به گزارش خبرگزاری صدا وسیما، علی اکبر صفایی، معاون وزیر راه و شهرسازی و مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی کشور، مهمان برنامه صف اول بود تا در خصوص برنامه‌ها و اولویت‌های سازمان بنادر و دریانوردی به سوالات پاسخ دهد.
سوال: در حال حاضر ۱۱ بندر بزرگ در هفت استان کشور قرار دارند که با آب‌های بین‌المللی و سرزمین‌ها و همسایه‌های مجاور معاشرت دارند، تبادل کالا و تجارت دارند، آقای دکتر ما در سال اول برنامه هفتم قرار داریم، ابتدا به سند بالا دستی مراجعه کنیم. نقش صنعت دریانوردی ما در برنامه هفتم چطور دیده شده و در بودجه سال آتی جایگاه شما کجا است؟
صفایی: در ابتدا هفته حمل و نقل را به همه فعالین حوزه حمل و نقل به خصوص حمل و نقل دریایی تبریک عرض می‌کنم و امیدوارم شرایط خوبی را امسال و سال آتی پیش رو داشته باشند؛ استحضار دارید موضوع فعالیت‌های دریایی و حمل و نقل دریایی یک فعالیت کامل بین‌المللی و بسیار بزرگ است، هم حجم فعالیت بزرگ است، هم اقتصاد حمل و نقل دریایی اقتصاد بسیار بزرگی است، طبیعی است مجلس شورای اسلامی و دولت توجه ویژه‌ای به این مباحث داشتند و دارند و در برنامه هفتم توسعه یک فصل کامل به عنوان ترانزیت و اقتصاد دریامحور پیش بینی شده که احکام مناسب و تکالیف مناسبی را در رابطه با حمل و نقل دریایی و سایر شقوق حمل و نقل از جمله هوایی، ریلی و جاده‌ای دیده شده و بر اساس آن برنامه‌ها الان وزارت راه و شهرسازی کارگروهی پیش بینی کرده ذیل کارگروه ملی در رابطه با اجرای برنامه هفتم توسعه بسیاری از آیین نامه‌های اجرایی قوانین احکام برنامه هفتم نوشته شده، بعضی‌ها الان مصوبه دولت شده، بعضی‌ها هم در دست بررسی در کمیسیون‌های دولت است به دولت ارسال شود و تصویب شود. در مجموع همه بخش‌های حمل و نقل تلاش شان این است که بتوانند احکام برنامه را به نحو احسن اجرا کنند.
سوال: آقای دکتر اشاره فرمودید به چند حکمی که مصوب شده توسط دولت و باید اجرا شود لطفاً چند نمونه را مثال بزنید.
صفایی: یک از مهم‌ترین احکام برنامه، افزایش سهم ریلی حمل و نقل از بنادر کشور است به خاطر مزایای بسیار زیادی که حمل و نقل ریلی دارد ما از همان ابتدای برنامه هفتم با جلسات مستمری که با مجموعه راه آهن، مدیرعامل محترم راه آهن و همکارانشان داشتیم، تبادل اطلاعات خوبی انجام شده، توافق‌های خوبی انجام شده و همه همت بر این است که به صورت اجرایی ما بتوانیم سهم حمل و نقل ریلی را افزایش بدهیم از کالایی که از بنادر خارج می‌شود و به سرزمین اصلی یا به صورت ترانزیت از کشور خارج می‌شود و به کشور‌های مقصد می‌رسد. ضعف‌هایی در برخی از بخش‌ها داریم، ضعف‌ها را شناسایی کردیم، مشخص کردیم هم امکانات زیرساخت‌ها را داریم فراهم می‌کنیم، هم امکانات روبنا‌ها هم امکانات نرم‌افزاری و تبادل اطلاعات که سعی خواهیم کرد آن تعهدی که در برنامه هفتم دیده شد در رابطه با افزایش سهم ریلی حتما محقق شود. یکی از تکالیف دیگری که به درستی دیده شده ایجاد بنادر نسل سوم است، مشخصه عمده بنادر نسل سوم این است که از مراحل لجستیکی، به مباحث ارزش افزوده هم ورود می‌کند. در سال‌های اخیر هم اقدامات خوبی انجام شده و ما مباحث تولیدی را در بندر امام خمینی (ره) داریم، مباحث تولیدی در بنادر امیرآباد بندر شمالی داریم، تلاش می‌کنیم این حد اعلا را در رابطه با بنادر نسل سوم در این سه بندر بزرگی که در قانون برنامه هم ذکر شده محقق شود. موضوع دیگر استحضار دارید سازمان بنادر و دریانوردی کلیه فعالیت‌های خودش را به بخش خصوصی واگذار کرده یعنی ما در بنادر بیشتر بحث رگولاتوری یا ایجاد و نظارت بر مقررات را داریم. کل عملیات به شیوه‌ای که زمین‌ها را به صورت بلند مدت اجاره می‌دهیم و سرمایه‌گذار حضور پیدا می‌کند، روبنا‌ها را کامل می‌سازد و عمدتاً در قالب قرارداد بی او تی فعالیت‌های خودش را انجام می‌دهد و مسئولیت با خودش