی پور: این به نظر من یک مغلطه است، چون پاسخش را قبلاً گرفتند ولی دارند اصرار میکنند بله ما منکر اینکه امروز اینترنت ماهواره‌ای وجود دارد نیستیم ولی تجربه اریدیوم را حتماً بروند دوستانی که شاید اطلاعاتشان کافی نیست بخوانند ببینند چرا شبکه ایریدیوم جمع شد سرمایه‌گذاری خیلی کلانی هم صورت گرفته بود ولی مشکلش این بود که دقیقه‌ای سه دلار هزینه این چیز بود اگر شما قرار باشد با این هزینه فیلم دانلود کنید و تماشا کنید این هزینه سر به فلک می‌کشد بله این قطعاً برای یک سری کاربرد‌ها مناسب است کما اینکه در جنگ اوکراین در داخل بسته نظامی به عنوان کمک به اوکراین اینها آمدند این بسته را دادند ولی بعد از یک سال و اندی فقط ۱۷۰۰ مشترک دارد این آمار‌ها را خواهشم این است که دقت کنند این کجا، ۷۲ میلیون که آقای دکتر عاملی فرمودند کجا، بله حتماً در پاسخ خواهند گفت که این فراگیر می‌شود این زیاد می‌شود بله بنده حقیر مختصری هم رئیس سازمان فضایی ایران بودم اطلاعات در مورد ارتباطات فضایی دارم هزینه نگهداریش را می‌دانم یا باید قبول کنیم که مثل بقیه چیز‌ها هزینه‌اش را سیا و پنتاگون می‌دهند و ما مجانی استفاده میکنیم یا باید قبول کنیم که خیلی‌ها این هزینه را نمی‌پردازند و منکر این هم نیستیم حتی خودمان، بنده این افتخار را دارم که بالاترین تکنولوژی را در آن روزی که وجود داشت در زمان وزارتم یعنی نسل سه را به کشور وارد کردم بنده این افتخار را دارم که اولین ماهواره را در سازمان فضایی ایران به فضا پرتاب کردیم با همکاران و پایه‌گذار برنامه فضایی بودیم که امروز ادعا داریم که می‌توانیم منظومه در مدار قرار بدهیم اینها همه چیزی است که فقط یک شرط دارد امنیت ملی، حاکمیت ملی اگر اینها در این چارچوب باشد عالی است نه تنها عالی است که برای کشور قدرت آفرین است، افتخار ما است ولی اگر شدیم مصرف کننده اگر شدیم ذلیل اگر رفتیم التماس این و اون را کردیم خواهشم این است که یک مقدار در این سیاست‌ها تجدید نظر کنیم.
سوال: آقای دکتر عاملی مخاطب ما مردم هستند، این حکمرانی فضای مجازی که ما راجع به آن صحبت میکنیم ایجاد امنیتی که به آن می‌گوییم چه فایده‌ای برای جامعه و کشور و خانواده دارد، اگر می‌گوییم آری یا نه در پس آن قرار است چه اتفاق‌هایی بیفتد، اگر قرار است آری باشد موضوع کسب و کارها، موضوعاتی که دغدغه مندی جامعه است قرار است چگونه مدیریت شود اگرنه، سیاست‌های جایگزین ها، برنامه ریزی‌ها قرار است به کدام سمت و سو برود؟
عاملی: حکمرانی قانونمند اولا باید منجر به موازنه قدرت شود ما باید قدرتمند باشیم در محیط مجازی که الان نیستیم.
سوال: این چه آسیبی را برای جامعه و کسب و کار و خانواده و اقتصاد خواهد داشت؟
عاملی: ما زمانی می‌توانیم حداقل در رسانه‌های اجتماعی زمانی می‌توانیم بگوییم قدرتمند هستیم که سکوی ما در ۱۸۰ کشور مورد استفاده قرار بگیرد، ما الان سکویمان را الان داریم کمک میکنیم که بتواند در سطح ملی مورد استفاده قرار بگیرد ما باید در قدرت مجازی یکی از ابرقدرت‌های فضای مجازی جهان باشیم سرمایه گذاری نکردیم جایی مثل دولت هلند که در سال ۲۰۰۳ می‌آید ۵۰ درصد منابع عمومی اش را می‌گذارد در این فضا خوب برداشت می‌کند، ما کم سرمایه گذاری کردیم من از مجلس شورای اسلامی گله دارم مجلس باید در نظام بودجه ریزی اش به توزیع منابع در حوزه‌هایی که جنبه راهبردی و کلیدی دارد توجه کند فضای مجازی امروز ما برای یک اتوبانی که می‌خواهیم بسازیم چندین همت پول اختصاص می‌دهیم یک پل می‌خواهیم در استان البرز بزنیم ۱۲ همت پول می‌گذاریم، برای شاهراه‌های اطلاعاتی کشور باید سرمایه گذاری کنیم بنا بوده ما برسیم به
سوال: طبق فرمایشات شما رفتیم یک قدم عقب‌تر از آن چه که باید اتفاق بیفتد.
