قهوه نوشیدنی مورد علاقه بسیاری از مردم دنیا به بخشی ضروری از برنامه های روزانه ما تبدیل شده است. در واقع، آنقدر مورد توجه قرار گرفته است که روزانه چند میلیارد فنجان از آن در سراسر جهان مصرف می شود. در همین خصوص گفت‌وگویی با مهدی ساتراپ، کارآفرین و فعال صنعت قهوه داشتیم که خواندن تجربیات این فعال صنعت قهوه خالی از لطف نیست.
آقای ساتراپ لطفا درباره سابقه حرفه‌ای‌تان توضیح دهید.
من مهدی ساتراپ هستم، متولد سال ۱۳۶۱ از اردبیل. دانش‌آموخته مقطع کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی هستم، اما مسیر حرفه‌ای من از دوران دانشجویی آغاز شد. در کنار تحصیل، همواره درگیر فعالیت‌های تجاری بودم و در کنار تحصیلات رسمی، دوره‌های متعددی مانند مدیریت زمان، مدیریت استراتژیک و DBA را گذراندم. همچنین از سال ۱۳۸۵ در کشورهای مختلف مثل برزیل، اندونزی، هند، ویتنام، و ایتالیا دوره‌های تخصصی قهوه گذراندم.
از سال ۸۵ همکاری با قهوه پارت سازان (مولتی کافه) به عنوان مدیر صادرات تا سال ۹۰، سهیم بودن در سهم صادرات به کشورهای آسیایی و آفریقایی، و از سال ۲۰۱۱ الی ۲۰۱۸ هم سرمایه گذاری در ترکیه و شراکت با برند کافه لوکس در شهر بورسا به عنوان قائم مقام مدیر عامل شناخت خوبی از بازار قهوه به من داد.
درخصوص فعالیت های حرفه ای خودتان برای ما بگویید.
شرکت طرفه نگار: سرپرست منابع انسانی، که به شناخت دقیق سیستم مالی کمک کرد.
شرکت کاله (سولیکو تهران): سرپرست منابع انسانی و فروش، که درک بهتری از سیستم فروش به من داد.
شرکت قهوه پارت‌سازان (مولتی کافه): مدیر صادرات، که بازار صادراتی و قهوه را عمیقاً شناختم.
شرکت صنایع غذایی باک گورلر(Cafelux): قائم‌مقام مدیرعامل و مشاور تأمین قهوه محمود ترکیه و فروشگاه‌های زنجیره‌ای BIM و A۱۰۱
نصب و راه اندازی خط کامل کارخانه برشته کاری قهوه در ترکیه با ظرفیت ۶۰۰۰ تن در سال
نصب و راه اندازی خط کامل کارخانه تولید قهوه فوری با ظرفیت سالانه ۵۰۰۰ تن قهوه گلد
مشاوره نصب و راه اندازی خط کامل کارخانه تولید قهوه ترک در ترکیه با ظرفیت ۹۰۰۰ تن در سال
چگونه وارد دنیای قهوه شدید و انگیزه شما چه بود؟
آشنایی من با قهوه به دوران دبیرستان برمی‌گردد. پدرم برای امتحانات نهایی قهوه عربی همراه با دلو (قهوه جوش عربی) به من هدیه داد. همین هدیه، نگاه من را به قهوه تغییر داد و باعث شد علاقه‌ام به این محصول بی‌نظیر شکل بگیرد. بعدها، در یکی از سفرهایم به ترکیه، با قهوه فوری MacCoffee آشنا شدم. سال ۱۳۸۷، صاحب برند مک کافی، آقای Tan Wang Cheow، خرید قهوه فوری برای کارخانه سنگاپور را از شرکت مولتی‌کافه آغاز کرد. این همکاری سرآغاز دوستی من با ایشان شد و بعدها این دوستی منجر به این شد که نماینده فروش آنها در ترکیه باشم. این تجربه و آشنایی با یک محصول ساده، جرقه‌ای بود که من را به دنیای قهوه وارد کرد.