است. پاسخگویی هم با خودش است ما نظارت می‌کنیم و شرایط رقابتی هم ایجاد شده که در اکثر بخش‌ها و فعالیت‌های بندری، فعالیت شرایط رقابتی هم وجود دارد. سرمایه‌گذاری بخش خصوصی از بابت درآمد‌هایی که کسب می‌کنند، پوشش هزینه‌های سرمایه‌گذاری‌شان را انجام می‌دهند، هزینه‌های جاری‌شان را هم پوشش می‌دهند و باید یک سود منطقی هم ببرند. یکی از احکام برنامه که در رابطه با حمایت از بخش خصوصی وجود دارد و ذکر شده این است که مکانیزم رقابتی‌سازی تعرفه‌ها داشته باشیم که این مکانیزم باید توسط وزارت راه و شهرسازی، وزارت صمت تدوین و تصویب شود پیش نویس این کار انجام شده این موضوع هم انجام خواهد شد که ما بتوانیم علی رغم اینکه کار‌های بسیار زیادی به بخش خصوصی واگذار شده باز هم شرایط بهتری را مهیا کنیم و بستر مناسب‌تری را مهیا کنیم که بخش خصوصی استقبال بیشتری هنوز از کار در بنادر و حوزه دریا داشته باشد، چون واقعاً بستر دریا و حوزه بنادر فعالیت‌هایی هستند که می‌تواند هم اشتغال زیادی را ایجاد کند هم صنعتی است که تکنولوژی‌های بسیار متنوعی در آن وجود دارد که جوانان عزیز ما معمولاً به این تکنولوژی‌ها علاقه‌مند هستند، شرکت‌های دانش بنیان حضور خوبی دارند که علاقمند هستند و تمام تلاش بر این است که جوانان جذب فعالیت دریایی شوند در بخش خصوصی و حالا اندکی هم در بخش دولتی مفید فایده ملت بشوند.
سوال: الان چه بازه زمانی است که این بخش خصوصی را در بنادر به صورت فعال دارید؟
صفایی: خوشبختانه بعد از انقلاب، سیاستی که در حوزه وزارت راه و شهرسازی سازمان بنادر و دریانوردی بوده حوزه خصوصی‌سازی بوده
سوال: شما فرمودید بسیاری از خدماتی که الان در بنادر ارائه می‌شود را به بخش خصوصی واگذار کردید می‌خواهم ببینم چه بازه زمانی است که عزیزان متصدی این امورات هستند؟
صفایی: خیلی وقت است بیش از ۳۰ سال است که مشغول هستند به مرور هم توسعه پیدا کرده هم تعداد زیادتر شده و هم شرایط رقابتی افزایش پیدا کرده است.
سوال: بعضاً می‌بینیم صادر کنندگان یا وارد کنندگان عزیزمان چه در صادرات و چه واردات کالاهایشان در بنادر به مشکلاتی برمی‌خورند مخصوصاً در حوزه ترخیص کالا یا برای نگهداری، انبارداری و کانتینر‌ها برخی مشکلات به وجود می‌آید شما چقدر نظارت دارید تا بتوانید کار را برای صادر کننده و وارد کننده کالا تسهیل کنید؟
صفایی: برای یک مجموعه حمل و نقل، صاحب کالا یک مجموعه بسیار ارزشمند است یعنی صاحب کالا و تجار هستند که به عنوان عامل محرک حمل و نقل دریایی و بنادر هستند به همین خاطر خیلی قابل احترام هستند بعضی از مواقع برخی از موضوعاتی که یک مجموعه‌ای از فعالیت‌های بانکی، تبادل اطلاعات حمل و نقلی، مباحث قوانین امور گمرکی و کلیه مباحث مختلف باید رعایت شود که شروع آن از گشایش اعتبار است تا انتها که بیاید کالا از بندر خارج شود. بنادر ما عمدتاً مناطق ویژه اقتصادی یا منطقه آزاد هستند لذا ورود هرگونه کالا البته به غیر از کالا‌های ممنوعه داخل بنادر آزاد است وقتی که صاحب کالا تصمیم می‌گیرد کالایش را ترخیص کند باید مقررات ترخیص کالا را رعایت کند گاهی مواقع اتفاق می‌افتد اسناد مکفی برای ترخیص کالا وجود ندارد برخی از این موضوعات که شامل خیلی از موارد مختلف می‌شود بعضی مواقع باعث تاخیر می‌شود که با تعاملی که دستگاه‌های متولی که در حوزه بندر وجود دارند این موارد انجام می‌شود بعضی مواقع آزمایش‌هایی که در حوزه غذایی وزارت بهداشت متولی است، در حوزه محصولات کشاورزی وزارت جهاد کشاورزی و سازمان استاندارد متولی هستند، آزمایش‌هایی از کالا می‌گیرند که مطمئن شوند کالایی که وارد کشور می‌شود استاندارد‌های لازم را دارد، بعضی اوقات فرایند‌ها طول می‌کشد ولی در مجموع شرایط ورود کالا از بنادر یک شرایط روان است و ما معمولا نیازمندی کشورمان چه در حوزه مصرف چه در حوزه تولید از طریق بنادر و حمل و نقل دریایی جریان دارد.
