عبدالرضا فرجی‌راد استاد ژئوپلیتیک دانشگاه آزاد اسلامی در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا، در رابطه با دغدغه‌های امروز سیاست خارجی ایران، منازعات دنباله‌دار برنامه هسته‌ای و تحولات منطقه، عنوان کرد: ما نزدیک به مهرماه سال آینده هستیم که دوره‌ی برجام تمام می‌شود و قطعنامه ۲۲۳۱ نیز به سرانجام خود نزدیک می‌شود. بر اساس این قطعنامه، به شرطی که کشورهای اروپایی مکانیزم ماشه را فعال نکنند، تحریم‌های ایران پایان می یابد. اما با توجه به قطعنامه‌های آژانس و بیانیه‌های اخیر سه کشور اروپایی و در برخی موارد موضع‌گیری آمریکا، به‌نظر می‌رسد که این کشورها در تلاشند تا تحریم‌ها برداشته نشود. برای اینکه تحریم‌ها لغو نشود باید یک یا چند کشور اروپایی عضو ۵+۱ مکانیزم ماشه را فعال کنند. آن‌ها همچنین اعلام کرده‌اند که اگر ایران به خواسته‌های آژانس پاسخ ندهد، مکانیزم ماشه را فعال خواهند کرد.
اختلاف نظر میان اروپا و روسیه یا چین، دلیلی بر تحمیل بازگشت تحریم‌ها بر ایران خواهد بود
وی ادامه داد: بنابراین، روند کنونی نشان می‌دهد که هدف اصلی آن‌ها جلوگیری از رفع تحریم‌های ایران از طریق ایجاد مکانیزم ماشه است. به‌محض فعال شدن این مکانیزم، کشورهایی مانند چین و روسیه قادر به مداخله نخواهند بود و امکان وتوی آن وجود ندارد. این اختلاف نظر میان اروپا و روسیه یا چین، خود دلیلی بر تحمیل بازگشت تحریم‌ها بر ایران خواهد بود. در روزهای اخیر، جمهوری اسلامی ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کردند که فضای بیشتری به کارشناسان آژانش داده شده است و این نهاد نظارت بیشتری بر برنامه هسته‌ای ایران دارد. حال باید دید که آیا این فعالیت‌ها رضایت اروپا را جلب خواهد کرد یا خیر. با توجه به اینکه پس از قطعنامه اخیر آژانس، افزایش میزان سانتریفیوژها و سرعت غنی‌سازی اتفاق افتاد، باعث شد که به‌راحتی موجب رضایت آن‌ها نشود.
ما باید با کشورهایی که می‌توانند مکانیزم ماشه را فعال کنند، همکاری کنیم
این کارشناس ارشد روابط بین‌الملل با بیان اینکه ما باید در این وقت تنگ و نهایت شش ماه دیگر این توافق را به نتیجه برسانیم، تصریح کرد: ضروری است که با اروپا و همچنین با آمریکا گفت‌وگوهایی انجام شود، حتی اگر با اروپا به توافق برسیم، تحریم‌های آمریکا همچنان بر ما فشار خواهند آورد. در حال حاضر تحریم‌های سازمان ملل بر اساس توافق برجام برطرف شده، اما تحریم‌های ترامپ باعث فشار بر ما شد و ممکن است تحریم‌های دیگری نیز به آن اضافه شود. ما شاهد بودیم که در دوره گذشته تحریم‌ها تا حدی برداشته شد اما تحریم‌های ترامپ باعث شد در زمینه‌های مختلف به کشور آسیب وارد شود بنابراین، ما باید با کشورهایی که می‌توانند مکانیزم ماشه را فعال کنند، همکاری کنیم و در عین حال با آمریکا نیز در تعامل باشیم که تحریم‌های جهانی را علیه ما وضع کرده است. شرکت های خارجی و حتی همسایه‌های ما مانند عراق با ما کار نمی‌کنند، حتی جرات نمی‌کنند حق و حقوق ما را پرداخت کنند. ممکن است در هفته‌های آینده، اروپا و آمریکا به توافقاتی دست یابند که به تقویت مواضع آن‌ها در مذاکرات منجر شود. دو مسیر مذاکره را باید انتخاب کنیم؛ یعنی علاوه بر مسائل هسته‌ای، باید توجه ویژه‌ای به موضوعات منطقه‌ای هم داشته باشیم؛ چراکه شرایط کنونی ممکن است به نفع ما نباشد.
احتمال دارد در مناطق شمال غرب یعنی قفقاز و یا شرق مزاحمت‌هایی ایجاد شود
وی با اشاره به دلایل استمرار تحریم‌های علیه ایران و علاقه غربی‌ها به تمدید مدت زمان توان این اهرم فشار بر ایران، عنوان کرد: من تصور نمی‌کنم اروپایی صرفا راجع به آژانس و مکانیزم ماشه صحبت کنند، علاقه‌مند هستند مسائل دیگر مانند حقوق بشر و منطقه را در دستور کار قرار دهند، مسائل جانبی که آن‌ها مطرح می‌کنند با مسائلی که آمریکا در نظر دارد، کمی تفاوت دارد. به عنوان مثال، همکاری نظامی ایران و روسیه در دوران بایدن بسیار مهم بود ولی ممکن است در دوران آقای ترامپ اهمیت کمتری داشته باشد، زیرا ترامپ به‌دنبال ایجاد آتش‌بس در اوکراین است و شاید به این هدف دست یابد. به نظر می‌رسد که ممکن است این کشورهای غربی به‌دنبال برقراری یک مذاکرات جمعی باشند. مذاکرات با اروپا که دو هفته پیش آغاز شد، به‌سرعت پیش نمی‌رود و جلسه اولیه بیشتر به همفکری و تعیین دستور کار اختصاص داشت. با توجه به شرایط کنونی و مسائل سوریه، موقعیت همسایگان نیز به‌دلیل حوادث اخیر دستخوش تغییراتی شده است و احتمال دارد در مناطق دیگر مانند شمال غرب کشور یعنی قفقاز و یا شرق کشور مزاحمت‌هایی ایجاد شود.
