به گزارش سرویس ترجمه خبرگزاری ایمنا، شهرهای امروزی در سراسر جهان با چالش‌های زیست‌محیطی جدی روبه‌رو هستند. گسترش ناپایدار توسعه شهری، به‌ویژه افزایش سطح پوشش بتنی و کاهش فضاهای سبز طبیعی، پیامدهای مخربی برای محیط زیست و زیست‌پذیری شهرها به همراه داشته است. این روند نگران‌کننده، ضرورت جایگزینی ساختارهای بتنی با فضاهای سبز و طبیعی در محیط‌های شهری را بیش‌ازپیش آشکار می‌سازد.
افزایش پوشش بتنی شهرها در نتیجه توسعه گسترده ساختمان‌ها، جاده‌ها و سایر زیرساخت‌ها، موجب افزایش پدیده جزیره گرمایی شهری، کاهش تنوع زیستی و کاهش نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی شده است. این تغییرات، کیفیت محیط زیست شهری را به‌شدت تضعیف کرده و بر سلامت و رفاه شهروندان تأثیر منفی گذاشته است. از سوی دیگر، ساختارهای بتنی نقش قابل‌توجهی در افزایش مصرف انرژی و انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از فرایندهای ساخت‌وساز و نگهداری دارند.
در مقابل، فضاهای سبز و طبیعی در شهرها مزایای زیست‌محیطی چشمگیری را ارائه می‌دهند و با جذب کربن، تصفیه هوا، کاهش اثر جزیره گرمایی و افزایش تنوع زیستی، در مقابله با تغییرات اقلیمی و ارتقای کیفیت زندگی شهروندان نقش کلیدی ایفا می‌کنند. همچنین این فضاها امکان تفریح و استراحت در طبیعت را برای ساکنان فراهم می‌آورند و موجب ارتقای سلامت جسمی و روانی آنها می‌شوند. به همین دلیل، جایگزینی ساختارهای بتنی با فضاهای سبز و طبیعی در محیط‌های شهری، یک ضرورت انکارناپذیر برای دستیابی به توسعه پایدار و تضمین کیفیت زندگی شهروندان است.
برنامه‌ریزی شهری راهبردی
برنامه‌ریزی شهری باید بر حفظ تعادل بین توسعه املاک و فضاهای سبز تمرکز کند. این امر شامل ادغام عناصر ارتقادهنده سلامت در طراحی‌های شهری و اطمینان از این موضوع است که تراکم بیشتر به کاهش دسترسی به مناطق سبز منجر نمی‌شود. شهرها می‌توانند با برنامه‌ریزی راهبردی، شبکه‌های به‌هم‌پیوسته‌ای از فضاهای سبز را ایجاد کنند که موجب ارتقای تنوع زیستی و ارائه خدمات اکوسیستمی می‌شود.
ادغام راه‌حل‌های مبتنی بر طبیعت همچون بام‌های سبز، باغ‌های عمودی و باغ‌های محلی در محیط‌های شهری می‌تواند تأثیرات گسترش بتن را کاهش دهد. این راه‌حل‌ها نه‌تنها زیبایی‌شناسی را بهبود می‌بخشند، بلکه به تنوع زیستی، بهبود کیفیت هوا و انعطاف‌پذیری در برابر تغییر اقلیم نیز کمک می‌کنند.
احیای مناطق موجود
شهرها می‌توانند با شناسایی مناطق بتنی مازاد یا کم‌استفاده در مناطق مختلف، ابتکاراتی برای حذف آنها و بازگرداندن طبیعت به این فضاها پیاده‌سازی کنند. پارکلت‌ها و پارک‌های کوچک، فضاهای سبزی هستند که در زمین‌های خالی محیط‌های شهری ایجاد می‌شوند و در مناطق پرجمعیت و فاقد دسترسی به پارک‌های بزرگ بسیار مؤثر واقع می‌شوند. این پارک‌ها به ساکنان محلی امکان استفاده از فضاهای باز و سبز را می‌دهند و به‌عنوان مکان‌هایی برای گردهمایی و تعامل اجتماعی ساکنان عمل می‌کنند.