عاملی: حکمرانی فرقی نمی‌کند شما در جهان فیزیکی، در جهان جغرافیایی، حکمرانی یعنی این که بتوانی با قدرت از مرز ملی ات صیانت کنی بتوانی شهروند راضی به وجود بیاوری و بتوانی رضایت عمومی را روز به روز افزایش دهی، در حکمرانی فضای مجازی هم شهروندت اولا باید احساس رضایت کند این خیلی برای ما مهم است ما نباید مردم ناراضی پرورش دهیم، مردم باید رضایت داشته باشند باید احساس مشارکت کنند، احساس احترام کنند.
سوال: گاهی این نارضایتی به دلیل عدم ناآگاهی نسبت به مطالب است.
عاملی: حتما این گونه است، سه کار باید صورت بگیرد من همیشه روی این تاکید می‌کنم یکی از این کارها مقررات گذاری است ما میزان مقررات گذاری مان در این فضا کم بوده، مجلس محترم شورای اسلامی یک قانون کسب و کار الکترونیک داشته برای ۲۰ سال پیش، یک قانون جرائم الکترونیک داشته برای ۱۵-۱۶ سال پیش
سوال: شما در مقطعی که خودتان در شورای عالی انقلاب فرهنگی بودید بخشی از فعالیت، بخشی از این مسئولیت به خود شما برمی گردد.
عاملی: نه بحث فضای مجازی به شورای عالی انقلاب فرهنگی برنمی گردد، شورای عالی انقلاب فرهنگی با افتخار آمده سند ملی هوش مصنوعی کشور را مصوب کرده سازمان ملی هوش مصنوعی را در ماده هفت به عنوان یک نظام اجرایی مصوب کرده که زمزمه‌های ناخوشایندی شنیده می‌شود که این سازمان را دارند نادیده می‌گیرند، سازمان ملی هوش مصنوعی باید راهبری کل هوش مصنوعی کشور را می‌کند این کار شورای عالی انقلاب فرهنگی بوده، ستاد‌های علم و فناوری که درست کردند می‌خواهم بگویم یعنی ما اقدام کردیم در شورای عالی انقلاب فرهنگی
سوال: خاصه راجع به موضوع فضای مجازی، فضای مجازی به صورت مستقیم و غیرمستقیم به موضوع خانواده و به موضوع فرهنگ مرتبط است.
عاملی: قبول دارم اتفاقا این یکی از حوزه‌هایی است که اتفاقا ضرورت یکی شدن این دو شورا را بیشتر می‌کند، چون شورای عالی فضای مجازی یک شورای دانش بنیان باید باشد دانشش این ور است باید یک شورای فرهنگ مبنا باشد و اتفاقا اشکالی ندارد در معرض عمومی هم از این بحث شود که واقعا ما نیازمند به یک یکپارچگی در این عرصه هستیم شما الان به درستی توقع مردم را هم بیان می‌کنید که شورای عالی انقلاب فرهنگی در این حوزه چکار کرده ولی این دو باید یکپارچگی در آن صورت بگیرد نکته دومی که وجود دارد این است که این فضا نیازمند به سواد دارد سواد مجازی جامعه را باید بالا برد، سواد مجازی جامعه باید یک سواد انتقادی باشد یک سواد حقوقی باشد یک سواد تحلیلی باشد.
سوال: آسیب هم بگویید هرجایی که به ذهنتان می‌رسد، چون مخاطب ما خانواده‌ها و مردم هستند برخی موافق این فیلترینگ و برخی موافق فیلترینگ هستند، ما الان در قالب حکمرانی فضای مجازی داریم صحبت میکنیم، اما آنها هم باید از این موضوع قانع شوند.
عاملی: سال‌های ۹۸،۹۹ که اینترنت داشت یواش یواش بروز بزرگتری پیدا می‌کرد اولین جا‌هایی که رفتند در این فضا برای خودشان محیط کسب و کار درست کردند هرزه نگاری بود اولین مصرف در آغاز کار اینترنت یا دومین مصرف هرزه نگاری بود الان رفته پانزدهم، شانزدهم قرار گرفته به خاطر اینکه امور جدی‌تری آمده ولی منظورم این است که بله بنگاه‌های فساد، بنگاه‌های آسیب‌های اجتماعی همان طور که در جهان فیزیکی هستند در جهان مجازی هم حضور دارند با این خصوصیت که دسترس پذیر هستند دسترس پذیر برای پنج و نیم میلیارد کاربر اینترنت هستند مردم باید از این آسیب‌ها آگاهی داشته باشند.