سوال: بعضاً می‌بینیم بعضی جا‌ها با اختلافات قانونی هم مواجه می‌شود یا اختلاف سلیقه‌هایی در اجرای قانون است که مثلاً فرض کنید می‌گوید من معافیت ۷۵ درصدی اینجا باید به من تعلق بگیرد او قبول نمی‌کند می‌گوید ۵۰،۵۰ و حالا این مورد بحث ما نیست، بیشتر هدف من این بود که با طرح این موضوع حوزه نظارتی شما را پررنگ‌تر ببینیم و حتماً اتفاق خواهد افتاد، برسیم به بحث حوزه گردشگری توسعه دریا‌ها با توجه به قابلیت خدادادی جغرافیایی سرزمین خوب ایران عزیز ما، حسن همجواری با شمال و جنوب دریا را برای ما به ارمغان آورده ولی احساس می‌کنم هنوز خیلی خوب در حوزه گردشگری نتوانسته پاسخگوی خواسته مردم باشد در این حوزه چه برنامه‌هایی پیش رو دارید؟
صفایی: الان ما یک تردد مسافری و گردشگری خوبی بین بندرعباس داریم، استان هرمزگان و جزایری که در استان هرمزگان است این به غیر از تردد‌ها و گردشگری دریایی است که در بنادر شمالی ما اتفاق می‌افتد مثلاً تالاب انزلی، بندر نوشهر تردد‌های خوبی دارند که گردشگری و مسافری است، اما عمده فعالیت‌های گردشگری و مسافری بین بندرعباس، جزیره هرمز، جزیره قشم، جزیره کیش، بندر لنگه اتفاق می‌افتد. ترمینال‌های مسافری خوبی دیده شده الان در این مناطق داریم، اما در رابطه با بحث گسترش حوزه مسافری و به خصوص نگاه گردشگری یک سری امکانات زیربنایی خوبی در دست اجرا است بعضاً اجرا شده بعضاً هم در حال تکمیل است و بعضی از این موارد هم دارد شروع می‌شود که انشاالله اگر یک برنامه خاص باشد در حوزه گردشگری با تصاویر خدمت بینندگان عزیز باشیم فکر می‌کنم مطلوب است. ما یک طرح منطقه گردشگری و مسافری دریایی را دیدیم بین بندرعباس و جزیره هرمز که سه سازه دریایی داریم یکی بندرگاه نخل و ناخدا است که سه و نیم تا ۴ کیلومتر یک سازه وارد دریا می‌شود به شکل بسیار زیادی یک بندر کامل آنجا ایجاد می‌شود امکانات گردشگری ایجاد شود این زیر ساخت کامل انجام شده و دارد به بخش خصوصی واگذار می‌شود که روبنا‌ها و مبحث گردشگری مثل هتل، فضا‌های مناسب، موضوعات فرهنگی و به خصوص فرهنگ مردم جنوب ما غذا‌هایی که آنجا سرو می‌شود داخل آن منطقه عرضه خواهد شد. یک بخش طرح و توسعه شهید حقانی داریم در خود شهر بندرعباس است که یک حوضچه بسیار بزرگ تا پایان سال و اوایل سال آینده کار اجرایی آن آغاز خواهد شد که آن منطقه حوضچه گردشگری بسیار بزرگ ایجاد خواهد کرد و بندر هرمز که کار توسعه و بازسازی آن بندر را هم الان شروع کردیم و اجرا خواهد شد. یک سازه دریایی به صورت یک بندر کامل در بندر چمخاله در شمال کشور ایجاد شده، سازه ایجاد شده، موج شکن ایجاد شده، حوضچه آرامش کامل ایجاد شده ما هم رو بنا‌ها را واگذار کردیم، چون ما وظیفه خود می‌دانیم در بحث مسافری و گردشگری دریایی زیربنا‌ها را مهیا کنیم روبنا‌ها را بدهیم به بخش خصوصی که در قرارداد‌های بلند مدت حتماً خدماتی هم که می‌دهند از بخش دولتی بهتر خواهد بود، چمخاله هم کامل انجام شده و بخش خصوصی رو بناهایش را خواهد ساخت. موضوعات در رابطه با شناور‌ها ما الان شناور‌های مسافری خوبی داریم، اما نوسازی شناور در دستور کار ما است ما وجوه اداره شده به صورت وام‌های صفر درصد برای شناور برای مسافرین می‌دهیم برای تولید داخل کشور و یک طرح دیگر هم است با حمایتی که وزارت صمت انجام خواهند داد که تعدادی شناور سریع مسافری خریداری شود بتواند جزیره بوموسی، جزیره لارک به بندر لنگه و بندر عباس را سرویس مناسب و روزانه داشته باشیم که مردم علاوه بر خط هوایی بتوانند خط دریایی هم تردد داشته باشد و نیازشان را برطرف کنند.
سوال: برای سفر‌های خارجی، کشور‌های حوزه خلیج فارس چطور؟
صفایی: الان ما خرمشهر را به کویت داریم، در ایام اربعین خرمشهر و آبادان را به بصره وصل کردیم و تردد انجام شد که تجربه خوبی بود سال آینده هم ایجاد خواهیم کرد، ارتباط با امارات از بندرعباس برقرار هست کشتی‌های مسافری که کامیون هم حمل می‌کند تردد می‌کنند. ترمینال مسافری خیلی خوبی در بندر بوشهر ساختیم و اسکله بسیار مناسب که بتواند تردد را با قطر برگزار کند حمایتی از وزارت نفت می‌خواهیم که این اتفاق بیفتد. ترمینال بسیار خوبی در چابهار ایجاد کردیم که بتواند با عمان هم مبادلات مسافر داشته باشیم.
