به گزارش ایرنا شهرهای جدید اولویت رسیدن به سکونت پایدار و ظرفیت مناسبی برای ساخت مسکن برای اقشار مختلف مردم با نگاه شهرسازی نوین هستند.
کارشناسان مسائل شهری معتقد هستند که هدف از ایجاد شهرهای جدید این بوده که بتوانند جاذب جمعیت و سرریز شهرهای مادر باشند لذا با ایجاد راهکارهای مختلف و فرصت‌های متعدد می‌توان بسترهای لازم را برای سکونت جمعیت ایجاد کرد.
آیسک یکی از شهرهای شهرستان سرایان است که سال ۱۳۷۹ از روستا به شهر ارتقا یافت و اکنون ۶ هزار نفر جمعیت دارد.
این شهر با داشتن ۲۲ حلقه چاه کشاورزی و بیش از ۱۰ هزار هکتار سطح باغات و اراضی کشاورزی قطب کشاورزی خراسان جنوبی محسوب می‌شود.
عمده محصولات کشاورزی آن پسته،زعفران، انار، گندم و جو است و اکنون هفت ترمینال ضبط پسته در آن وجود دارد.
وسعت این شهر ۱۷۰ هکتار بوده و شهرداری آن درجه چهار است. اما مردم این منطقه از ۴۶ سال قبل منتظر رفع مشکل اراضی شهر خود هستند؛ یکی از مشکلات و موضوعات سد راه توسعه و پیشرفت شهر آیسک بحث اراضی وقفی آن است.
مشکلی که سال‌ها پرونده آن روی میز مدیران رفته اما به نتیجه نرسیده و وعده‌های مسئولان در حد حرف باقی است. بلاتکلیفی اراضی شهر آیسک علاوه بر اینکه گرفتاری برای مردم ، مدیران شهری را نیز در اجرای طرح‌های ملی مسکن و برنامه ریزی‌ها دچار مشکل کرده است.
طوری که وجود اراضی ملکی و وقفی مردم را در ساخت و سازها دچار سردردگمی کرده است. از طرفی طرح‌های مسکن مهر و نهضت ملی مسکن هم برای ساکنان این شهر به رویا تبدیل شده چون زمینی برای ساخت و ساز در اختیارشان نیست.
وعده‌های بی سرانجام در آیسک
البته سال ۱۳۹۱ رئیس وقت اداره اوقاف و امور خیریه سرایان از حل مشکل تأمین زمین برای اجرای پروژه مسکن مهر در آیسک با تحویل زمین‌های وقفی به مسکن و شهرسازی خبر داد.
حجت‌الاسلام محمد جواد طلایی آن زمان مساحت زمین‌های وقفی واگذار شده را هشت هزار و ۴۳۹ مترمربع عنوان و اضافه کرد: در صورت نیاز به زمین بیشتر اداره اوقاف و امور خیریه آمادگی دارد موضوع را بررسی کند.
مدیرکل وقت اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی هم سال ۱۳۹۵ با اشاره به مشکل ثبتی زمین‌های اوقافی و ملکی در آیسک گفت: اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان رفع این مشکل را در دستور کار قرار داده است.
حجت الاسلام محمد طاهر گرایلی آن زمان وعده داده بود که در صورت تأیید رئیس نمایندگی ولی‌فقیه در سازمان اوقاف و امور خیریه کشور پذیره اولیه املاک با حداقل قیمت ممکن به صورت قسطی از مردم دریافت و پذیره تفکیک هم گرفته نشود.
اما این مشکل همچنان ادامه داشت تا مرداد ۹۸ که نماینده وقت مردم فردوس، طبس، سرایان و بشرویه در مجلس شورای اسلامی از ورود کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی به مشکلات اراضی اوقافی در شهر آیسک خبر داد و گفت: با تاکید کمیسیون اصل ۹۰ و موافقت حجت السلام خاموشی، رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه کشور مقرر شده است کارشناسان کشوری اوقاف برای بررسی موضوع به آیسک سفر کنند.
قفل اراضی آیسک همچنان بعد از چهار دهه، مطالبه مردم و پیگیری مسئولان گشوده نشده تا اینکه ۲۵ فروردین ۱۴۰۱ معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری خراسان جنوبی از تغییر کاربری اراضی اوقافی در منطقه آیسک خبر داد و تأکید کرد: ۱۰ هکتار از اراضی تغییر کاربری داده می‌شود که از این میزان پنج هکتار در اختیار اداره اوقاف و پنج هکتار در اختیار دولت برای اجرای طرح ملی نهضت مسکن قرار می‌گیرد.