باغ‌های عمودی و بام‌های سبز
بام‌های سبز و باغ‌های عمودی که با نام دیوارهای سبز نیز شناخته می‌شوند، به‌گونه‌ای طراحی می‌شوند که با اشغال فضایی اندک از پشت‌بام، دیوار و نمای ساختمان‌ها برای کاشت گیاهان، بتوانند بر محدودیت‌های فضایی شهری غلبه کنند. این باغ‌ها با جذب کربن و آلاینده‌ها و تعرق آب توسط گیاهان، موجب خنک شدن و بهبود کیفیت هوای محیط اطراف می‌شوند. این فضاهای سبز می‌توانند زیستگاه‌هایی برای حیات وحش شهری فراهم کنند، همچنین عملکرد عایق‌بندی ساختمان‌ها را بهبود ببخشند و در نتیجه مصرف انرژی را کاهش دهند.
جنگل‌کاری شهری
جنگل‌کاری شهری به کاشت درختان در مناطق شهری برای افزایش پوشش تاج درختان اشاره دارد و به‌عنوان بخشی از تلاش‌های توسعه سبز شهری در حال گسترش است. از جمله مزایای جنگل‌کاری شهری می‌توان به مقابله با آلودگی هوا، ایجاد سایه و خنک‌سازی، افزایش تنوع زیستی و ارتقای زیبایی‌شناسی شهری اشاره کرد.
مشارکت جامعه و آموزش
مشارکت جوامع محلی در نگهداری و مراقبت از فضاهای سبز، حس مالکیت و مسئولیت‌پذیری را میان اعضا ایجاد می‌کند. برگزاری دوره‌های آموزشی برای ساکنان درباره هرس منظم درختان، روش‌های آبیاری مناسب و مدیریت پسماند می‌تواند به آنها کمک کند تا مزایای فضاهای سبز را درک کنند و نحوه مدیریت مؤثر آنها را بیاموزند. این آموزش‌ها می‌تواند شامل کارگاه‌های عملی و اطلاع رسانی در مورد بهترین شیوه‌ها برای نگهداری و مراقبت از باغ‌ها، پارک‌ها و فضاهای سبز اطراف محل زندگی ساکنان باشد.
با مشارکت فعال جامعه محلی در این زمینه، نه‌تنها مدیریت فضاهای سبز بهبود می‌یابد، بلکه حس تعلق و مالکیت شهروندان نسبت به این مناطق نیز تقویت می‌شود. این امر در نهایت به افزایش حس مسئولیت‌پذیری ساکنان در قبال محیط زیست شهری منجر خواهد شد.
شهرهای پیشگام در ابتکارات سبز
شهرهای سراسر جهان ابتکارات گوناگونی را برای کاهش ساختارهای بتنی به نفع محیط‌های سبزتر و پایدارتر اجرا کرده‌اند و جنبش‌هایی را به‌منظور حذف بتن و آسفالت غیرضروری برای بازسازی مناظر طبیعی راه‌اندازی کرده‌اند که می‌تواند تاب‌آوری شهری در برابر تغییرات آب‌وهوایی را بهبود ببخشد و رفاه جامعه را افزایش دهد. در ادامه به برجسته‌ترین طرح‌های ابتکاری در شهرهای مختلف اشاره می‌شود.
لوون، بلژیک
شهر لوون بلژیک در سال ۲۰۲۳، یک پروژه پاک‌سازی آسفالت را در محله اسپانسه‌کرون در حومه شهر آغاز کرد و شش هزار و ۸۰۰ متر مربع از سطوح غیرقابل نفوذ این محله را حذف کرد. این اقدام امکان نفوذ ۳۷۷ هزار گالن آب اضافی به زمین را فراهم آورده و به بهبود سیستم زهکشی شهری و کاهش خطر وقوع سیلاب در محدوده شهر کمک کرده است.
حذف سطوح آسفالتی در لوون و جایگزینی آنها با زمین‌های نفوذپذیر، علاوه‌بر کاهش خطر سیلاب، موجب افزایش نفوذ آب به سفره‌های زیرزمینی و تغذیه مجدد منابع آب شیرین شده است که به ارتقای پایداری آب‌های زیرزمینی و بهبود چرخه آب در این شهر کمک می‌کند. تجربه لوون روشی کارآمد برای مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی شهری همچون سیلاب و کمبود آب است که می‌تواند الهام‌بخش سایر شهرها باشد.