سوال: وضعیت شما خیلی چند وجهی است، چون در فرمایشات شما یک بار با وزارت صمت، وزارت میراث فرهنگی، الان وزارت راه تعامل بین بخشی شما چطور است؟
صفایی: تعامل خیلی خوب است برخی از خواسته‌های ما هم وزارت صمت هم وزارت نفت هم سایر دستگاه‌ها انصافاً حمایت کردند، معاون اول، آقای رئیس جمهور، وزیر راه و شهرسازی که انصافاً خیلی فعالانه و خیلی پرجنب و جوش و پرتلاش در این موضوعات حضور پیدا می‌کنند بعضی مواقع بالاخره برخی از موضوعات مشکلاتی وجود دارد که این تعامل که وجود دارد انشاالله حل و فصل می‌شود.
سوال: در راه توسعه گاهی اوقات با مخاطراتی مواجه می‌شویم و در واردات، صادرات و با همه تلاش‌ها و زحماتی که همکاران شما دارند گاهی مواجه می‌شویم با تخریب محیط زیست، زیستگاه‌ها و آنچه که در بافت و بوم دریا‌ها مورد مخاطره قرار می‌گیرد. چقدر دارید تلاش می‌کنید که از مخاطراتی که ممکن است برای زیست بوم دریایی به وجود بیاید جلوگیری کنید؟
صفایی: زیست بوم دریایی واقعا میراثی است که اصلاً نباید اجازه بدهیم از بین برود ما تمام طرح‌های توسعه‌ای که داریم که عمدتاً هم ورود به دریا است که اتفاق می‌افتد مانند طرح‌های توسعه‌ای همین الان بندر خمیر را ساختیم آماده شده تحویل دادیم، بندر گناوه طراحی شده دارد اجرا می‌شود، بندر جدید لنگه شروع عملیات اجرایی‌اش خواهد بود قبل از هر عملیاتی مطالعات فنی ما یک بخشی از آن مطالعات زیست محیطی است یعنی هم زمان مطالعات فنی در رابطه با حتی از زمانی که ما شروع می‌کنیم، امکان سنجی مطالعات اقتصادی را انجام می‌دهیم و بعد مطالعات اقتصادی، وارد مطالعات فنی می‌شویم همزمان مطالعات زیست محیطی بر اساس استانداردی که سازمان محیط زیست دارد در سطح استان انجام می‌دهیم با اداره کل محیط زیست‌های استان هماهنگ می‌کنیم، ادارات کل ما در استان تبادل اطلاعات دارند و حتماً کنترل می‌کنند و بعد اگر پروژه در سطح ملی باشد حتی به سازمان محیط زیست ارسال می‌شود، مشاوران خیلی معتبری که در حوزه محیط زیست هستند حضور پیدا می‌کنند و تمام اقدامات لازم که پیشگیری کند خدای ناکرده ما به زیست بوم‌های دریایی آسیبی نزنیم رعایت می‌شود. بعضی مواقع شده که ما حتی برخی از پروژه‌هایی که مجبور بودیم اجرا کنیم در مناطقی بوده که صدمه به ذخایر و آبزیان دریایی یا بستر دریا می‌زند بر اساس توصیه‌های محیط زیست علی رغم اینکه هزینه‌ها افزایش پیدا می‌کرده حتی جابجا هم کردیم در این موضوعات کاملاً با سازمان محیط زیست هماهنگ هستیم.
سوال: با توجه به این حجم مبادلاتی که در بنادر وجود دارد می‌بینیم که سهم بسزایی در تامین امنیت غذایی مردم عزیز کشورمان شما دارید بازی می‌کنید و نقش آفرین هستید، بفرمایید برای تقویت این تعامل بین بخشی تان هم در صنعت ریلی، حتی هوایی، حتی زمینی چه اقداماتی دارید و برای تقویت این بخش چه برنامه‌هایی پیش رو دارید؟
صفایی: الان در همین ۹ ماهه امسال ۱۷۲ میلیون انواع مختلف کالا وارد کشور شده یا صادر شده توسط بنادر ما چه بنادر تجاری و چه بنادر غیرتجاری. قابل توجه است که بینندگان عزیز بدانند ما بیش از ۲۳۵ بندر در کشور داریم که برخی بنادر تجاری است، برخی بنادر نفتی است، بنادر نظامی، بنادر صیادی است که فعال هستند، انواع بنادر صنعتی است که فعال هستند یکی از انواع مختلف کالا‌هایی که بسیار برای کشور حیاتی است کالا‌های اساسی مانند گندم، شکر، جو، ذرت و حتی روغن خوراکی و سایر نیازمندی‌ها است. این نوع کالاها به خاطر شرایط مختلفی که دارند ماهیت این کالاها ترمینال‌ها و تجهیزات تخلیه و بارگیری خاص می‌خواهند، اسکله‌های خاص نیاز دارند، خوشبختانه این ظرفیت داخل کشور وجود دارد، بخش خصوصی هم سرمایه‌گذاری کرده امروز این وعده را به مردم عزیز می‌دهم که الان مثلاً ما زمانی گندم جو یا ذرت که وارد کشور می‌شد در یک محوطه باز نگهداری می‌شد یا زمان طولانی می‌ماند و آسیب می‌دید، امروز با همتی که بخش خصوصی گذاشته اکثر بنادر ما مجهز به سیلو‌های مدرن شده است.
