سردار سیاوش مسلمی 29 آذرماه در گفت‌وگو با خبرنگاران، کاهش نرخ باروری و افزایش جمعیت سالمند را به‌عنوان یکی از جدی‌ترین چالش‌های جمعیتی در ایران و به‌ویژه استان مازندران دانست و اظهار کرد: مازندران، به‌عنوان دومین استان پیر کشور بعد از گیلان، با نرخ باروری ۱.۴ فرزند و میانگین سنی جمعیتی ۳۵ سال، در مسیری قرار گرفته که در صورت عدم اتخاذ سیاست‌های فوری، تا سال ۱۴۳۰ قریب به ۳۰ درصد جمعیت آن را سالمندان تشکیل خواهند داد. این تغییرات جمعیتی، نه‌تنها مسائل اقتصادی و اجتماعی را پیچیده‌تر می‌کند، بلکه امنیت ملی و پایداری استان را نیز به خطر می‌اندازد.

ابعاد اقتصادی سالمندی جامعه

او با بیان اینکه سالمندی جمعیت، تأثیرات مستقیمی بر اقتصاد مازندران خواهد گذاشت، افزود: بر اساس آمار، ۹۵ درصد عرصه‌های استان درگیر فعالیت‌های بخش کشاورزی است و سالانه حدود یک میلیون و ۷۰۰ هزار تن برنج تولید می‌کنند که تامین کننده ۴۲ درصد از برنج کشور محسوب ‌می‌شود و نقشی کلیدی در امنیت غذایی کشور دارد. با افزایش جمعیت سالمند و کاهش نیروی کار جوان، بهره‌وری در این بخش کاهش یافته و خطر وابستگی به واردات افزایش می‌یابد.

این مسئول تصریح کرد: علاوه بر کشاورزی، گردشگری نیز به‌عنوان یکی از ارکان اقتصادی مازندران با چالش مواجه خواهد شد. این استان فقط در تابستان سال گذشته بیش از ۳۸ میلیون نفر روز، گردشگر داخلی را جذب کرده است. این صنعت، به نیروی کار جوان و خدمات باکیفیت وابسته است که با افزایش سالمندی، کیفیت این خدمات کاهش می‌یابد و توان رقابتی استان در بازار گردشگری افت خواهد کرد.

ابعاد اجتماعی و فرهنگی سالمندی

فرمانده سپاه کربلا با اظهار اینکه سالمندی جمعیت در مازندران موجب تغییرات قابل توجهی در ساختار اجتماعی و فرهنگی استان شده است، خاطرنشان کرد: یکی از این تغییرات، کاهش نرخ ازدواج و افزایش طلاق است. در سال‌های اخیر، مازندران بالاترین نرخ طلاق در کشور را داشته (۳.۳ طلاق به ازای هر ۱۰۰۰ نفر). هرچند با اجرای سیاست‌های جمعیتی دولت شهید رئیسی و همچنین طرح‌هایی مانند «واسطین خیر» و «حکمیت طلاق» توسط سپاه کربلا، این آمار با کاهش سه درصدی، مازندران را به رتبه سوم رسانده است، اما کاهش ازدواج و افزایش خانواده‌های تک‌فرزند یا بی‌فرزند، به چرخه معیوب کاهش جمعیت دامن می‌زند.

این مسئول به ابعاد فرهنگی جامعه سالمند اشاره کرد و گفت: از نظر فرهنگی، سالمندی جمعیت باعث تضعیف انتقال ارزش‌های بومی و سنتی شده است. بسیاری از روستاهای مازندران، به‌ویژه در مناطق کوهستانی، به سکونتگاه سالمندان تبدیل شده‌اند و مهاجرت جوانان به کلان‌شهرها، مانع از انتقال مهارت‌های سنتی مانند کشاورزی و صنایع دستی به نسل بعدی شده، این موضوع نه‌تنها هویت فرهنگی استان را تهدید می‌کند، بلکه آسیب‌هایی مانند کاهش انسجام اجتماعی و انزوای سالمندان را نیز به همراه دارد.

ابعاد بهداشتی و رفاهی سالمندی

سردار مسلمی با اشاره به اینکه افزایش جمعیت سالمند، نیاز استان به خدمات درمانی و رفاهی را چندین برابر کرده است، یادآور شد: تقریبا تمام زیرساختهای شهری برای قشر میانسال و جوان طراحی شده و امکانات مناسب سالمندان مانند، پل عابر یا پیاده‌رو مخصوص، مرکز فرهنگی و تفریحی مناسب کمتر وجود دارد.