سوال: یک طرف دیگر قضیه را ببینیم، آقای دکتر تقی پور نکته‌ای که میانه صحبت آقای دکتر عاملی بود کسب و کارها، فردی در شرایط اقتصادی صفحه کسب و کاری را در صفحه مجازی به راه انداخته محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها و بعد هم الان در حواشی مخالفت‌ها و موافقت‌های فیلترینگ قرار می‌گیرد پاسخ کسانی که الان در شورای عالی فضای مجازی راجع به آن صحبت میکنند راجع به سیاستگذاری‌ها نسبت به این موضوع چیست؟
تقی پور: ما باید محیط کسب و کار را پایدار کنیم پایداری اش به نظر من در سایه حکمرانی است به عنوان مثال امروز ما چیزی داریم در حقوق میگویند حقوق مکتسبه یعنی وقتی کسی آمده حقوق را جایی کسب کرده شما دیگر نمی‌توانید حق را از او بگیری شما مجوز به یک کسب و کاری دارید ولو کوچک شما نمی‌توانید بیایید مغازه را ببندید، چون قانون دارد من به همین تاکید می‌کنم ما باید قانونمند کنیم با قانون باید از این کسب و کارها دفاع کنیم خود قاضی ما حتماً دفاع خواهد کرد اگر کسی متعرض شد. ببینید ما امروز سکو که سهل است اجازه نداریم غیرقانونی یک مغازه را ببندیم مثال عرض کردم گفتم حتی اگر تخلف کرد فوقش می‌آید یک روز می‌بندند بعد روز دوم باید باز کنند، چون قانون دارد، چون مجوز گرفته، چون حقوق مکتسبه برایش بار شده و این باید ادامه بدهد.
سوال: الان مردم یک سوال می‌پرسند، چرا در این مدت این اتفاق افتاده الان شما اشاره می‌کنید ما به طور طولانی نمی‌توانیم، اما چرا این اتفاق افتاد؟
تقی پور:، چون قانون نداشتیم من اینجا عرضم با آقای دکتر یک مقدار تفاوت دارد ایشان فرمودند که باید قدرتمند بشویم اتفاقا من عرضم این است که داشتن قانون یکی از شاخص‌های قدرت است در همه زمینه‌ها یعنی بی‌قانونی یعنی یک ملت و جامعه ضعیف، فرمودند ما از مجلس گله داریم من هم گله دارم ولی در ضمن افتخار می‌کنم تنها قانونی که یا جزو معدود قانون‌هایی که راجع به فضای مجازی در مجلس یازدهم تصویب شد قانون داده‌ها و اطلاعات ملی بود که طراح آن بنده بودم پس به اندازه یک نفر در بین ۲۹۰ نفر انشاالله اگر مردم عزیز قبول کنند انجام وظیفه کردیم و بار‌ها هم داریم تاکید میکنیم که این فضا نیازمند به قوانین بیشتر و مهم‌تر از این هست الان حریم خصوصی در نوبت است، قانون حریم خصوصی، قوانین مربوط به هوش مصنوعی خوشبختانه همکاران ما به عنوان طرح پیشنهاد دادند، چون لایحه نیامد ما تاکید داریم که دولت اینها را بیشتر لایحه بدهد ولی وقتی منتظر می‌شویم می‌بینیم نمی‌آید ببینید تکلیف شده که ما آقای دکتر هم اشاره فرمودند لایحه مقابله با محتوای خلاف در فضای مجازی الان ۳ سال است تکلیف شده که باید قوه قضاییه بفرستد ما بار‌ها پیگیری کردیم میگویند فرستادند در دولت است، خواهش من از دولت محترم این است که در جهت قانونمندی این فضا خواهشاً زودتر این لایحه را به مجلس بفرستند ببینید همین‌ها است که جمع می‌شود خواهشم این است که شما اشاره فرمودید به خانواده، جدا یکی از دغدغه‌های ما باید خانواده باشد و اینکه اگر واقعاً سکویی در اتحادیه اروپا می‌آید چارچوب آنجا را می‌پذیرد حوصله بحثمان نیست، من محور‌ها را نوشته بودم که در کدام قاره چه مواردی فیلتر می‌شود تا اینجا توضیح بدهم آیا اگر این قوانین مختلف است ببینید در آسیا محتوای ضد کمیتی، محتوایی افراط گرایانه، محتوای پورنوگرافی، محتوای مربوط با تروریسم و فعالیت‌های تروریستی، محتوای ضد مذهب در اکثر کشور‌های اروپایی محور‌های اینها است و قوانینی که عرض کردم ۸۵ کشور دارند اینها همه مطالعه شده در هم اختیار همه است انشالله اطلاع رسانی بیشتر هم میکنیم در آمریکا حالا تفاوت می‌کند به عنوان مثال اینجا نوشته محتوای پورنوگرافی، آنجا نوشته پورنوگرافی کودک برای اینکه ارزش‌هایشان فرق می‌کند، بنابراین هر ملتی هر جامعه‌ای برابر با قوانین و ارزش‌های خودش باید چارچوب‌هایش را بگذارد تمام حرف ما این است و این چیزی است که دنیا پذیرفته در اتحادیه اروپا همه دارند به این قانون جی دی پی آر که گذاشته شده احترام می‌گذارند و به خاطر همین جالب است بگویم اینها رفتند هر کارشناسی ادعا دارد علیه عرض بنده لطفاً کوتاهی نکند پری فیلتر گذاشته در اتحادیه اروپا، فیسبوک، اینستاگرام، گوگل برای اینکه جریمه می‌شوند اگر رعایت نکنند تمام می‌شود اصلاً ما کاری نداریم.