سوال: گاهی باز اتفاق می‌افتد در ترخیص گاهی تاخیر ایجاد می‌شود ممکن است کالایی آسیب ببیند.
صفایی: در سیلو شرایط نگهداری کاملا استاندارد است.
سوال: در سایر کالاها.
صفایی: اولویت ما کالا‌های خوراکی مردم بود که سالم به دست شان برسد حمایت کردیم زیربنا‌ها را مهیا کردیم بخش خصوصی هم واقعاً همت کرد سیلو‌های مجهز و مدرن که از کشتی مستقیم تخلیه می‌شود روی تسمه نقاله انتقال پیدا می‌کند داخل سیلو‌ها، کامیون زیر سیلو حضور پیدا می‌کند بارگیری انجام می‌شود و به سیلوی مقصد انتقال پیدا می‌کند یک شرایط مناسب و سالم برای کالایی که نیاز خوراکی مردم را تامین می‌کنند. الان پیش از ۶۰،۷۰ درصد این کالاها دارد داخل سیلو می‌رود بخش عمده‌ای از این سیلو‌ها در دست ساخت است که بخشی از آن در دهه فجر امسال به بهره‌برداری خواهد رسید و بخشی هم تا سال آینده اعلام می‌کنیم.
سوال: بحث حکمرانی اقتصاد در توسعه دریا محور یکی از موضوعات مهمی است که در برنامه هم داریم، این همه دستگاه‌های متولی که برخی مواقع ممکن است با تعارضات مدیریتی هم بین آنها مواجه بشویم، حالا من اسامی را اینجا دارم؛ شورای عالی صنایع دریایی، شورای توسعه سواحل مکران، سازمان توسعه و عمران سواحل دریا، سازمان مناطق آزاد و ویژه اقتصادی، استانداری‌ها، سازمان‌ها و ادارات تابع وزارتخانه‌ها و همه اینها قرار است یکپارچه رخ بدهد یا خیر باز این جزیره‌ای عمل کردن را شاهد خواهیم بود؟
صفایی: نکته بسیار درستی را اشاره کردید اتفاقاً شخص آقای رئیس جمهور آقای دکتر پزشکیان در همین مدت شاید شش تا هفت جلسه در رابطه با توسعه دریا محور و اقتصاد دریا برگزار کردند که همه دستگاه‌ها حضور داشتند معاون اول، وزیر راه و شهرسازی، رئیس سازمان برنامه و بودجه آقای دکتر پورمحمدی و سایرین حضور داشتند و همه این مباحث مورد تبادل نظر قرار گرفت آنچه که مصوب شد برای اینکه ما بتوانیم در راستای بند ۴ سیاست‌های کلی توسعه دریا محور این یکپارچگی را ایجاد کنیم و هم افزایی بین دستگاه‌ها ایجاد شود آن سیاست‌های کلانی که ابلاغ کردند مقام معظم رهبری انتهایش از راهبرد‌ها تعریف شود تا پروژه‌های اجرایی این در قالب طرح جامع است که این طرح جامع توسعه دریا محور با اولویت سواحل مکران، چون ایشان روی سواحل مکران و توسعه آن خیلی جدی و فعالانه حضور پیدا کردند و این طرح جامع به وزارت راه و شهرسازی اعلام شده است، زیر نظر وزیر راه و شهرسازی و سازمان بنادر و دریانوردی که از مشاورین داخلی و خارجی یک طرح جامع که یک زنجیره یک پیوستگی و سیاست گذاری با توجه به آن دستگاه‌هایی که خیلی پراکنده است که نقطه ضعف است که با طرح جامع نقطه قوت تبدیل شود و اقدامات عملی و اجرایی داشته باشد.
سوال: نمونه‌های بهره برداری را بفرمایید؟
صفایی: چندین طرح داشتیم که منطقه را و مردم منطقه را تحت تاثیر قرار داده است. بعضی از این بنادر ساخته می‌شود، در حوزه ناوگان اتفاقات خیلی خوبی رخ داده و رشد و توسعه ناوگان خیلی خوبی داشتیم.
سوال: ناوگان خیلی قدیمی است، انگار در دنیا باید ۱۴ سال باشد؟
صفایی: ناوگان ما متوسط عمرش ۲۰ سال است، ناوگان یک سرمایه گذاری عظیم است که فاینانس‌ها و وام‌های بین المللی بهره‌مند می‌شوند که ما الان این فاینانس‌ها را نداریم ولی تعداد و تناژ ناوگان ما ۲۲ میلیون تن هست، یعنی کالا‌هایی که می‌تواند حمل کند. این ناوگان تحت پرچم ماست، خیلی از ناوگان‌ها به خاطر شرایط تحریم تحت پرچم ما نیست ولی فعالیت می‌کنند. این بندرگاه‌های ما به طور کامل آماده شده است که در افق گردشگری و استان هرمزگان ایجاد شود. فاز دوم توسعه بندر چابهار را احداث می‌کنیم و بخش عظیمی تجهیزات بندری و دریایی در کشور در حال ساخت است که ۳۴ فروند به بهره برداری خواهیم رساند.