درباره تجربیات و آموزش‌هایی که در سراسر دنیا داشتید بگویید. کدام تجربه تأثیر بیشتری بر شما داشت؟
هر دوره‌ای که گذراندم، به نوعی به کارم آمد. اما دوره‌های قهوه در کشورهای مختلف تأثیر عمیقی بر من گذاشتند. به‌ویژه دوره‌ای که در اندونزی با شرکت PT. Saleh گذراندم، دانش من را درباره زنجیره تولید قهوه عمیق‌تر کرد. همچنین آموزش در برزیل برای شناخت دانه‌های قهوه و دوره برشته‌کاری در کارخانه KIMBO ایتالیا نقطه عطفی در مسیر حرفه‌ای من بود.
همکاری با برندهای بزرگ بین‌المللی مانند مک کافی، محمود، کیمبو، آلتونسا و ... چه تأثیری بر حرفه شما داشت؟
همکاری با این برندها به من دید وسیعی در این صنعت داد. تعاملات مداوم با آنها باعث شد استراتژی‌های تولید و فروش را به‌طور کامل درک کنم. تجربه همکاری و دوستی ۱۵ ساله با آقای Tan Wang Cheow، مالک برند Food Empire، نقطه عطف دیگری بود. از دو سال پیش نمایندگی شرکت‌هایFood Excellence IndusCoffee ، FrieslandCampina و Elcafe را در ترکیه دارم و سالانه ۶۰۰۰ تن محصولات قهوه از جمله پودر خامه ای کننده قهوه و قهوه فوری به بازار ترکیه وارد و به تولید کنندگان صنعت قهوه توزیع میکنیم؛ همچنین از اواسط امسال هم به دنبال تامین این اقلام در بازار ایران هستیم.
شرایط بازار قهوه در ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بازار قهوه در ایران با رشد قابل‌توجهی مواجه بوده است، اما همچنان سرانه مصرف قهوه پایین است. با توجه به ورود نسل جوان‌تر و تغییر سبک زندگی، پیش‌بینی می‌کنم در سال‌های آینده مصرف قهوه در ایران دو برابر شود.
برای ورود به صنعت قهوه چه توصیه‌ای به علاقه‌مندان دارید؟
هر کسی که می‌خواهد وارد این حوزه شود، باید ابتدا دانش پایه درباره قهوه و بازار آن را کسب کند. شروع بدون تحقیق و شناخت بازار، اغلب به شکست منجر می‌شود. همچنین این صنعت فرصت‌های زیادی دارد؛ از فروش آنلاین محصولات مرتبط با قهوه، تجهیزات کوچک تا تأسیس کافی‌شاپ. سرمایه‌گذاری آگاهانه کلید موفقیت در این حوزه است.
آینده صنعت قهوه در ایران و منطقه خاورمیانه را چگونه می‌بینید؟
رشد مصرف قهوه در منطقه کاملاً محسوس است. حتی در کشورهایی که مصرف چای غالب بوده، مثل ایران و ترکیه، قهوه به تدریج جای خود را پیدا کرده است. به‌رغم تحریم‌ها و چالش‌های اقتصادی، پتانسیل رشد در بازار داخلی و صادراتی قهوه وجود دارد. تحولات اقتصادی بی‌شک تأثیراتی دارد، اما نمی‌توان آن را تنها عامل تعیین‌کننده دانست. اگر نوشیدن قهوه به عادت تبدیل شود، حتی با افزایش قیمت، مردم به خرید آن ادامه خواهند داد. می‌توان این موضوع را با افزایش قیمت چای در ایران طی چند سال گذشته مقایسه کرد؛ با وجود گرانی، نه‌تنها مصرف چای کاهش نیافت، بلکه برندهای جدیدی نیز وارد بازار شدند و هرکدام سهمی از بازار به دست آوردند.
حال اگر این مسئله را با افزایش قیمت قهوه در بازار ترکیه و تورم فزاینده سال جاری مقایسه کنیم، می‌بینیم که حتی با بی‌سابقه بودن افزایش قیمت قهوه در ۷۰ سال اخیر، مصرف آن کاهش نیافت. به‌ویژه قهوه ترک همچنان جایگاه خود را حفظ کرده و حتی بیش از پیش در بازار ترکیه معامله می‌شود.