علیرضا عباس زاده افزود: برای این منطقه ۷.۵ هکتار زمین در حاشیه شهر آیسک برای واگذاری به متقاضیان تامین شده است در حالی که شهروندان و متقاضیان خواستار واگذاری هشت هکتار اراضی موقوفه در داخل شهر هستند.
وی گفت: برای اینکه به درخواست متقاضیان پاسخ داده شود آمادگی داریم یک ملک دولتی را از جانب مردم منطقه که مشکل وثیقه نیز دارند در وثیقه بانک قرار داده و زمین را به متقاضیان واگذار کنیم.
وقف‌نامه ۲ متری تنها مدرک اوقاف برای اراضی آیسک
اما این نسخه نیز برای حل مشکل مردم آیسک تاکنون کارساز نبوده چرا که عضو شورای اسلامی شهر آیسک معتقد است تا زمانی که اداره کل ثبت اسناد و املاک سند اراضی ملکی و وقفی را تفکیک نکند گره گشایی از کار مردم نخواهد شد.
جواد حاتمی به ادعای اداره کل اوقاف و امور خیریه در خصوص وقفی بودن اراضی آیسک اشاره کرد و گفت: اداره اوقاف و امور خیریه مدعی است پنج ششم اراضی آیسک از دهانه کوه خوشتر تا نزدیک دوحصاران موقوفه است که شامل بیش از ۶ هزار هکتار می‌شود.
وی اراضی وقفی آیسک را شامل موقوفه امیر حسنخانی متشکل از ۱۲ طاقه، ۷۲ سهم، سه هزار و ۸۲۲ هکتار، موقوفه عمادالملکی متشکل از هفت طاقه، ۴۲ سهم ، ۲هزار و ۲۲۹.۵ هکتار و موقوفه مسجد و حیات آیسک متشکل از یک طاقه، ۶ سهم و ۳۲۰ هکتار عنوان کرد و گفت: بقیه مالکان چهار طاقه، ۲۴ سهم و هزار و ۲۷۴ هکتار شریک هستند.
این عضو شورای شهر آیسک اظهار کرد: اداره اوقاف سندی برای این ادعا ندارد و به یک وقف نامه‌ای به طول ۲ متر از موقوفه عمادالملکی استناد می‌کند که مربوط به شمالی‌ترین نقطه تا جنوبی‌ترین نقطه کشور است و بخشی از آن «میاه و مزرعه آیسک» بوده اما حدود آن مشخص نیست و ملاک عمل در آن ۲۴ طاقه آب است.
وی افزود: این در حالی است که اوقاف از دیگر اراضی وقفی هیچ سند و مدرکی ندارد و صرفا بر اساس استشهادیه در سال ۱۳۲۰ مدعی شده و بخشی را به عنوان پلاک وقفی ثبت کرده است.
حاتمی با اشاره به اینکه عمده خواست مردم استفاده از این اراضی در بحث ساخت مسکن ملی است گفت: از آنجایی که تاکنون اداره اوقاف و امور خیریه برای واگذاری زمین پای کار نیامده از موقوفه عماد الملکی که متولی آن غیر اداره اوقاف است با هماهنگی مسئولان شهرستان، زمینی در قالب طرح جهش ملی مسکن واگذار شده که تاکنون حدود ۱۲ متقاضی ساخت و ساز را آغاز کرده اند.
وی عنوان کرد: در این اراضی ۴۰۰ میلیون ریال آورده سهم هر متقاضی که باید به دولت پرداخت می‌شد به موقوفه دادیم تا به عنوان پذیره صرف اجرای نیت شود.
ایجاد شهر جدید تنها راه چاره برای آیسک
عضو شورای اسلامی شهر آیسک بیان کرد: هشت هکتار از اراضی شهر مربوط به اوقاف است که معاون امور عمرانی استاندار خراسان جنوبی برای استفاده در نهضت ملی مسکن مصوب کرده اما اداره کل اوقاف تمایلی به واگذاری ندارد.
وی با اشاره به اینکه آیسک تنها شهر کشور است که تاکنون هیچ مسکن مهر یا ملی نداشته گفت: شرط راه و شهرسازی برای تغییر کاربری و الحاق اراضی به شهر ارایه سند است در حالی که اوقاف هیچ سندی از این اراضی غیر از همان وقف‌نامه ۲ متری ندارد.
