به گزارش ایرنا، قم به عنوان یکی از استان‌های دارای بیشترین تابش خورشیدی در کشور، پتانسیل بسیار بالایی برای بهره‌برداری از انرژی خورشیدی دارد. با میانگین ۳۰۰ روز آفتابی در سال، این استان ظرفیت بالایی برای استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه خورشیدی، دارد. در حال حاضر پروژه‌های کوچک و متوسط خورشیدی در استان اجرا می‌شود، اما این ظرفیت‌ها به طور کامل مورد استفاده قرار نگرفته‌است.
قم می تواند به قطب انرژی خورشیدی ایران، تبدیل شود اما این امر، همکاری بیشتر بین بخش‌های دولتی، خصوصی و دانشگاه‌ها را طلب می کند.
قم؛ سرزمین ۳۰۰ روز آفتابی در سال
به گفته کارشناسان؛ یکی از فرصت‌های سرمایه‌گذاری در قم شامل ایجاد مزارع خورشیدی در زمین‌های وسیع اطراف استان است. با توجه به تابش خورشیدی مناسب و فضای کافی، این مزارع می‌توانند به تولید انرژی پاک کمک کنند. همچنین، استفاده از انرژی خورشیدی در کشاورزی، مانند پمپ‌های آبیاری خورشیدی، می‌تواند به کاهش هزینه‌ها و حفظ منابع آبی کمک کند. علاوه بر این، این پروژه‌ها می‌توانند موجب اشتغال‌زایی در زمینه‌های تولید، نصب و نگهداری پنل‌های خورشیدی و تحقیق و توسعه فناوری‌های جدید شوند.
چالش‌های توسعه انرژی خورشیدی در قم
با این حال، چالش‌هایی در مسیر توسعه انرژی خورشیدی در قم وجود دارد. بررسی تجربه های گذشته در سرمایه گذاری در این بخش نشان می دهد که یکی از مشکلات اصلی، عدم هماهنگی کافی میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و دانشگاه‌هاست. برای موفقیت در این حوزه، نیاز به برنامه‌ریزی استراتژیک و هماهنگ وجود دارد. همچنین، هزینه‌های بالای نصب سیستم‌های خورشیدی به ویژه در مقیاس بزرگ، برای بسیاری از سرمایه‌گذاران یک مانع است. برای حل این مشکل، باید حمایت‌های مالی و مشوق‌های دولتی مانند تخفیف‌های مالیاتی و کمک‌های بلاعوض در نظر گرفته شود.
به گفته کارشناسان، استان قم با برخورداری از ۳۰۰ روز آفتابی در سال و زمین‌های وسیع، فرصت‌های متعددی برای سرمایه‌گذاری در حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه انرژی خورشیدی، فراهم کرده است. احداث مزارع خورشیدی، استفاده از انرژی خورشیدی در کشاورزی (مانند پمپ‌های آبیاری خورشیدی)، و توسعه نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس از جمله زمینه‌های کلیدی این سرمایه‌گذاری هستند.
همچنین، آگاهی پایین جامعه نسبت به انرژی‌های تجدیدپذیر و خورشیدی می‌تواند مانعی برای توسعه سریع پروژه‌های خورشیدی در قم باشد. برای رفع این مشکل کارشناسان معتقدند فرهنگ‌سازی و آموزش عمومی ضروری است. راهکارهای عملیاتی برای توسعه انرژی خورشیدی در قم شامل ارائه مشوق‌های مالی به شرکت‌های سرمایه‌گذاری، تصویب قوانین و مقررات حمایتی برای تسهیل روند نصب و راه‌اندازی سیستم‌های خورشیدی، و راه‌اندازی مراکز تحقیقاتی و آموزشی در این حوزه است.
علاوه بر این، استفاده از تجربیات بین‌المللی و همکاری با متخصصان صنعت انرژی خورشیدی می‌تواند موجب بهبود کیفیت پروژه‌ها و بهره‌وری بیشتر شود. در نهایت، قم با استفاده از پتانسیل خورشیدی خود می‌تواند به یکی از مراکز تولید انرژی خورشیدی در ایران تبدیل شود و نقشی کلیدی در توسعه انرژی پاک و پایدار و کاهش ناترازی های جاری داشته باشد.