سوال: برای نوسازی برنامه‌ای در بودجه سال آینده برای شما احکامی هست که دیده شده باشد، که عبور کنید از سن زیاد ناوگان دریایی؟
صفایی: دو بخش است، یک بخش بندری است که کل خدمات بندری را انجام می‌دهند. یک بخش نوسازی انجام شده است. بخش عمده در اختیار بخش خصوصی است، ناوگان مان که اقصی نقاط دنیا تردد می‌کنند که تناژ بسیار خوبی داریم، در بحث نوسازی بعضی از جا‌ها اقدام می‌کنیم. تعیین فاینانس سخت است در این شرایط ولی راه‌هایی را برای نتیجه رسیدن پیگیری می‌کنیم.
سوال: اگر سرمایه گذاران بخش خصوصی در حوزه گردشگری و حمل و نقل ورود کنند، چه پیشنهاداتی و استقبالی دارید که ترغیب شوند که در این حوزه فعالیت کنند؟
صفایی: فعالیت‌های دریایی که به خاطر حجم عظیم کالا‌هایی که در حوزه دریا صادرات و واردات می‌شود و ترانزیت می‌شود، حتی اگر سود کمی هم داشته باشد، به خاطر این که حجم عظیم است و میزان سودی که وجود دارد به این بخش می‌تواند بیشتر باشد، فعالیت‌هایی که در بندر ایجاد می‌شود مدل مالی این سرمایه گذار در داخل بندر سرمایه گذاری کند، مدل مالی توسط خود سرمایه گذار ارائه می‌شود نشان می‌دهد که چقدر سود برای او دارد و ما هم بررسی و به تعاملی می‌رسیم و بخشی از واگذاری‌ها از طریق مزایده عمومی است که رقابتی بین بخش خصوصی و به قیمت پایه استخراج شده و مزایده برقرار می‌شود. چه در بحث فعالیت‌های کانتینری و چه فعالیت‌های نفتی و چه کالا‌های فله مواد خوراکی و کالا‌های فله‌ای غیر خوراکی و بحث کالا‌های روغن خوراکی و روغن‌های مصرفی و کالا‌های نفتی زنجیره‌های لجستیکی شکل گرفته است و در بعضی از مواقع زنجیره‌های تولیدی است که در بنادر ما شکل گرفته و سرمایه گذاران سرمایه گذاری کنند.
سوال: یکی از مباحث که مورد توجه مردم هر استان که همجوار دریا هستند این بهره مندی از اقتصاد محلی صنعت دریایی است، چقدر به فکر اقتصاد محلی صنعت دریانوردی ما هستید و اهالی و مردم بومی آن مناطق بهره‌مند هستند، از نعمت دریا و بندر و خدماتی که ارائه می‌دهند؟
صفایی: خوب بنادر اگر بخواهیم تقسیم بندی کنیم و حتی همین حمل و نقل دریایی یک سری از بنادر که بنادر بزرگ است که فعالیت هاش بین المللی است و هر استانی هستند مردم بومی آن منطقه در آن فعالیت‌ها فعال هستند و کار می‌کنند و حتی روی کشتی‌هایی که عمدتا دریانوردان نوار مثلا مرزی دریایی شمال و جنوب هستند روی کشتی‌های بزرگ ما، اقیانوس پیما هستند، برخی از فعالیت‌های ما در بنادر متوسط و کوچک شکل می‌گیرد. مثل بنادر صیادی و کوچک تجاری که فعالیت شکل می‌گیرد، به عنوان مثال در خوزستان بندر اروندکنار داریم، بندر چوئبده، بندر آبادان داریم، در استان هرمزگان بنادر کوچک داریم که کل فعالیت‌های آن بندر توسط عزیزان همان منطقه ارائه می‌شود و فعالیت انجام می‌شود. در حوزه دریا ما هنوز لنج‌های باری، صیادی و چوبی و فایبرگلاس را داریم که همان منطقه خودشان می‌سازند و تحت لنجی نه، خود لنج کار تجاری انجام می‌شود.
سوال: خود ته لنجی یک خدمتی است؟
صفایی: بله سالیان سال وجود داشته است که مثل کالای همراه مسافر است و کالا‌های همراه ملوان است که در روی دریا کار می‌کنند و رشته بسیار ارزشمند دریانوردی را دنبال می‌کنند. فعالیت‌های دریایی و دریانوردی برای جوانان عزیز یک فعالیت جذاب است و درآمد بسیار خوبی دارد. سطح دریانوردان ما، سطح دانش شان، علوم شان و آشنایی با زبان خارجی سطح بالایی است که علاقه مندی‌های زیادی وجود دارد و الان در شرایطی که حاضر هستیم بیش از ما ۱۵۰ هزار دریانورد داریم که کل تجارت خارجی ما را دارند پوشش می‌دهند.
