به گزارش خبرگزاری ایمنا، موسیقی یکی از ارکان اصلی فرهنگ و هنر هر کشوری است که می‌تواند هویت ملی و ارزش‌های فرهنگی یک جامعه را زنده نگه دارد؛ در ایران، موسیقی اصیل و نواحی همواره بخشی جدایی‌ناپذیر از زندگی مردم بوده و نقشی کلیدی در انتقال فرهنگ، تاریخ و آداب‌ورسوم ایفا کرده است، این نوع موسیقی نه‌تنها از نظر هنری ارزشمند است، بلکه حامل روایت‌هایی از زندگی، رنج‌ها، شادی‌ها و امیدهای نسل‌های مختلف است که در دل خود جای داده است.
با این حال، در دنیای امروز که رسانه‌ها نقش مهمی در شکل‌دهی به فرهنگ و سبک زندگی دارند، کمرنگ شدن حضور موسیقی اصیل و نواحی در رادیو و تلویزیون، زنگ خطری جدی برای فرهنگ شنیداری جامعه محسوب می‌شود؛ رسانه‌ها با پرداختن به موسیقی‌های تجاری و سطحی، فضای محدودی برای معرفی و تقویت موسیقی‌های فاخر و بومی ایجاد کرده‌اند، این امر نه‌تنها به تضعیف فرهنگ موسیقایی منجر شده، بلکه باعث شده است نسل جدید کمتر با این نوع موسیقی آشنا باشد و ارتباط عمیق‌تری با میراث فرهنگی خود برقرار کند.
در این مسیر جشنواره‌های موسیقی نواحی و اصیل، فرصتی طلایی برای احیای این هویت فرهنگی هستند؛ این جشنواره‌ها می‌تواند با معرفی آثار ارزشمند و ایجاد انگیزه در هنرمندان جوان، بستری برای انتقال این میراث غنی به نسل‌های آینده فراهم کند، از سوی دیگر، توجه به چنین رویدادهایی می‌تواند روحیه نشاط و همبستگی را در جامعه تقویت کند و تنوع فرهنگی و هنری موجود در کشور را به نمایش بگذارد.
در این میان، لازم است دولت‌ها، نهادهای خصوصی و رسانه‌ها به نقش خود در حمایت از موسیقی اصیل ایرانی آگاه باشند و با تغییر رویکرد خود، سهم بیشتری در آگاهی‌بخشی به مردم و تقویت هویت ملی ایفا کنند. بدون شک، سرمایه‌گذاری در این حوزه نه‌تنها ارزش هنری و فرهنگی دارد، بلکه می‌تواند به‌عنوان ابزاری برای تقویت همبستگی اجتماعی و ارتقای جایگاه فرهنگی کشور در عرصه بین‌المللی مورد استفاده قرار گیرد.
نقش جشنواره‌ها در ترویج موسیقی اصیل
بر این اساس رضا مهدوی، موسیقی‌دان و دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا با تاکید بر اهمیت موسیقی‌های نواحی و مقامی در ایران، با اشاره به تأثیرات مثبت این نوع موسیقی بر فرهنگ و هویت ایرانی اظهار می‌کند: رسانه‌ها نقش کلیدی در ترویج موسیقی اصیل، ملی و نواحی ایفا می‌کنند، اما در حال حاضر شاهد کمرنگ شدن این نقش هستیم.
وی می‌افزاید: رادیو و تلویزیون در دهه ۶۰ فرهنگ شنیداری مردم را با پخش موسیقی‌های اصیل تقویت می‌کردند اما امروز چنین توجهی وجود ندارد و برخی رسانه‌ها، بیشترین ضربه را به موسیقی ملی و نواحی وارد کرده‌اند؛ این مسئله نیازمند آسیب‌شناسی جدی توسط استادان دانشگاه است تا اصلاح شود و دوباره شاهد ارتقای فرهنگ شنیداری و رفتاری جامعه باشیم.
دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر با اشاره به جشنواره‌های موسیقی نواحی، اهمیت این رویدادها را در حفظ و معرفی موسیقی‌های بومی ایران برجسته می‌داند و تصریح می‌کند: جشنواره‌ها با ارائه موسیقی‌های ناب و باکیفیت، نقش بسزایی در الگوسازی برای هنرمندان و ترویج این هنر در میان مردم دارند؛ کیفیت آثار در این جشنواره‌ها همواره مورد توجه بوده و بهترین‌ها توسط داوران انتخاب می‌شوند به همین دلیل، این جشنواره‌ها تاکنون هیچ‌گاه منجر به نارضایتی مخاطبان نشده‌اند، بلکه همیشه موجب ایجاد نشاط و تقویت روحیه عمومی شده‌اند.