او اضافه کرد: طبق گزارش وزارت بهداشت، حدود ۶۰ درصد سالمندان مازندران حداقل به یک بیماری مزمن مبتلا هستند. این بیماری‌ها، نظیر دیابت و بیماری‌های قلبی، هزینه‌های درمانی قابل توجهی را هم به اقتصاد خانواده و هم به استان تحمیل می‌کنند. در حال حاضر، تعداد بیمارستان‌ها و مراکز درمانی استان پاسخگوی این نیازها نیستند و توزیع بعضا نامتوازن این مراکز در سطح استان، دسترسی بسیاری از سالمندان را دشوار کرده است.

مسلمی با اذعان به اینکه در حوزه رفاه اجتماعی نیز، کاهش حمایت خانوادگی از سالمندان، ناشی از کوچک شدن خانواده‌ها و مهاجرت فرزندان، منجر به افزایش انزوای اجتماعی شده است، بیان کرد: این مسئله می‌تواند زمینه‌ساز مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب در میان سالمندان باشد.

ابعاد امنیتی سالمندی

فرمانده سپاه کربلا با اعلام اینکه سالمندی جمعیت در مازندران، به‌ویژه در حوزه امنیتی، تهدیدی جدی محسوب می‌شود، اظهار کرد: نیروی انسانی جوان، یکی از ارکان اصلی توان دفاعی و امدادی در بحران‌ها است. مازندران، به‌دلیل موقعیت جغرافیایی خود، همواره در معرض بلایای طبیعی مانند سیل و زلزله قرار دارد.

این مسئول افزود: در سیل سال ۱۳۹۸، ۸۰ درصد نیروهای امدادی محلی از گروه‌های جوان بسیج و هلال احمر بودند. با افزایش سالمندی و به دنبال آن، تغییر ساختار جمعیتی، می‌تواند انسجام اجتماعی و روحیه جمعی را تضعیف کند. جوانان، با مشارکت فعال خود در گروه‌های امدادی، سازمان‌های داوطلبانه و برنامه‌های آموزشی، ستون اصلی شبکه‌های اجتماعی و دفاعی در مواقع اضطراری هستند. در غیاب آنان، بسیج اجتماعی برای مدیریت بحران دشوارتر می‌شود و امکان افزایش تلفات انسانی و خسارات مالی به‌شدت بالا می‌رود.

مسلمی با بیان اینکه کاهش جمعیت جوان در ایران به‌عنوان یکی از ارکان قدرت ملی، هدف راهبردی سیاست‌های خصمانه غرب قرار گرفته است، تصریح کرد: دشمنان با استفاده از ابزارهای نرم، نظیر ترویج فرهنگ فردگرایی، مصرف‌گرایی افراطی و کاهش ارزش‌های خانواده‌محور، درصدد تضعیف زیرساخت‌های جمعیتی کشور هستند. این سیاست‌ها، با تبلیغ ازدواج دیرهنگام، کاهش تمایل به فرزندآوری و سقط جنین، تلاش می‌کنند تا روند پیری جمعیت را تسریع کنند.

او افزایش سن سالمندی را از منظر راهبردی تشریح کرد و گفت: کاهش جمعیت جوان به معنای تضعیف توان دفاعی، کاهش نیروی انسانی مولد و آسیب‌پذیر کردن کشور در برابر چالش‌های اقتصادی و اجتماعی است.

 به گفته مسلمی، تجربه برخی کشورهای حتی با ظاهری پیشرفته اما با ساختار پیر، نشان می‌دهد که چنین روندی، با ایجاد فشار بر زیرساخت‌های رفاهی و کاهش ظرفیت‌های ملی، توان رقابتی و امنیتی را در بلندمدت مختل می‌کند. در ایران، غرب با هدف طولانی‌مدت خنثی‌سازی پتانسیل مقاومت و توسعه، به دنبال کاهش جمعیت جوان است تا قدرت نیروی کار، تولید ملی و توان دفاعی کشور را تضعیف کند.