سوال: یکی از مخاطراتی که سازمان شما دسته پنجه نرم می‌کند، تغییرات اقلیمی مثل بالا آمدن آب دریا و آلودگی آب است، چطور مدیریت می‌کنید که کمتر آسیب بزند به صنعت دریانوردی؟
صفایی: در خصوص آلودگی آب دریا کنوانسیون و معاهده نامه‌های سازمان جهانی دریانوردی که جمهوری اسلامی با نماینده ثابت داشتن و اعزام نفرات حضور موثری در این سازمان داشته است. با پیشنهاد دولت و مجلس محترم تصویب می‌کند و به اجرا می‌رسد، وجود دارد. کنوانسیون‌های مختلفی در این حوزه وجود دارد که مثلا اگر سوانح دریایی ایجاد شود چگونه جمع آوری کنیم آن آلودگی را، ما تجهیزات مقابله با آلودگی بسیار مجهز و پیشرفته‌ای در بنادر کشور داریم که در هر نوع آلودگی اتفاق می‌افتد مشغول شده و جمع آوری را انجام می‌دهند که کمترین آسیب به محیط زیست برسد. برای کاهش تراز آب دریا که کاهش تراز آب دریا در دریا خزر بسیار چشمگیر است که یک سری چالش‌ها برای ما ایجاد کرده است که تدابیری اندیشیدیم که بنادرمان باقی بماند در حمل و نقل دریایی و آن تدابیر را اجرا کرده و الان مشکلی نداریم. پیش بینی‌ها اگر کاهش مجدد تراز آب دریا باشد، ما مطالعات مان ادامه دارد که مطالعات و اقدامات پیشگیرانه و اقدامات مقابله‌ای کوتاه مدت و بلند مدت طراحی بکنیم که بنادر را از زنجیره حمل و نقل دریایی در حوزه دریای خزر فعال نگه داریم.
سوال: برای جنوب چه تدابیری دارید؟
صفایی: در جنوب خدای ناکرده یک دفعه سونامی وارد شود و آن طوفان‌های دریایی که ممکن است به وجود بیاید که با رشد تکنولوِژی و پیش بینی‌های ماهواره‌ای که انجام می‌شود، تمام مخاطرات دریایی پیش بینی شده و دریانوردان با پیش بینی مخاطرات و تغییر مسیر‌های دریایی مواجه با طوفان‌های سنگین دریا نشوند.
سوال: این حجم مبادلات تجارت جهانی از حوزه دریاست چه از شمال و چه جنوب، شما در این صنعت حجم تجارت ما را با سایر کشور‌های دنیا ایفا می‌کنید و در این مسیر فکر می‌کنید که آیا راهکار و برنامه می‌شود پیاده شود که این حجم افزایش پیدا کند یا نه؟
صفایی: یکی از موضوعات حمل و نقل دریایی که ارتباط مستقیم با رشد تولید ناخالص یک کشور وجود دارد، رشد تولید ناخالص هر کشور بیشتر باشد، میزان واردات برای تولید افزایش پیدا می‌کند و میزان صادرات هم افزایش پیدا می‌کند، بنابراین هر کشوری رشد اقتصادی افزایش پیدا کند، تقریبا یک و نیم تا دو برابر تاثیر مستقیم بر تجارت دریایی آن کشور دارد. برخی از کشور‌ها می‌آیند برای این که تولید داخل شان افزایش پیدا کند، برخی از کالاها و ارزش افزوده داخل سرزمین اصلی شان و مناطق آزاد شان انجام می‌دهند که باعث افزایش تولید و صادرات مجدد و مجددا افزایش رشد تجارت دریایی شان می‌شود. معقوله سوم برخی از کشور‌ها به خاطر موقعیت ویِژه‌ای که در مسیر‌های کریدور‌های حمل و نقل قرار دادند بستر مناسبی ایجاد می‌کنند برای ترانزیت کالا از این کشور که شرق و غرب و شمال و جنوب که این کشور ما بعد اولیه و بعد سوم که ترانزیت هست، پتانسیل خوبی دارد که این فعالیت‌ها گسترش دهد و بتواند ترانزیت انجام دهد. برخی از شرایط تحریمی روی شرایط کشور تاثیر گذاشته و تنها مانع نیست، برخی از موانع داخلی دربحث ترانزیت داریم، که تلاش کردیم که زنجیره حمل و نقل دریایی، چه دریایی و بندری در موضوع ترانزیت به عنوان زنجیره ضعیف حمل و نقل نباشد. هم ظرفیت خوبی داخل بنادر هست و هم تردد‌ها و کشتی‌های بزرگ که می‌تواند شرایط مناسبی برای تجارت و تبادل کالا ایجاد شود، در موضوع ترانزیت خوشبختانه با تلاش‌هایی که انجام شده است، الان در بحث ترانزیت امسال تا الان ما ۹ میلیون و ۳۶۶ هزار تن کالای ترانزیت داشتیم که از بنادر عبور کردند و به کشور مقصد رسیدند که نسبت به مدت مشابه سال قبل سی و هفت درصد رشد داشته است. البته ما این را براساس تکالیف برنامه هفتم، یک بخشی متعلق به دریا و متعلق ماست، بیشتر حمل و نقل جاده‌ای است که این عدد باید به عدد ۴۰ میلیون تن برسد که همه تلاش به آن سمت معطوف است. ما ترانزیت جاده‌ای که متصل به این طرف شود الان ۱۵-۲۰ میلیون ترانزیت هست که داخل کشور انجام می‌شود.