پورتلند، اورگان، آمریکا
سازمان موسوم به حذف آسفالت از سال ۲۰۰۸ در شهر پورتلند ایالت اورگان فعال است و تلاش می‌کند تا با حذف سطوح بتنی و آسفالتی، زمینه‌های جدیدی برای بازسازی خاک و افزایش تنوع زیستی ایجاد کند. تلاش‌های این سازمان تاکنون توانسته است سالانه حدود ۲۴.۵ میلیون گالن آب باران را از کانال‌های آبرسانی شهری منحرف و به فضاهای سبز جاری کند. این امر موجب افزایش نفوذپذیری آب به سفره‌های زیرزمینی و کاهش بار آبی بر زیرساخت‌های شهری شده است.
پورتلند با حذف سطوح سخت و جایگزینی آنها با خاک و پوشش گیاهی، زمینه‌های مناسبی برای بازگشت تنوع زیستی به محیط شهری فراهم کرده است. این اقدام نه‌تنها به ارتقای کیفیت محیط زیست شهری کمک می‌کند، بلکه موجب ایجاد فضاهایی دلپذیر و قابل دسترس برای شهروندان نیز شده است که نقش مؤثری در ارتقای کیفیت زندگی شهری ایفا می‌کند.
وین، اتریش
شهر وین اتریش به تعهد خود به پایداری محیط زیست شهری در سطح جهانی مشهور است. این شهر از طریق ایجاد پارک‌های گسترده، باغ‌های شهری و بام‌های سبز، به توسعه فضاهای سبز و طبیعی در محدوده خود اقدام کرده است. وین کاشت درختان و ایجاد باغ‌های اجتماعی را به‌عنوان بخشی از راهبرد توسعه سبز خود انجام می‌دهد که نه‌تنها به افزایش سرانه فضای سبز شهری کمک می‌کند، بلکه موجب ایجاد محیطی دلپذیر و قابل دسترس برای شهروندان نیز می‌شود.
فضاهای سبز توسعه‌یافته در وین، مزایای زیست‌محیطی چشمگیری را به همراه دارند؛ این مناطق طبیعی با جذب آلاینده‌های هوا و کربن، به بهبود کیفیت هوا و کاهش اثرات تغییرات اقلیمی کمک می‌کنند، همچنین با بهبود زهکشی و افزایش نفوذپذیری آب در زمین‌های سبز، از وقوع سیلاب‌های شهری جلوگیری می‌کند. افزون بر این، پارک‌ها و باغ‌های شهری در وین فرصت‌های مناسبی را برای تفریح و استراحت شهروندان فراهم آورده و به ارتقای سلامت جسمی و روانی آنان منجر شده است. این فضاها همچنین به‌عنوان زیستگاه‌هایی برای تنوع زیستی در شهر عمل می‌کنند.
کپنهاگ، دانمارک
شهر کپنهاگ دانمارک به‌دلیل تمرکز بر پایداری محیط زیست شناخته شده است. این شهر سبزینگی را با تمرکز بر کارآمدی انرژی در زیرساخت‌های شهری خود با توسعه پارک‌ها و مسیرهای دوچرخه‌سواری ادغام کرده است. این اقدامات به کاهش مصرف انرژی و کاهش انتشار کربن در بخش ساخت‌وساز منجر می‌شود و در راستای اهداف پایداری شهری پیش می‌رود. پارک‌های گسترده و مسیرهای دوچرخه‌سواری در کپنهاگ، علاوه‌بر پیشبرد توسعه پایدار، فضاهای دلپذیر و قابل دسترسی را برای تفریح و گردش شهروندان ایجاد کرده‌اند. این زیرساخت‌های سبز به بهبود کیفیت هوا، کاهش آلودگی صوتی و ترافیک در شهر کمک می‌کنند.
