فهیمه پناه‌آذر-روزنامه‌نگار

ژاله علو، هنرمند باسابقه تئاتر، سینما، رادیو و تلویزیون درسن ۹۷سالگی درگذشت. این هنرمند روز گذشته در یکی از بیمارستان‌های تهران از دنیا رفت. ژاله علو در سال۱۳۲۷ با فیلم آغازگر «توفان زندگی» فعالیت بازیگری‌اش در سینمای ایران را آغاز کرد و آخرین‌بار هم سال۱۳۹۸ در فیلم «فصل ماهی سفید» جلوی دوربین رفت. علو در طول سال‌های فعالیت خود در مجموعه‌های تلویزیونی گوناگونی به ایفای نقش پرداخت و بازی در مجموعه «روزی روزگاری» و فیلم سینمایی «مهمان مامان» در ذهن تماشاگران ماندگار است.گویندگی و صداپیشگی ازجمله دیگر فعالیت‌های هنری این هنرمند بود‌.

سکانس اول سلام سینما
سینمای ایران پس از تلاش‌های آغازگرانی چون سپنتا و آوانسیان، به‌دلیل شکست‌های پی‌درپی، ۱۱سال به سکوت فرو رفته بود. سال۱۳۲۷ دکتر اسماعیل کوشان با تأسیس میترافیلم، دوره دوم تولید فیلم در ایران را آغاز کرد.«توفان زندگی» به کارگردانی علی دریابیگی، نخستین محصول میترا فیلم بود که ژاله علو ۲۱ساله هم در کنار هنرپیشه‌هایی چون مهراقدس خواجه‌نوری، آنیا آوشید،زینت مؤدب، فرهاد معتمدی، رقیه چهره‌آزاد و حسین امیرفضلی ازجمله بازیگرانش بود. علو همان سال در فیلم «زندانی امیر» (۱۳۲۷) نیز حاضر شد. میترافیلم تعطیل و به جایش پارس‌فیلم تاسیس شده بود و اسماعیل کوشان فیلم پشت فیلم تولید می‌کرد و ژاله علو هم بازیگر زن ثابت این فیلم‌ها بود؛ «واریته‌بهاری»(۱۳۲۸)، «افسونگر»(۱۳۳۱) و «آغا محمد خان قاجار»(۱۳۳۳) که این آخری توسط نصرت‌الله محتشم کارگردانی شد که بعدها با ژاله علو ازدواج کرد. در دهه 30شمسی، علو پای ثابت فیلم‌های تاریخی پارس فیلم بود و خیلی زود به هنرپیشه نقش اول فیلم‌ها تبدیل شد‌. «ماجرای زندگی»(۱۳۳۳)، «عروس دجله»(۱۳۳۳)، «یعقوب لیث صفاری»(۱۳۳۶)، «طلسم شکسته»(۱۳۳۷) و «بی‌ستاره‌ها»(۱۳۳۸) محصول دوران پرکاری علو در سینمای فارسی بودند.

سکانس دوم روزهای رادیو
رادیو در سال‌های جوانی ژاله علو، مهم‌ترین رسانه جمعی مردم بود. علو از 7سالگی با شروع مدرسه با اشعار حافظ، سعدی و شاهنامه آشنا شد. او از دانشسرای مقدماتی مستقیما وارد رادیو شد و اعلام برنامه می‌کرد. علو با «داستان شب» به پای ثابت نمایش رادیویی تبدیل شد. او از سال1327 به‌طور جدی‌تری کار خود را در رادیو ادامه داد. گویندگی و صداپیشگی در نمایش‌های رادیویی، یکی از مهم‌ترین دل‌مشغولی‌های این هنرمند بود. او در سال‌هایی که چهره محبوب و پرکار سینمای فارسی بود هم حضورش را در رادیو حفظ کرد و در نهایت یک سال پس از پیروزی انقلاب از رادیو بازنشسته شد.

سکانس‌سوم بازگشت به سینما
از اوایل دهه40، با تغییر فضای سینما، حضور علو در فیلم‌ها کمرنگ شد و وقتی از اواخر دهه40 با سینما آشتی کرد بیشتر در نقش‌های مادرانه ظاهر شد. یکی از نقش‌های به یادمانده‌اش از آن سال‌ها در همکاری با علی حاتمی در فیلم «طوقی»(۱۳۴۹) رقم خورد و یک سال بعد با مسعود کیمیایی در فیلم «داش‌آکل»(۱۳۵۰) همکاری کرد. 2نقش آفرینی در 2فیلم مهم آن سال‌ها، ژاله علو را در نقش مادر تثبیت کرد.