آمادگی قم برای حمایت از انرژی‌های پاک
اکبر بهنام جو در همان روزهای نخست تصدی گری استانداری قم حمایت از انرژی های پاک را از اولویت های مهم مجموعه مدیریت استان یاد کرد و در این بین توسعه نیروگاه های خورشیدی را حائز اهمیت ویژه دانست.
استاندار قم با اشاره به ظرفیت قم در استقرار نیروگاه‌های خورشیدی و نیاز صنایع به انرژی‌های نوین، از آمادگی استان برای جذب سرمایه گذار در حوزه انرژی‌های پاک و به ویژه انرژی خورشیدی خبر داده است.
دست اندرکاران می گویند: برای جذب سرمایه‌گذار و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در قم، لازم است مجموعه‌ای از اقدامات هماهنگ و بهم‌پیوسته صورت گیرد. ابتدا، ارائه مشوق‌های مالی و تضمین بازگشت سرمایه می‌تواند نقش کلیدی در جلب اعتماد سرمایه‌گذاران داشته باشد. این اقدامات شامل افزایش وام‌های کم‌بهره، ارائه معافیت‌های مالیاتی، و تضمین خرید برق تولیدی از نیروگاه‌های خورشیدی با قراردادهای بلندمدت و نرخ پایدار است. چنین رویکردهایی، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش داده و بازدهی اقتصادی را تضمین می‌کند.
همچنین برنامه ریزان نیز بر این باورند که در کنار این، تسهیل فرآیندهای اداری و حقوقی برای کاهش بروکراسی و شفاف‌سازی قوانین مرتبط با سرمایه‌گذاری بسیار ضروری است. راه‌اندازی پنجره واحد خدمات برای صدور مجوزها و تخصیص زمین‌های بیابانی با شرایط مناسب، می‌تواند فرآیند سرمایه‌گذاری را سرعت بخشد. در این راستا، ایجاد زیرساخت‌های فنی مانند تقویت شبکه برق و فراهم کردن امکان اتصال نیروگاه‌های تجدیدپذیر به شبکه، یکی از گام‌های مهم خواهد بود.
بررسی و تحقیقات برنامه ریزان حاکی از این است که چالش‌های سرمایه‌گذاری در قم شامل عدم هماهنگی بین نهادهای دولتی و خصوصی، پیچیدگی بروکراسی، هزینه‌های بالای نصب تجهیزات خورشیدی و نبود حمایت‌های مالی کافی است. همچنین، آگاهی پایین عمومی و ضعف زیرساخت‌های فنی مانند شبکه‌های انتقال برق، موانع اصلی توسعه این حوزه محسوب می‌شوند. رفع این مشکلات نیازمند تسهیل قوانین، ارائه مشوق‌های دولتی و برنامه‌ریزی هماهنگ است.
آموزش و اطلاع‌رسانی نیز از دیگر عوامل مؤثر در جذب سرمایه‌گذاری است. برگزاری همایش‌ها، نمایشگاه‌های تخصصی، و کمپین‌های عمومی می‌تواند آگاهی سرمایه‌گذاران و مردم را نسبت به مزایای اقتصادی و زیست‌محیطی انرژی‌های تجدیدپذیر افزایش دهد. همزمان، ارائه آموزش‌های فنی و تخصصی برای تربیت نیروی کار ماهر، زمینه لازم برای توسعه عملیاتی این حوزه را فراهم می‌کند.
۱۸ هزار و ۳۴۰ کیلووات انرژی خورشیدی قم در مدار مصرف
به گفته مدیرعامل شرکت توزیع نیروی برق قم، هم‌اکنون ۱۸ هزار و ۳۴۰ کیلووات انرژی خورشیدی در استان قم وارد مدار شده است.