مهدوی ادامه می‌دهد: بهتر است برنامه‌های موسیقی نواحی و مقامی در مناسبت‌های مختلف، همچون شب یلدا، نوروز و اعیاد ملی و مذهبی، در سراسر کشور برگزار شوند؛ این موسیقی می‌تواند در کنار جشنواره‌هایی مانند جشنواره موسیقی فجر یا جشنواره موسیقی نواحی، به افزایش روحیه مردم و افتخار به قومیت‌ها، زبان‌ها و گویش‌های محلی کمک کند.
هنر نباید قربانی نگاه اقتصادی شود
وی در پاسخ به این سوال که آیا موسیقی نواحی می‌تواند به‌عنوان ابزاری اقتصادی برای توسعه مناطق محلی عمل کند، می‌گوید: هنر نباید قربانی نگاه اقتصادی شود؛ زمانی که هنر را وارد اقتصاد کنیم، به نابودی آن کمک کرده‌ایم. دولت‌ها باید وظیفه حمایت از هنرهای ملی و سنتی را بر عهده بگیرند و برای آن بودجه‌های لازم را اختصاص دهند. در کشورهای مختلف، شهرداری‌ها ارکسترهای هارمونیک راه‌اندازی می‌کنند و با وجود فروش بلیت، هیچ‌گاه از این راه درآمدزایی نمی‌کنند. در ایران نیز نباید موسیقی سنتی و مقامی را با نگاه اقتصادی وارد بازار کرد، چراکه نتیجه آن، تغییر ماهیت و تبدیل آن به سبک‌های پاپ خواهد بود.
موسیقی‌دان و دبیر چهلمین جشنواره بین‌المللی موسیقی فجر تاکید می‌کند: دولت و بخش خصوصی باید با حمایت‌های مالی از جشنواره‌های موسیقی نواحی، مانع از کمرنگ شدن این هنر شوند و به احیای آن کمک کنند.
مهدوی با اشاره به جشنواره موسیقی خلاق در شاهین‌شهر، این رویداد را اقدامی مؤثر در ترویج موسیقی نواحی دانسته و خاطرنشان می‌کند: شاهین‌شهر اصفهان با برگزاری جشنواره موسیقی خلاق به صورت ملی و سراسری، الگویی برای دیگر استان‌ها ایجاد کرد. این اقدام نشان‌دهنده آگاهی و هنرشناسی شهردار شاهین‌شهر است و امیدوارم سایر استان‌ها نیز این جشنواره را در سطح خود برگزار کنند.
وی در پایان عنوان می‌کند: کشور بزرگ ایران با جمعیتی حدود ۹۰ میلیون نفر نیازمند جشنواره‌های متعدد موسیقی است. این جشنواره‌ها به‌هیچ‌وجه موازی‌کاری یا تکراری نیستند، بلکه پاسخگوی تنوع و گستردگی فرهنگی ایران هستند. امیدوارم که دولت و بخش خصوصی با حمایت از این رویدادها، به تداوم و گسترش آن‌ها کمک کنند.
ضرورت گسترش موسیقی نواحی در رسانه‌ها
از سویی متین رضوانی‌پور، موسیقی‌دان و خواننده نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایمنا اظهار می‌کند: آشنایی من با موسیقی نواحی از سال ۱۳۸۵ آغاز شد؛ دورانی که در حوزه موسیقی مذهبی و نوحه‌خوانی‌های سنتی پژوهش و تحقیق می‌کردم. این پژوهش‌ها من را با استادان، موسیقی‌دان‌ها و پژوهشگران موسیقی فولکلور آشنا کرد؛ از همان زمان، ارتباط مستقیم من با موسیقی نواحی ایران شکل گرفت. با شرکت در جشنواره‌های موسیقی نواحی از سال ۱۳۸۷، به‌عنوان پژوهشگر و دستیار دبیر جشنواره فعالیت می‌کردم و در کنار استادان این حوزه به ضبط آثار و انجام مصاحبه‌ها پرداختم. این تجربه‌ها زمینه‌ساز ارتباط نزدیک‌تر با هنرمندان موسیقی نواحی و فولکلور شد.