راهکارها و نقش گروه‌های مردمی و دستگاه‌های اجرایی

فرمانده سپاه کربلا به راهکارها و نقش گروه‌های مردمی و دستگاه‌های اجرایی برای تسهیل ازدواج جوانان و رفع موانع فرهنگی و اقتصادی پیش‌روی آنان، اشاره کرد و گفت: باید تلاش‌های هماهنگ در سه حوزه اصلی: کنترل چالش‌های اقتصادی، ترویج فرهنگ ازدواج آسان، و تخصیص ظرفیت‌های نهادی و دولتی صورت گیرد. در کنار وظیفه کلان دولت در مهار گرانی و تورم، زمینه سازی و یا ایجاد اشتغال پایدار و ارائه حمایت‌های مالی هدفمند برای جوانان، اقداماتی در راستای فرهنگ‌سازی و الگوسازی می‌تواند تأثیر قابل‌توجهی داشته باشد.

او افزود: نمونه بارز آن، اجلاسیه ازدواج آسان ۱۰۰۰ زوج جوان استان مازندران در دومین کنگره ملی شهدای مازندران بود که با هدف کاهش هزینه‌های ازدواج و تشویق به برگزاری ساده مراسم ازدواج، برگزار شد. این رویداد، نه‌تنها الگوی عملی برای ترویج ازدواج آسان بود، بلکه نشان داد که با بهره‌گیری از ظرفیت‌های موجود و همت دستگاه‌های مختلف، می‌توان موانع فرهنگی ازدواج را کاهش داد.

به گفته مسلمی، سپاه کربلا نیز در این راستا با اختصاص ۱۴۰ سالن صالحین و ورزشی خود برای برگزاری مراسم ازدواج ساده، گامی عملی و ملموس در حمایت از جوانان برداشته است. این اقدام نشان می‌دهد که اگر تمامی دستگاه‌های اجرایی استان، نظیر سازمان میراث فرهنگی و گردشگری، مکان‌های تفریحی، فرهنگی و تاریخی خود را با حداقل هزینه در اختیار جوانان قرار دهند، می‌توان بستری مناسب برای تسهیل ازدواج فراهم کرد. مشارکت دستگاه‌ها در این مسیر، علاوه بر کاهش هزینه‌های مادی، پیام مهمی از هم‌افزایی و حمایت نهادها از جوانان به جامعه منتقل می‌کند. چنین اقداماتی، در کنار سیاست‌های اقتصادی و حمایتی دولت، راهگشای شکل‌گیری فرهنگ ازدواج آسان و پایداری جمعیت خواهد بود.

مسلمی، فعالیت بیش از ۲۰ گروه مردمی حوزه جوانی جمعیت در استان مازندران را فرصت مغتنمی برای مردم پایه کردن این حوزه دانست که می‌توان با توانمندسازی و سازماندهی کردن این گروه‌ها و گروه‌های مشابه به نتایج مطلوبی رسید، بیان کرد: بسیج در مازندران نمونه‌ای موفق از سازماندهی مردمی است که توانسته با اجرای طرح‌هایی مانند «واسطین خیر»، مراکز مشاوره خانواده «مهر» و «حکمیت طلاق» و سایر اقدامات نقش مؤثری در کاهش طلاق و افزایش تمایل به فرزندآوری داشته باشد. همچنین، طرح‌هایی مانند راه‌اندازی مراکز «نفس» و اقدامات فرهنگی و تبلیغی برای پیشگیری از سقط جنین، نشان‌دهنده تأثیرگذاری گروه‌های مردمی در تغییر نگرش فرهنگی و اجتماعی است.

ضرورت اقدام فوری

فرمانده سپاه کربلا با بیان اینکه مازندران به عنوان یکی از استان‌های استراتژیک کشور، با بحران جدی سالمندی جمعیت مواجه است، خاطرنشان کرد: این بحران، نه‌تنها توسعه اقتصادی و اجتماعی استان را تهدید می‌کند، بلکه پیامدهای امنیتی و فرهنگی گسترده‌ای نیز به همراه دارد. برای جلوگیری از تشدید این بحران، لازم است سیاست‌های جمعیتی، مبتنی بر آمار و پژوهش‌های بومی، تدوین و اجرایی شوند. نقش گروه‌های مردمی، مانند بسیج، در کنار دستگاه‌های اجرایی، می‌تواند تضمینی برای موفقیت برنامه‌ها باشد.

مسلمی یادآور شد: توجه به بحران سالمندی، یک ضرورت ملی و استانی است. امنیت پایدار، توسعه متوازن و حفظ هویت فرهنگی مازندران، در گرو جوان‌سازی جمعیت و حمایت از خانواده‌ها است. اقدام فوری و همگانی، تنها راه پیشگیری از پیامدهای جبران‌ناپذیر این بحران خواهد بود.

انتهای پیام