سوال: سوالی که مردم می‌پرسند این است که فیلتر می‌شود محدودیت و محدودیت اعمال می‌شود، اما از این طرف مردم خیلی راحت به انواع و اقسام رایگان و پولی فیلترشکن‌ها دسترسی دارند، اگر این موضوع است چرایی این موضوع، اگر این موضوع است چرایی دسترسی به این نکته.
عاملی: ما باید سیاستی را اتخاذ کنیم که میزان استفاده از فیلترشکن‌ها به حداقل ممکن برسد نمی‌تواند قطع شود الان ۲۴ درصد کاربران اینترنت در جهان از فیلترشکن استفاده میکنند.
سوال: یا باید استفاده بشود یا نباید استفاده بشود چگونه می‌توان به حداقلی رسید؟
عاملی: همین صحبت است که الان تمام سکو‌هایی هم که الان صحبتش است اگر باز شود باز تعدادی می‌روند از فیلترشکن برای چیز‌های دیگر استفاده میکنند یعنی اینگونه نیست که فیلترشکن صفر شود. سکو‌ها را آقای دکتر اشاره کردند به نظرم سکو‌ها را با ضوابط و مقرراتی می‌شود باز کرد بعضی از این سکو‌ها مقررات ما را می‌پذیرند یعنی اصلاً در قواعد اعلامی‌شان این است که بومی شدن سکوی شان را در آن محیط پذیرفته‌اند شما ببینید گوگل، ۹۱ و نیم درصد جستجوی اطلاعات در جهان دارد توسط گوگل صورت می‌گیرد و کسی نگرانی از این ندارد که مرتب داده‌های ملی کشورها توسط گوگل ویرایش می‌شود، سرمایه داده‌ای ما دارد می‌رود در قلک دیگران و این یک خطر بزرگی است یعنی اگر مردم ما سواد مجازی آن دانش مجازی آن بینش مجازی که اینها سطوحی دارد، اگر این در فضای اجتماعی را تقویت شود به نظرم باید مطالبه از ناحیه مردم خواهیم داشت که شما قدرت‌های مجازی کشور را تقویت کنید اگر قدرت مجازی ما ضعیف باشد نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که مردم بیایند در محدوده‌ای زندگی کنند دنیایی است که دنبال ابزار بیشتر است، دنبال ظرفیت‌های بیشتر است فردا هم در شورای عالی فضای مجازی بحث می‌شود ولی پیش بینی من این است که باز شورای عالی فضای مجازی هم طرفدار مقررات گذاری است و طرفدار این است که مردم در این فضا اذیت نشوند و مردم در این فضا هزینه‌های بیخودی نکنند بتوانند دسترسی داشته باشند بدون هزینه کردن ولی ضوابط و مقررات رعایت بشود.
سوال: آقای تقی پور نکته پایانی.
تقی پور: ما هم امیدواریم تصمیمی که گرفته می‌شود در شورای عالی فضای مجازی به عنوان عالی‌ترین نهاد سیاست گذاری و حکمرانی فضای مجازی کشور حتماً در جهت جلب رضایت خداوند و رضایت مردم که مردم ما ثابت کردند که هرجا که نیاز بوده پای ارزش‌ها بودند، پای امنیت ملی بودند و ما واقعاً از این شرایط دفاع نمی‌کنیم ولی عوامل و آسیب‌های این شرایط را باید شناسایی کنیم باید برطرف کنیم و به نظر بنده تنها راه حکمرانی قانونمند فضای مجازی است.