وی می‌افزاید: در مدت حضور در جشنواره‌ها، به‌واسطه زندگی روزمره با استادان موسیقی نواحی، فرصت‌هایی برای ضبط آثار و جمع‌آوری شماره تماس آن‌ها فراهم شد تا در سایر برنامه‌ها و مراسم‌ها از این عزیزان برای اجرا دعوت کنم؛ این جشنواره‌ها نقش مهمی در معرفی موسیقی نواحی داشته‌اند، اما کافی نیستند به‌طور مثال، سریال «پایتخت» با بهره‌گیری از موسیقی مازندران، توانست تأثیر عمیقی بر مخاطبان بگذارد و مردم ایران را با این نوع موسیقی آشنا کند. موسیقی نواحی در کنار جشنواره‌ها نیازمند تولید و ارائه مداوم در رسانه‌ها است تا جایگاه واقعی خود را در میان مردم پیدا کند.
موسیقی‌دان و خواننده بیان می‌کند: محدود شدن موسیقی نواحی به جشنواره‌ها موجب می‌شود که این نوع موسیقی تنها در جمع محدودی از مخاطبان باقی بماند، در حالی که استفاده از این موسیقی در برنامه‌های پرمخاطب تلویزیونی و رسانه‌ها، می‌تواند نقش بزرگی در ترویج آن داشته باشد.
رضوانی‌پور همچنین در ادامه خاطرنشان می‌کند: نمونه آن مسابقات تلویزیونی است که گاه با معرفی یک ساز یا سبک موسیقی، گرایش بیشتری در میان جوانان ایجاد می‌کند، همچنین برگزاری مسابقات موسیقی، شناسایی استعدادهای برتر و ارائه فرصت برای پرورش و آموزش آن‌ها، می‌تواند به گسترش موسیقی نواحی کمک کند.
وی می‌گوید: در عین حال، باید دقت داشت که موسیقی نواحی نباید تنها در چارچوب اقتصادی بررسی شود. ورود مسائل اقتصادی به حوزه هنر می‌تواند کیفیت و اصالت موسیقی سنتی و محلی را به خطر بیندازد. به جای آن، دولت‌ها و بخش خصوصی باید با حمایت و تخصیص بودجه مناسب، از این نوع موسیقی محافظت کنند. جشنواره‌ها و رویدادهای موسیقی نواحی، علاوه‌بر شناسایی استعدادها، می‌توانند چهره‌های جدیدی را معرفی کنند. اما لازم است که این چهره‌ها پس از جشنواره نیز حمایت شوند تا بتوانند آثار خود را تولید و ارائه کنند.
تأثیر جشنواره‌ها در ارتقای موسیقی نواحی
موسیقی‌دان و خواننده تصریح می‌کند: جشنواره‌های موسیقی نواحی فرصت مناسبی برای کشف و معرفی استعدادها هستند اما محدودیت در تعداد گروه‌ها و تنوع سبک‌ها می‌تواند به کیفیت آن لطمه بزند. افزایش تعداد گروه‌های شرکت‌کننده از مناطق مختلف کشور و فراهم کردن امکانات صدابرداری باکیفیت برای ضبط آثار، می‌تواند به بهبود سطح کیفی جشنواره‌ها کمک کند، همچنین پخش این آثار از شبکه‌های تلویزیونی و رسانه‌های اجتماعی، نقش مهمی در معرفی موسیقی نواحی به مردم ایفا می‌کند.
رضوانی یادآوری می‌کند: اگر تبلیغات و ارائه مناسبی برای موسیقی نواحی ایران در سطح بین‌المللی صورت گیرد، این نوع موسیقی می‌تواند به یکی از جاذبه‌های گردشگری فرهنگی ایران تبدیل شود. تنوع موسیقی، آئین‌ها و رقص‌های محلی در ایران، ظرفیتی بی‌نظیر برای معرفی فرهنگ ایرانی به دنیا است.
به گزارش ایمنا، موسیقی اصیل و نواحی ایران، همچون گوهری گران‌بها، روایتگر تاریخ، فرهنگ و هویت این سرزمین است. حفاظت و گسترش آن، نیازمند هم‌افزایی نهادهای دولتی، خصوصی و هنرمندان است تا این میراث گران‌قدر همچنان درخشان باقی بماند و نسل‌های آینده نیز از زیبایی‌ها و پیام‌های فرهنگی آن بهره‌مند شوند. برگزاری جشنواره‌های موسیقی و حمایت از هنرمندان این عرصه، می‌تواند روح تازه‌ای به فرهنگ شنیداری جامعه بدمد و پیوندی عمیق‌تر میان مردم و این سرمایه‌های فرهنگی ایجاد کند.
گزارش از: آیه مزروعی