حاتمی یادآور شد: اگر اوقاف برای واگذاری اراضی برای ساخت مسکن ملی همکاری نکند مجبور هستیم با الحاق ۲ سایت ۷.۴هکتاری و۳۸.۳ هکتاری در یک کیلومتری آیسک، شهر جدیدی ایجاد کنیم که به خاطر دوری از زیرساخت‌ها هزینه‌های ساخت و ساز افزایش می یابد.
وی با اشاره به پیگیری‌هایی که با کمیسیون اصل ۹۰ در خصوص مشکل اراضی آیسک شده ادامه داد: علاوه بر جلسه هفت ساعته با حضور مدیرکل وقت اوقاف و امور خیریه استان برای این موضوع اما پیگیری‌ها نیز تاکنون به نتیجه نرسیده و مشکل ۴۶ ساله همچنان پابرجاست.
این عضو شورای اسلامی شهر گفت: به خاطر این مشکلات در حوزه اراضی هیچ طرح توسعه ای در شهر آیسک نمی‌توان اجرایی کرد و حتی ساختمان مرکز بهداشت هم خارج از شهر احداث شده است.
وی ادامه داد:امکان توسعه شهر از سمت جنوب وجود ندارد چون به کمربندی ختم می‌شود در قسمت شرق و شمال هم به اراضی کشاورزی وصل است که محدودیت‌هایی از سوی جهاد کشاورزی وجود دارد لذا شهر آیسک در حصاری از مشکلات گیر کرده است.
دعوا بر سر اراضی مجهول الهویه
مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی هم حل مشکل آیسک را در گرو صدور سند برای اراضی ملکی دانست تا بعد از آن تکلیف اراضی وقفی هم مشخص شود.
حجت الاسلام پرویز بخشی پور با بیان اینکه سهم اوقاف از اراضی آیسک مشخص نیست عنوان کرد: فقط می‌دانیم که پنج ششم پلاک ۲۰۶ متعلق به اوقاف است ولی برآورد نشده که چه مساحتی را شامل می‌شود.
وی ادامه داد: وقتی که سند برای پلاک اراضی ملکی صادر شده آن وقت می‌توانیم اراضی وقفی را تعیین کنیم اما اکنون هویت اراضی مجهول است.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی گفت: آن بخشی از اراضی وقفی که متولی آن اوقاف است در اختیار افرادی بوده که بعد از اصلاحات ارضی اختیاردار شده‌اند و به وقف تمکین نکرده‌اند.
وی افزود: بحث‌های متعددی از قدیم تاکنون برای این اراضی وجود داشته در حالی که واقف ۲۰۰ سال پیش ۵۷ نیت اعتقادی ویژه از ولادت تا شهادت ۱۴ معصوم را برای آن مشخص کرده و وظیفه اوقاف عمل به نیت واقف است.
حجت الاسلام بخشی پور به برنامه اوقاف بعد از صدور سند این اراضی اشاره کرد و گفت: تا زمانی که موقعیت زمین‌ها مشخص نشود نمی‌توانیم برنامه ریزی کنیم.
وی در عین حال که اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی را جزو ادارات برتر کشور در اخذ اسناد مالکیت اراضی وقفی معرفی کرد، یادآور شد: از اراضی وقفی برای ساخت نهضت ملی مسکن نمی‌توانیم استفاده کنیم چون زمین مسکن ملی رایگان است اما زمین وقفی را نمی‌توان رایگان واگذار کرد.
مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی بیان کرد: البته در برخی از اراضی مشاع ساخت و سازهایی انجام شده که برای مشخص شدن سهم اوقاف یا باید افراد تکمین کنند یا پرونده به دادگاه ارسال خواهد شد.
این سخنان بخشی پور در حالی است که ۲۶ مهر ۱۴۰۱ رییس سازمان اوقاف و امور خیریه با اشاره به مشارکت سازمان اوقاف در اجرای عملیات طرح نهضت ملی مسکن گفت: برای تعامل هرچه بیشتر با دولت، در مکان‌هایی که برای ساخت مسکن دچار کمبود زمین است و در آن مکان‌ها زمین وقفی وجود دارد، آماده واگذاری زمین برای این امور هستیم.
دست به دامن خبرگان محلی
بخشدار آیسک هم با اشاره به رایزنی‌های انجام شده برای حل مشکل مردم در بحث اراضی گفت: تاکنون سه جلسه با حضور مدیران کل ثبت اسناد و املاک و اوقاف و امور خیریه برگزار شده و مدیران استانی سفرهایی هم به شهرستان داشته اند.