در مورد تغییر سلیقه مصرف‌کنندگان نیز می‌توان گفت تجربه و آمار نشان می‌دهد که اغلب افراد نوشیدن قهوه را با طعم‌های شیرین شروع می‌کنند. اما با گذر زمان و پس از چندین تلاش برای یافتن تعادل مناسب در طعم، به تدریج به سمت مصرف قهوه تلخ (بلک کافی) روی می‌آورند. این تغییر، فرایندی طبیعی است که با افزایش آگاهی از طعم‌های مختلف قهوه و پیدا کردن سلیقه شخصی اتفاق می‌افتد.
این روند، همگام با تحولات اقتصادی و تغییر عادت‌های مصرف‌کنندگان، نشان‌دهنده قدرت فرهنگی و جایگاه قهوه در زندگی روزمره افراد است.
به نظر شما مهم‌ترین عامل در کیفیت قهوه چیست؟
کیفیت قهوه به عوامل متعددی بستگی دارد: نوع دانه، نحوه نگهداری، و فرآیند برشته‌کاری. حتی جزئیاتی مثل دمای انبار یا عطر محیط می‌توانند کیفیت دانه قهوه را تحت تأثیر قرار دهند.
سلیقه شخصی در انتخاب قهوه: طبع و طعم حرف اول را می‌زند
یکی از سؤالاتی که خیلی با آن مواجه می‌شوم این است: "شما شخصاً به کدام سبک و طعم قهوه علاقه‌مندید و چرا؟" یا اینکه از من می‌پرسند: "بهترین قهوه دنیا کدام است؟ آیا بهترین قهوه متعلق به برزیل است؟"
همیشه یک جواب مشخص برای این سؤال دارم: بهترین قهوه، به سلیقه و طبع هر فرد بستگی دارد. به عبارت دیگر، ممکن است یک قهوه با قیمت کیلویی ۵۰ دلار برای کسی سرو کنید، اما او هیچ لذتی از آن نبرد. در مقابل، همان فرد ممکن است از یک قهوه ۳ دلاری چنان لذت ببرد که مدهوش عطر و طعم آن شود.
اینجا بحث شناخت قهوه مطرح نیست؛ بلکه مسئله اصلی تفاوت در ذائقه افراد است. طعم و سلیقه شخصی هر فرد است که تعیین می‌کند کدام قهوه برای او بهترین است، نه صرفاً کیفیت یا قیمت آن.
در مورد سلیقه شخصی خودم، من به قهوه‌های عربیکای اتیوپی علاقه‌مندم. به‌طور کلی، طعم و عطر قهوه‌هایی که خاستگاهشان کشور اتیوپی است، برای من جذابیت ویژه‌ای دارد و همیشه آنها را ترجیح می‌دهم.
برنامه‌ها و اهداف آتی شما چیست؟
ما در حال برنامه‌ریزی برای تولید یک برند داخلی با استانداردهای جهانی هستیم که قابلیت رقابت با برندهای بین‌المللی را داشته باشد. همچنین تلاش داریم با استفاده از تکنولوژی‌های مدرن و دانش روز این صنعت، محصولاتی با کیفیت متمایز ارائه کنیم که نه تنها در ایران بلکه در منطقه منحصر به فرد بوده و علاوه بر بازار داخل در زمینه صادرات به بازارهای منطقه، مورد استقبال قرار بگیرد.
آیا به فرهنگ‌سازی قهوه اسپشالیتی در ایران اعتقاد دارید؟
بله، اما این کار نیازمند برنامه‌ریزی بلندمدت و استراتژی‌های بازاریابی است. بازار اسپشالیتی حتی در اروپا هم عمر زیادی ندارد، اما به‌طور کلی، آشنایی مردم با قهوه تخصصی می‌تواند ارزش افزوده زیادی برای این صنعت به همراه داشته باشد.
به دلیل سخت بودن دسترسی به منابع قهوه اسپیشیالیتی و گران بودن این نوع قهوه در کشور ما، بیشتر فعالیتها و سهم بازار روی قهوه های کامرشیال هست.
در پایان، اگر نکته‌ای باقی مانده بفرمایید.
من معتقدم صنعت قهوه در ایران ظرفیت بالایی برای رشد دارد. رقابت سالم بین برندها نه‌تنها تهدید نیست، بلکه می‌تواند به توسعه فرهنگ مصرف قهوه کمک کند. امیدوارم با تلاش‌های جمعی، این صنعت را به جایگاهی شایسته در بازار جهانی برسانیم.
∎