سکانس‌چهارم روزگار تئاتر
ژاله علو در همان روزهایی که جلوی دوربین سینما می‌رفت و گویندگی رادیو می‌کرد، فعالیت تئاتری هم داشت‌. در دهه 30 او از چهره‌های مهم تئاتر ایران بود و در دهه 40 هم که از سینما فاصله گرفت، در عرصه نمایش فعال بود. در سال‌های پس از کودتای ۲۸مرداد، ژاله علو یکی از چهره‌های مؤثر تئاتر ایران محسوب می‌شد. از نمایش‌هایش می‌توان به اینها اشاره کرد: «در سایه حرم»، «دزد ناشی»، «سرباز وفادار»، «شعله»، «تلافی»، «توپاز» و «رقص زمین».

سکانس‌پنجم دوبلور ستاره‌ها

دوبله ایران در دهه 40 دوران طلایی‌ای داشت و علو از چهره‌های مهم این عرصه بود‌. او جای ستاره‌هایی چون سوفیا لورن، سوزان هیوارد، مورین اوهارا، جینا لولو بریجیدا، دوریس دی، کتی جرالدو، اوا گاردنر، جون کرافورد، ریثا هیورث و باربارا استانویک صحبت کرد. صدای گرم و رسای علو با انعطافی که او به ضرورت نقش‌ها به بیانش می‌بخشید، او را به چهره محبوب استودیوهای دوبله تبدیل کرده بود.

سکانس ششم مدیر دوبلاژ
از دهه 60 وقتی علو از رادیو بازنشسته شد، مدیر دوبلاژی به یکی از دغدغه‌هایش تبدیل شد‌؛ به‌خصوص در کارهای مربوط به کودکان و کارتون‌های خاطره‌انگیزی که ژاله علو مدیریت دوبله‌شان را عهده‌دار شده بود، از کارتون‌های والت‌دیزنی چون «سفیدبرفی و هفت کوتوله» و «گربه‌های اشرافی» گرفته تا سریال‌های کارتونی چون «سرندیپیتی»، «دهکده حیوانات» و «پت پستچی». اوج فعالیت علو در دهه 60 اما مدیریت دوبلاژ سریال «سال‌های دور از خانه» بود؛ سریالی که با هنر ژاله علو در ایران گل کرد و زمان پخشش خیابان‌ها خلوت می‌شد و همه را پای تلویزیون می‌نشاند.

سکانس هفتم میم مثل مادر
چه در فیلم‌های دهه‌های 60 و 70و چه در سریال‌ها، چهره ژاله علو را با نقش‌های مادرانه به‌خاطر سپردیم. میان نقش‌هایش در فیلم‌ها و سریال‌های پس از انقلاب، با فاصله، نقشش در سریال «روزی روزگاری» در یادها ماند. نقش خاله لیلا در سریال خاطره‌انگیز امرالله احمدجو، به‌خصوص در مواجهه با خسرو شکیبایی، اوج هنر بازیگری ژاله علو، در سال‌های پس از انقلاب را به نمایش گذاشت. موفقیت این نقش باعث شد تا علو در سریال بعدی احمدجو، «تفنگ سرپر» نیز نقش مهمی ایفا کند؛ هرچند این سریال چنان که باید دیده نشد. علو در دهه‌های 70و 80 به‌صورت ادواری فیلم و سریال بازی می‌کرد و به صداپیشگی می‌پرداخت. در فیلم «سلطان»(۱۳۷۵) با تحکم مثال‌زدنی نشانه‌ای از اشرافیت سنتی را متبلور ساخت و از نقش‌های اغلب مهربانانه آن سال‌هایش فاصله گرفت. علو آخرین‌بار در سال ۱۳۹۸ جلوی دوربین سینما رفت و در این سال‌ها گرچه فعالیت چشمگیری نداشت، ولی همیشه با نقش‌های مادرانه و مهربانانه‌اش به‌خاطر آورده می‌شد. او از جمله هنرمندانی بود که به مفهوم تداوم در کار هنری مصداق می‌بخشید و یاد و خاطره‌اش مانا خواهد بود.


تابلوی افتخارات
چهره ماندگار هنر ایران
 تندیس افتخار برای یک عمر فعالیت سینمایی از سوی خانه سینمای ایران (۱۳۸۲)
 تقدیرنامه برای یک عمر فعالیت هنری و تأثیر فرهنگی از انجمن بازیگران سینمای ایران
 لوح تقدیر به‌عنوان کارگردان برتر از ششمین جشنواره بین‌المللی برنامه‌های رادیویی
 لوح تقدیر و جایزه بهترین کارگردانی برای نمایشنامه رادیویی «یک اتفاق ساده» در جشنواره بین‌المللی برنامه‌های رادیویی (۱۳۸۵)
معرفی به‌عنوان چهره ماندگار (۱۳۸9)
 لوح تقدیر و هدیه کمیسیون ملی یونسکو در ایران به پاس یک عمر فعالیت هنری