محمد رسول ابراهیمی افزود: در آخرین جلسه ای که با حضور مدیرکل ثبت اسناد و املاک استان برگزار کردیم قرار شد که طبق گزارش و مستندات خبرگان محلی در سال ۹۵ وضعیت اراضی لحاظ شود.
وی با تاکید بر اینکه برای اراضی بندسارها و کنار مسیل‌ها که ربطی به موقوفه ندارد باید سند ملکی لحاظ شود ادامه داد: برای هزار و ۷۳۰ پلاک در سطح شهر و اراضی کشاورزی هم بنا شده که طبق صورت نامه سال ۱۳۲۰ اقدام شود.
بخشدار آیسک یادآور شد: برای سایر اراضی هم باید طبق نقشه‌های هوایی سال ۱۳۴۰ به بعد و نظر خبرگان محلی اقدام شود.
وی گفت: مشکل زمین و مسکن در شهر آیسک به واسطه وقفی بودن بخشی از اراضی آن از چالش‌های دیرینه است که مانع توسعه این شهر و تحقق بسیاری از پروژه‌های عمرانی و خدمات شده است.
ابراهیمی ادامه داد: با توجه به الزام سنددار کردن اراضی و از طرفی فاقد اعتبار شدن اسناد غیر رسمی و دست نویس در آینده، ضروری است که راهکاری برای تفکیک و صدور سند برای مردم به عنوان مالکین و مستاجرین موقوفه اندیشیده شود.
تعیین تکلیف اراضی آیسک تا یک ماه آینده
مدیرکل ثبت اسناد و املاک خراسان جنوبی هم گفت: در شهر آیسک دو بخش اراضی داریم یکی اراضی مشاعی که پنج ششم آن موقوفه و یک ششم آن ملکی ثبت شده است؛ بخش دیگر که شامل باغستان و روستای سابق می‌شود که قسمت مسکونی آیسک در بندسارها پلاک‌های مفروض دارد و بیش از هزار و ۷۰۰ پلاک در سال ۱۳۲۰ برای آنها داده شده است.
محمد رضا ابراهیمی با بیان اینکه اینها اراضی شخصی و ملکی مردم است ادامه داد: البته در لابه لای آن مواردی مثل حمام یا غسالخانه وقفی وجود دارد ولی تمام آن هزار و ۷۰۰ پلاک اراضی مردم هستند.
وی افزود: برای حل این مسئله جلسه‌ای با حضور فرماندار سرایان، بخشدار آیسک، معتمدان و مدیرکل اوقاف و امور خیریه خراسان جنوبی گرفتیم که در آن مصوباتی داشتیم لذا در آن جلسه مقرر شد که مفروضات از محدوده مشاعات بر اساس مستندات تفکیک و جداسازی و وضعیت حقوقی، ثبتی و مالکیتی قسمت مشاعات با توجه به اسناد مشخص شود.
مدیرکل ثبت اسناد و املاک خراسان جنوبی بیان کرد: برای اینکه کار را جلوتر ببریم با افرادی که می‌گویند این اراضی ملکی است جلسه‌ای گذاشتیم و قرار شد تا ظرف یک ماه آینده نقشه پلاک‌های مفروض از مشاعات جدا شده و بر اساس این مصوبات در مرحله اول قسمتی که پلاک مفروض است را مشخص کنیم و بعد برویم سراغ اراضی مشاعی و به کمک مجموعه‌های درگیر، این قسمت را تعیین تکلیف کنیم.
وی ادامه داد: وقف نامه‌ای که به آن اشاره کردند در سوابق ثبتی وجود ندارد و یک استشهادنامه یا اظهارنامه در سوابق بوده است؛ اکنون در سوابق ثبتیمان تصویر یا نسخه‌ای از آن وجود ندارد.
ابراهیمی با تاکید بر اینکه مردم برای ابطال موقوفه می‌توانند اقدام کنند ولی باید مستند یا سند رسمی داشته باشند گفت:در خصوص اصل وقف مشکل و اختلافی وجود ندارد بلکه اختلاف در محدوده اراضی است که اکنون دیدگاه‌ها نسبت به این موضوع عوض شده و افرادی که مخالف بودند نیز در جمع موافقان قرار گرفتند، اما خواسته آنها این است که بحث تفکیک زودتر انجام شود.