وی افزود: این میزان تولید، نقش مهمی در تأمین انرژی استان و کاهش ناترازی‌های برق ایفا می‌کند.
یوسف صادقی خبر داد که ۴۷۸ میلیارد تومان سرمایه گذاری در انرژی های خورشیدی محقق و ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه گذاری جدید نیز در دست اجراست.
کارشناسان می گویند: در کنار جذابیت‌های طبیعی، مشوق‌های مالی نظیر وام‌های کم‌بهره، معافیت‌های مالیاتی، و تضمین خرید برق با قراردادهای بلندمدت، همچنین واگذاری اراضی دولتی، می‌تواند سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را ترغیب کند. این ظرفیت‌ها، علاوه بر اشتغال‌زایی و کاهش هزینه‌ها، قم را به یکی از قطب‌های انرژی پاک در کشور تبدیل خواهد کرد.
وی همچنین یادآور شد که برای تشویق سرمایه‌گذاران، تسهیلات مناسبی از طریق سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی (ساتبا) و ادارات تعاون، کار و امور اجتماعی با شرایط ویژه در نظر گرفته شده است.
واگذاری۳۴۲ هکتار از اراضی ملی برای احداث نیروگاه خورشیدی در قم
در عین حال رییس سازمان جهاد کشاورزی قم مهرماه سالجاری اعلام کرد که در هفتمین کمیسیون طرح‌های غیر کشاورزی با واگذاری ۳۴۲ هکتار از اراضی ملی و دولتی پلاک ۶۴ اصلی موسوم به لب دریا جهت احداث نیروگاه خورشیدی در قم موافقت گردید که با بهره‌برداری از این طرح، ۲۲۵ مگاوات به ظرفیت تولید برق استان افزوده می شود.
بسیاری بر این باورند که جذب سرمایه‌گذاران خارجی و جلب مشارکت‌های بین‌المللی می‌تواند نقش مهمی در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در قم ایفا کند. ایجاد جذابیت‌های مالی برای سرمایه‌گذاران خارجی، همکاری با مؤسسات مالی بین‌المللی، و عقد قراردادهای دوجانبه برای تأمین فناوری و منابع مالی، از جمله اقداماتی است که می‌تواند منابع جدیدی را به این حوزه وارد کند.
علاوه بر این، حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان و توسعه فناوری‌های نوین انرژی تجدیدپذیر باید به‌عنوان یکی از اولویت‌ها در نظر گرفته شود. ایجاد مراکز تحقیق و توسعه مشترک بین دانشگاه‌های قم و صنعت، بستر لازم برای نوآوری و پیشرفت فناوری را مهیا می‌کند. در همین راستا، تمرکز بر تولید نیروگاه‌های کوچک‌مقیاس خورشیدی در پشت‌بام منازل و واحدهای صنعتی می‌تواند به توزیع گسترده‌تر انرژی پاک در استان کمک کند.
در نهایت، ایجاد زیرساخت‌های بازار ثانویه مانند بورس انرژی‌های تجدیدپذیر و تشویق صادرات برق تولیدی از انرژی خورشیدی به استان‌ها و کشورهای همسایه، می‌تواند انگیزه‌های اقتصادی بیشتری برای سرمایه‌گذاران ایجاد کند. با اجرای این اقدامات به‌صورت یکپارچه و هماهنگ، قم می‌تواند به‌عنوان یک قطب انرژی تجدیدپذیر در کشور مطرح شود و نمونه‌ای موفق از توسعه پایدار را به نمایش بگذارد.
یک نکته مهم که می‌توان به این راهکارها افزود، تقویت سیاست‌های محلی و منطقه‌ای برای ایجاد هماهنگی بیشتر بین دستگاه‌ها و نهادهای مرتبط است. برای موفقیت در توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر، لازم است استانداری قم به‌عنوان محور هماهنگی بین سازمان‌های ملی مانند ساتبا، وزارت نیرو، ادارات محلی، و بخش خصوصی عمل کند. ایجاد کارگروه‌های تخصصی در سطح استانی، شامل نمایندگان صنعت، دانشگاه، و بخش دولتی، می‌تواند به بهبود نظارت، مدیریت پروژه‌ها، و رفع موانع در این مسیر کمک کند.