سوال: یکی از بخش‌ها یکی از گلوگاه‌ها تعامل با گمرک است و بخشی که خیلی وقت‌ها معارضینی پیدا می‌شود و در برنامه هفتم چه برنامه‌ای است برای تسهیل گری در صادرات و واردات؟
صفایی: الحمدالله مجموعه پرسنل بنادر و گمرک یک مجموعه کاملا حرفه‌ای است که سال‌ها کنار همدیگر کار کردند. تعامل خوبی با مجموعه گمرک وجود دارد و یکی از موضوعاتی که به جد توسط رئیس کل گمرک آقای عسگری و بنده و همکاران پیگیری می‌شود تبادل اطلاعات بین سازمان بنادر و گمرک است. الان مجموعه سامانه جامعه حمل و نقل که کل شقوق حمل و نقل را پوشش می‌دهد کاملا عملیاتی است و اطلاعات تبادل می‌شود، سامانه حمل و نقل با سامانه جامع تجارت ارتباط دارد و تبادل اطلاعات انجام می‌شود و برخی از اطلاعات بین ما و گمرک انجام شود، ما با مجموعه گمرک نشستیم و این تبادل‌ها انجام می‌شود و ایده آل این است که الان بخش انجام می‌شود که ارسال کالا از هر جای کشور بدون حضور در بنادر بتواند کالای خودش را ترخیص کند. فقط شاید آن بحث ارزیابی گمرک است که صاحب کالا حقش است که ارزیاب کالای را ببیند و کالایش را ارزیابی کند و بررسی فیزیکی انجام دهد، در غیر این صورت بارگیری و دریافت هزینه و دریافت اسناد مورد نیاز به صورت الکترونیکی انجام می‌شود، شرکت‌های بخش خصوصی در این بخش جلوتر بوده و کار‌های خوبی انجام دادند. بخش خصوصی این بسته را مهیا کرده است و نرم افزار‌های خوبی مثل برنامه‌های جامع بندری که بخش عمده‌ای از این نیاز‌ها برطرف کند که صاحب کالا، اربابان رجوع به سهولت بتوانند خدمات خودشان را از بنادر گمرک بگیرند.
سوال: بحث آبزی پروری هم به این مقوله ورود کنید و چه برنامه‌ها و اقداماتی دراین خصوص انجام گرفته است؟
صفایی: متولی این بخش وزارت جهاد کشاورزی و سازمان شیلات است، در بحث شناوری که استاندارد‌های لازم داشته و دریانوردانی که روی آن شناور هستند، تکالیف مستقیم داریم هم در بحث ایمنی و تردد‌های دریایی شان و سوخت رسانی شان ولی در بحث صید، شیلات و آبزی پروری تکالیف ذاتی سازمان شیلات ایران است که انصافا کار‌های خوبی انجام دادند و درمجموعه ارگان‌هایی دریایی کشور که همه در حوزه دریا دستگاه‌های بسیار زیادی داریم و اقدامات خوبی انجام دادند و مجموعه بخش خصوصی سالانه هماهنگی با آنها داریم در راستای برنامه توسعه و احکام بالادستی که تکالیف مان را تنظیم کنیم که با یک هماهنگی منظم پیش برویم.
سوال: در برنامه هفتم نگاه می‌کردم وظایفی که یازده وظیفه و احکام برای شما ترسیم کرده است، وظایف متنوعی است و خیلی بین بخشی است و این تعامل با سایر دستگاه‌ها می‌رساند. اشاره بفرمایید به اهم تکالیف در برنامه هفتم آمده است؟
صفایی: در بحث برنامه هفتم یکی از موضوعات مهم بحث به غیر از مقوله‌ای که عرض کردم، بحث ترانزیت است به عنوان یکی از نکات مهم تکلیف راه و شهرسازی ترانزیت تا ۴۰ میلیون تن برساند در این برنامه هفتم. مکانیزم بسیار خوبی در برنامه هفتم دیده شده است که ستاد ملی ترانزیت به ریاست خود رئیس جمهور و وزیر راه و شهرسازی به عنوان دبیر جلسات باشد. پیش جلسات آن برگزاری شده است که بتوانیم از باب زیرساخت‌ها و هم از باب روبنا‌ها و هم از باب مشوق‌ها و رفع موانع شرایطی را ایجاد کنیم که بشود ترانزیت افزایش پیدا کند. این کار یک کار درحقیقت تکلیف یک دستگاه نیست، تکلیف بین بخشی است، به خاطر همین مجلس محترم در برنامه هفتم دیده است که رئیس جمهور رئیس این مجموعه باشد و یکی از راه‌هایی که می‌تواند اقتصاد را و فعالیت‌های اقتصادی داخل کشور ارزش افزوده بسیار مناسبی داشته باشد این است که همین موضوع ترانزیت که از حمل و نقل دریایی و جاده‌ای و ریلی و حتی هوایی هم درگیر می‌شوند به جلو برده شود. در این موارد و ارتباطاتی که با کشور‌های همسایه ایجاد شده است و کمیسیون‌های مشترکی که وزارت راه و شهرسازی مسئولش است و سفر‌ها و جلسات عدیده‌ای با کشور‌های همسایه برقرار شده است، چه از وزارت راه و چه از حوزه وزارت صمت باعث شده است که ما رشد حمل و نقل و تجارت بین همسایه‌های مان در این ایام افزایش پیدا کرده و شرایط مناسبی برای ترانزیت کالا ایجاد شود.