باید مذاکره با اروپا و آمریکا را به‌سرعت شروع کنیم
فرجی‌راد با تاکید بر این موضوع که ترامپ به‌دنبال رسیدن به توافقی سریع است و تمایلی به صرف زمان برای گفت‌‌وگوهای طولانی‌مدت یا جیک جیک کردن در خاورمیانه ندارد، اظهار کرد: بنابراین، با ورود به کاخ سفید و با توجه به مشاوران و وزیران جدید، فشار حداکثری بر ایران ادامه خواهد یافت. همچنین، رئیس‌جمهور چین نیز دعوت شده است تا در مراسم تحلیف خود در کاخ سفید شرکت کند که به‌طور طبیعی شامل گفت‌وگوهایی درباره مسائل ایران و خرید نفت از این کشور خواهد بود. با توجه به این شرایط، ما باید مذاکره با اروپا و آمریکا را به‌سرعت شروع کنیم. حوزه پیرامونی ایران، حوزه مطلوبی نیست و مذاکرات می‌تواند به دور کردن تهدیدها کمک کند. در این راستا، باید سیاست منطقه‌ای مشخصی را دنبال کنیم.
وزن ژئوپلیتیک ایران در منطقه دچار چالش شده است
این تحلیل‌گر سیاست خارجی در خصوص تحولات خاورمیانه، به ویژه سقوط اسد در سوریه و نقش قدرت‌های منطقه در این نابسامانی‌ها، بیان کرد: وزن ژئوپلتیک برخی از همسایه‌ها، در وضعیت بهتری قرار گرفته است. این وزن ژئوپولیتیک همسایه‌ها در جاهایی افزایش یافته است که وزن ژئوپولیتیک ما بالا بود یعنی جای ما را در آن مناطق گرفته‌اند. من پیش‌تر اشاره کردم که همسایگان ما در برخی مناطق، به ویژه در سوریه و لبنان، جایگاه ما را گرفتند. این موضوع تنها محدود به ترکیه نیست، بلکه اسرائیل هم در این زمینه فعال است و ممکن است برخی کشورهای عربی نیز در این وضعیت دخیل باشند. با توجه به اتفاقاتی که در سوریه و لبنان رخ داده، باید تدابیری اتخاذ کنیم تا این وضعیت را جبران کنیم. به نظر می‌رسد تنها راهی که در حال حاضر در دست داریم و می‌تواند به ما کمک کند، رسیدن به توافقات مؤثر و کاهش تنش با غرب باشد. اگر بتوانیم مذاکرات را به نتیجه برسانیم و تحریم‌ها را برداریم، تجارت با ایران باز شود و کشورهای مختلف، چه شرقی و چه غربی، بتوانند در ایران سرمایه‌گذاری کنند، ما می‌توانیم آن وزن ژئوپولیتیک خودمان را افزایش دهیم.
آسان‌ترین راه برای تقویت موقعیت ما، رسیدن به توافق با اروپا و آمریکا است
وی خاطرنشان کرد: به نظر من، آسان‌ترین راه برای تقویت موقعیت ما، رسیدن به توافق با اروپا و آمریکا و پایان دادن به تحریم‌ها و قطعنامه ۲۲۳۱ است. با این اقدام، هر کشوری که مایل به سرمایه‌گذاری در ایران است، می‌تواند این کار را انجام دهد؛ خواه این کشورها از شرق، غرب یا کشورهای عربی باشند. این تحولات می‌تواند موجب ورود سرمایه به کشور شود و فعالیت‌های اقتصادی را رونق بخشد. در این صورت سیستم بانکی ما کار خواهد کرد، تحریم‌های هوایی برداشته می‌شود و مهم‌تر از همه، این امر به افزایش امید مردم منجر خواهد شد. حالتی که مردم در آن احساس امید و امنیت اقتصادی کنند، خود به کاهش نارضایتی‌ها و اعتراضات منجر خواهد شد و این مردم پشت سیستم خواهند ایستاد..
خدا گر ز حکمت ببندد دری، ز رحمت گشاید در دیگری
این استاد بین‌الملل با تاکید بر لزوم ایجاد تغییرات مثبت در مسیر سیاست خارجی ایران، بیان کرد: نارضایتی فعلی اکثریت مردم بیشتر به مسائل معیشتی، اقتصادی، افزایش قیمت‌ها و تورم مربوط می‌شود. بنابراین، باید تلاش کنیم تا مذاکرات به نتیجه برسد و تحریم‌ها برداشته شوند. در این راستا، با توجه به اینکه دولت جدید به کار آمده، فرصتی برای ایجاد تحولات مثبت وجود دارد. باید از این فرصت استفاده کنیم و کشور را قوی نگه‌داریم. همیشه گفته‌اند وقتی خداوند یک دری را می‌بنند، دری دیگر باز می‌کند. از آن دری را که خدواند باز گذاشته استفاده کنیم.