ظرفیت ۶۰۰ مگاواتی تولید برق خورشیدی در قم
به گفته محمدرضا مهاجری، مدیر دفتر بازار برق شرکت توزیع نیروی برق قم، ظرفیت تولید سالانه ۶۰۰ مگاوات برق خورشیدی را داراست این ظرفیت در سطح کشور ۵۰ هزار مگاوات برآورد می شود. اما تحقق این ظرفیت عظیم نیازمند رفع برخی چالش‌ها و موانع است که می‌تواند مسیر توسعه این انرژی تجدیدپذیر را پیچیده‌تر کند.
یکی از مسائل کلیدی که مهاجری به آن اشاره دارد، دسترسی به شبکه سراسری توزیع برق است. برای انتقال برق تولیدی از نیروگاه‌های خورشیدی به نقاط مختلف کشور، نیاز به زیرساخت‌های مناسب و سیستم‌های توزیع برق قوی وجود دارد که باید به طور هماهنگ و کارآمد توسعه یابند. این موضوع، به ویژه در مناطقی که فاصله زیادی از شبکه‌های اصلی دارند، یکی از چالش‌های جدی است.
به گفته محمدرضا مهاجری، مدیر دفتر بازار برق شرکت توزیع نیروی برق قم، ظرفیت تولید سالانه ۶۰۰ مگاوات برق خورشیدی را داراست این ظرفیت در سطح کشور ۵۰ هزار مگاوات برآورد می شود. اما تحقق این ظرفیت عظیم نیازمند رفع برخی چالش‌ها و موانع است که می‌تواند مسیر توسعه این انرژی تجدیدپذیر را پیچیده‌تر کند.
موضوع دیگر،واگذاری اراضی ملیبرای ساخت و توسعه نیروگاه‌های خورشیدی است. بسیاری از اراضی موجود در کشور تحت مالکیت دولت و متعلق به منابع ملی هستند. برای استفاده از این اراضی در پروژه‌های انرژی خورشیدی، باید فرآیندهای قانونی و اداری مرتبط با واگذاری زمین‌ها تسهیل و تسریع شود تا سرمایه‌گذاران بتوانند به راحتی وارد این عرصه شوند و پروژه‌ها را به بهره‌برداری برسانند.
در کنار این مسائل، مهاجری،حمایت از سرمایه‌گذاران را نیز امری ضروری می‌داند. به دلیل سرمایه‌گذاری‌های سنگینی که در این پروژه‌ها نیاز است، تضمین حمایت‌های مالی، قوانین تشویقی و تسهیلات مناسب برای جذب سرمایه‌گذاران اهمیت ویژه‌ای دارد. در این راستا، دولت باید برنامه‌های حمایتی ویژه‌ای برای تشویق بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در این حوزه تدوین کند.
چالش‌های ذخیره‌سازی انرژی خورشیدی
یکی از مهم‌ترین چالش‌ها در توسعه نیروگاه‌های خورشیدی، ذخیره‌سازی انرژی است. مدیر دفتر بازار برق شرکت توزیع نیروی برق قم در ادامه به مساله ذخیره‌سازی باتری‌ها اشاره می‌کند. باتوجه به اینکه انرژی خورشیدی تنها در ساعات خاصی از روز تولید می‌شود و در سایر ساعات، مثل شب‌ها یا روزهای ابری، نمی‌توان از آن بهره برد، نیاز به سیستم‌های ذخیره‌سازی کارآمد احساس می‌شود. در حال حاضر، هزینه‌های بالای ذخیره‌سازی انرژی، به‌ویژه در استفاده از باتری‌ها، مانعی بزرگ برای توسعه این فناوری در مقیاس وسیع است.
