نورنیوز-گروه اجتماعی: بررسی وضعیت اضافه وزن و چاقی در ایران، به ویژه در تهران، نشان‌دهنده یک بحران جدی در سلامت عمومی است. حدود ۷۰ درصد افراد بالای ۲۰ سال در تهران دچار اضافه وزن یا چاقی هستند. از میان این افراد، ۴۵ درصد در محدوده اضافه وزن و ۲۵ درصد در محدوده چاقی قرار دارند. این آمار در نواحی روستایی نیز قابل توجه است، هرچند شدت آن در مناطق دورافتاده کمتر به چشم می‌خورد.
ریشه‌یابی مشکل
تغییر سبک زندگی: شهرنشینی و صنعتی شدن جوامع تغییرات اساسی در الگوی تغذیه و فعالیت بدنی ایجاد کرده است. کاهش تحرک بدنی و افزایش مصرف غذاهای پرکالری از عوامل اصلی این معضل هستند. بسیاری از افراد به دلیل سبک زندگی شلوغ شهری، فرصت کافی برای انجام فعالیت‌های بدنی ندارند و بیشتر وقت خود را در محیط‌های بسته و کم تحرک می‌گذرانند. از سوی دیگر، غذاهای آماده و فست‌فودها به راحتی در دسترس هستند و مصرف آنها به عنوان یک گزینه سریع و ارزان جذابیت بیشتری دارد.
شهرنشینی و تأثیر فرهنگی: نفوذ الگوهای مصرف‌گرایانه در نواحی روستایی باعث شده تا این مناطق نیز با افزایش وزن مواجه شوند، هرچند شدت آن هنوز به سطح شهرها نرسیده است. در گذشته، سبک زندگی روستایی‌ها بر اساس فعالیت‌های جسمی بیشتر و تغذیه طبیعی‌تر بوده، اما با گسترش فرهنگ مصرف‌گرایی، الگوهای غذایی ناسالم در این مناطق نیز رواج یافته است.
عوامل اقتصادی و اجتماعی: دسترسی ارزان به غذاهای فرآوری‌شده و پرچرب در کنار هزینه بالای فعالیت‌های ورزشی، مردم را به سمت سبک زندگی ناسالم سوق می‌دهد. بسیاری از افراد به دلیل مشکلات اقتصادی قادر به پرداخت هزینه‌های مربوط به ورزش و تغذیه سالم نیستند. همچنین، قیمت بالای میوه و سبزیجات و دشواری دسترسی به آنها در برخی مناطق، مصرف این مواد غذایی سالم را کاهش می‌دهد.
مقایسه با وضعیت جهانی
شیوع اضافه وزن و چاقی در ایران از متوسط جهانی بالاتر است که این موضوع نشان‌دهنده رشد سریع این معضل در ایران و نیاز به اقدامات فوری است. به عنوان مثال، طبق گزارش‌های جهانی، میزان چاقی در ایران در مقایسه با کشورهای توسعه‌یافته و برخی کشورهای عربی در حال افزایش است و فاصله آنها در حال کاهش است. این روند نگران‌کننده می‌تواند در آینده مشکلات بهداشتی و اقتصادی فراوانی به همراه داشته باشد.
پیامدهای احتمالی
بار اقتصادی: افزایش بیماری‌های مرتبط با چاقی مانند دیابت، فشار خون، بیماری‌های قلبی و عروقی، بار سنگینی را بر نظام سلامت تحمیل خواهد کرد. هزینه‌های درمانی ناشی از این بیماری‌ها می‌تواند منابع مالی زیادی را از سیستم بهداشتی کشور بگیرد و به طور کلی هزینه‌های عمومی را افزایش دهد.
کاهش کیفیت زندگی: چاقی علاوه بر مشکلات جسمی، بر سلامت روان نیز تأثیر منفی دارد. افراد چاق ممکن است با مشکلاتی مانند افسردگی، اضطراب و کاهش اعتماد به نفس مواجه شوند که همه این‌ها می‌تواند به کاهش بهره‌وری نیروی انسانی منجر شود. همچنین، چاقی باعث کاهش توانایی انجام فعالیت‌های روزمره و محدود شدن کیفیت زندگی می‌شود.
راهکارهای پیشنهادی
آموزش و فرهنگ‌سازی: افزایش آگاهی عمومی درباره تغذیه سالم و اهمیت فعالیت بدنی از طریق رسانه‌ها، مدارس و مراکز درمانی ضروری است. فرهنگ‌سازی در مورد انتخاب غذاهای سالم و ترویج ورزش به عنوان یک بخش از زندگی روزمره می‌تواند تأثیر زیادی در کاهش آمار اضافه وزن و چاقی داشته باشد.
تغییر سیاست‌های شهری: ایجاد فضاهای ورزشی عمومی، گسترش مسیرهای پیاده‌روی و دوچرخه‌سواری، و محدود کردن تبلیغات غذاهای ناسالم می‌تواند به تشویق مردم به فعالیت بدنی و انتخاب غذاهای سالم کمک کند. به ویژه در شهرهای بزرگ مانند تهران، فراهم کردن امکانات برای فعالیت‌های فیزیکی عمومی می‌تواند تأثیرات مثبتی بر سطح سلامتی جامعه داشته باشد.
حمایت اقتصادی: ارائه یارانه برای مواد غذایی سالم و کاهش مالیات بر خدمات ورزشی می‌تواند دسترسی به گزینه‌های سالم‌تر را برای مردم افزایش دهد. همچنین، تأسیس مراکز ورزشی ارزان‌قیمت و ایجاد برنامه‌های حمایتی برای اقشار کم‌درآمد می‌تواند به گسترش فعالیت‌های ورزشی کمک کند.
پایش و ارزیابی: راه‌اندازی سامانه‌های نظارت و تحقیقاتی برای بررسی روند تغییرات وزنی در سطح ملی و تأثیر سیاست‌های اتخاذشده امری ضروری است. این سامانه‌ها می‌توانند داده‌های مفیدی برای ارزیابی کارایی اقدامات مختلف در کاهش چاقی و اضافه وزن فراهم کنند.
شیوع بالای چاقی و اضافه وزن در ایران زنگ خطری برای سلامت جامعه و توسعه پایدار کشور است. مقابله با این معضل نیازمند یک رویکرد جامع و هماهنگ میان دولت، نهادهای سلامت و جامعه است. سرمایه‌گذاری در پیشگیری و فرهنگ‌سازی می‌تواند تأثیرات بلندمدت مثبتی بر کاهش این روند داشته باشد و به بهبود کیفیت زندگی مردم کمک کند.
∎