باغ‌شهر سنگاپور
سنگاپور با داشتن چشم‌انداز «باغ‌شهر»، اقدامات جامع و متنوعی را در زمینه توسعه فضاهای سبز شهری اجرا کرده است. این شهر باغ‌های عمودی و پارک‌های روی پشت‌بام متعددی را در سراسر محدوده خود ایجاد کرده است. یکی از نمونه‌های برجسته این اقدامات، ساخت برج‌های جنگل عمودی است که بیش از دو هزار درخت و درختچه را در خود جای داده‌اند و علاوه‌بر ارزش زیبایی‌شناختی، خدمات اکوسیستمی متنوعی از جمله تصفیه هوا، کاهش اثر جزیره گرمایی شهری و افزایش تنوع زیستی را نیز ارائه می‌دهند. این اقدامات نوآورانه در زمینه توسعه فضاهای سبز، منطبق با چشم‌انداز باغ‌شهر سنگاپور است که به دنبال تبدیل این شهر به یک محیط شهری سرسبز و پایدار انجام می‌شود. این رویکرد می‌تواند مدلی موفق برای سایر شهرها در استفاده از ظرفیت‌های طبیعت در توسعه شهری پایدار باشد.
همیلتون، انتاریو، کانادا
سازمان‌های محلی در شهر همیلتون، واقع در استان انتاریوی کانادا به‌طور فعال در راستای کاهش خطر سیلاب، بر اجرای ابتکارات پاک‌سازی آسفالت تأکید دارند و پروژه‌هایی را برای جایگزینی سطوح غیرقابل نفوذ با مناظر سبز اجرا کرده‌اند. این اقدامات با هدف افزایش نفوذپذیری و بهبود زهکشی شهری، نقش مهمی در کاهش خطرپذیری سیلاب و مدیریت آب‌های سطحی ایفا می‌کنند. تلاش‌های سازمان‌های محلی همیلتون برای ترویج حذف آسفالت، نمونه‌ای موفق از اقدامات مبتنی بر طبیعت در جهت مقابله با چالش‌های زیست‌محیطی شهری است.
مدلین، کلمبیا
شهر مدلین در کلمبیا با اجرای طرح «راهروهای سبز»، چشم‌انداز شهری خود را به‌طور چشمگیری متحول کرده است. راهروهای سبز که پارک‌ها را به مناطق مسکونی متصل می‌کنند، موجب بهبود کیفیت هوا و ایجاد فضاهای تفریحی ارزشمند برای ساکنان شده‌اند. این اقدام علاوه‌بر ایجاد پیوستگی اکولوژیکی و افزایش دسترسی شهروندان به طبیعت، موجب بهبود کیفیت زندگی ساکنان شده است.
ابتکار موفق مدلین نشان می‌دهد که با پیوند دادن مناطق سبز به بافت مسکونی می‌توان به ارتقای کیفیت زندگی شهروندان و حفظ محیط‌زیست شهری دست پیدا کرد. این رویکرد می‌تواند الگویی برای سایر شهرها در جهت افزایش دسترسی عمومی به فضاهای سبز و ایجاد محیط‌های شهری سالم‌تر باشد.
سان‌فرانسیسکو، کالیفرنیا، آمریکا
شهر سان‌فرانسیسکو در ایالات متحده آمریکا با اجرای برنامه نوآورانه «پارکلت»، پارکینگ‌های بتنی خیابانی را به پارک‌های کوچک و جذابی تبدیل کرده است که علاوه‌بر افزودن فضاهای سبز به محیط شهری، منجر به تقویت تعامل اجتماعی میان ساکنان شهر شده است. پارکلت‌های جدید، فضایی دلپذیر و قابل دسترس برای شهروندان ایجاد می‌کنند که امکان تعامل اجتماعی و استراحت در محیط‌های شهری را فراهم می‌آورند و موجب بهبود کیفیت زندگی شهروندان می‌شوند.
شهر جنگلی کانکون، مکزیک
پروژه شهر جنگلی هوشمند کانکون در مکزیک، طراحی یک شهر جنگلی در مساحت ۵۵۷ هکتار است که تا ۱۳۰ هزار نفر را در خود جای می‌دهد. این شهر ۳۶۲ هکتار سطح کاشت‌شده شامل پارک‌های گسترده، بام‌های سبز و نماهای سبز با ۱۲۰ هزار گیاه از ۳۵۰ گونه مختلف دارد. کانکون به‌عنوان یک سکونت‌گاه خودکفا در تولید انرژی طراحی شده است و از یک سیستم آبرسانی دریایی پایدار و حمل‌ونقل الکتریکی و نیمه‌خودکار بهره می‌برد. این پروژه با ایجاد یک پردیس فناوری و مراکز تحقیق و توسعه برجسته جهانی برای مشارکت محققان و دانشجویان، به حل مسائل پایداری محیط زیست و آینده کره زمین کمک می‌کند.