با این حال، مهاجری بر ضرورت توسعه فناوری باتری‌های ذخیره‌سازی برق خورشیدی تاکید دارد. او معتقد است که برای افزایش بهره‌وری سیستم‌های انرژی خورشیدی و کاهش وابستگی به شبکه برق سنتی، باید به طور ویژه روی بهبود و توسعه باتری‌های ذخیره‌سازی انرژی خورشیدی تمرکز کرد. این باتری‌ها به عنوان ابزاری برای ذخیره انرژی تولیدی در طول روز، می‌توانند در ساعات شب و زمان‌های ابری، برق مورد نیاز را تامین کنند و بدین ترتیب از ظرفیت انرژی خورشیدی به‌طور بهینه استفاده شود.
تنوع‌بخشی به منابع انرژی تجدیدپذیر در قم
همچنین، توجه به تنوع‌بخشی در سرمایه‌گذاری انرژی‌های تجدیدپذیر نیز از زاویه نگاه کارشناسان اهمیت دارد. هرچند انرژی خورشیدی نقطه قوت قم است، اما بررسی امکان استفاده از سایر منابع مانند انرژی بادی یا بازیافت زباله (بیوگاز) نیز می‌تواند به پایداری بیشتر شبکه انرژی استان کمک کند. تنوع در منابع انرژی می‌تواند پیکربندی شبکه برق قم را انعطاف‌پذیرتر و مقاوم‌تر کند.
در نهایت، برای ایجاد انگیزه در بخش خصوصی و عمومی، تعریف پروژه‌های نمونه موفق در استان قم ضروری است. اجرای یک یا دو پروژه کلان با بازدهی اقتصادی بالا می‌تواند اعتماد سرمایه‌گذاران را تقویت کرده و به‌عنوان الگویی برای سایر پروژه‌ها عمل کند. چنین اقداماتی، علاوه بر افزایش مشارکت سرمایه‌گذاران، پیام مثبتی از تعهد دولت و استان به توسعه پایدار انرژی ارسال خواهد کرد.
نتیجه گیری:
همانطور که بیان شد: قم با ظرفیت طبیعی فوق‌العاده خود در زمینه انرژی خورشیدی، یکی از استان‌های مستعد برای توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران محسوب می‌شود. با میانگین ۳۰۰ روز آفتابی در سال و اراضی وسیع بیابانی، این استان می‌تواند با سرمایه‌گذاری هدفمند و اجرای پروژه‌های بزرگ‌مقیاس، نقشی کلیدی در تأمین انرژی پاک و کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی ایفا کند. همزمان، بهره‌گیری از انرژی خورشیدی در بخش‌هایی مانند کشاورزی و صنعت نیز به کاهش هزینه‌ها و افزایش بهره‌وری کمک می‌کند و می‌تواند به رونق اقتصادی منطقه بینجامد.
برای استفاده بهینه از این فرصت‌ها، رفع موانع موجود، از جمله هماهنگی ضعیف میان نهادهای دولتی، بخش خصوصی و دانشگاه‌ها، امری ضروری است. ارائه مشوق‌های مالی، تسهیل فرآیندهای اداری، و تضمین بازگشت سرمایه می‌تواند سرمایه‌گذاران را تشویق کند تا با اطمینان بیشتری در این حوزه فعالیت کنند. همچنین، فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی عمومی، همراه با آموزش نیروی کار متخصص، می‌تواند به پذیرش گسترده‌تر این فناوری‌ها و تسریع پیشرفت پروژه‌ها منجر شود.
در نهایت، موفقیت قم در تبدیل شدن به قطب انرژی تجدیدپذیر کشور به هماهنگی میان دستگاه‌های محلی، ایجاد زیرساخت‌های پیشرفته و استفاده از تجربیات بین‌المللی بستگی دارد. اجرای پروژه‌های شاخص به‌عنوان الگو و استفاده از منابع مالی و فناوری‌های روز دنیا، می‌تواند مسیری پایدار برای رشد اقتصادی استان و توسعه انرژی پاک در کشور ایجاد کند. این اقدامات، قم را به نمونه‌ای از هم‌افزایی علمی، اقتصادی و زیست‌محیطی تبدیل خواهد کرد.