به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) در اصفهان، محمداسماعیل حاجی‌علیان در نشست رونمایی و بررسی رمان «بی سردار» که چهارشنبه شب در شهر کتاب اردیبهشت اصفهان برگزار شد، با نظر به منابع رمان اظهار کرد: برای نوشتن رمان منابع متفاوتی خواندم. کتاب آسمانی تورات و دستورالعمل‌ها و احکام کلیمیان از جمله منابعی است که خواندم. کتاب‌های مرتبط با تاریخ یهودیان ایران را هم مطالعه کردم.
او با تأمل در شخصیت‌پردازی‌های کتاب ادامه داد: سعی کردم خودم را بگذارم جای یک یهودی دیندار یا یک یهودی نه‌چندان سختگیر و سپس دست به آفرینش شخصیت‌های کلیمی بزنم. آقای ساسون و یشایایی، هم‌وطنان کلیمی ما نیز به من کمک کردند و سپاسگزارم که این کتاب را خواندند. از مشورت و راهنمایی خانم لئا دانیالی نیز که از ویراستاران دایره‌المعارف حییم‌اند بهره بردم.
بازتاب تأثیر کلیمیان بر موسیقی معاصر در «بی سردار»
این رمان‌نویس که یک اثر پژوهشی به نام «داستان‌های عامیانه استان سمنان» هم دارد، افزود: تلاش کردم برای راویان مختلف «بی سردار» صداهای مختلفی داشته باشم. کوشیدم لحن‌های متفاوتی برای افراد گوناگون رمان خلق کنم. بخشی از موسیقی معاصر ما مدیون کلیمیان است و سعی کردم این موضوع را نیز در نثر رمانم بازتاب دهم. اینکه چقدر به این اهدافم نزدیک شده‌ام، باید دیگران قضاوت کنند.
حاجی‌علیان با نظر به تیترهای کتاب گفت: استفاده از تیتر راه‌حلی بود که در کتاب از پانویس استفاده نکنم. تیترها راهنمای فصل هستند. گاهی وقت‌ها نیز با ایجاد پارادوکس در تیتر و فصل سعی کردم قابل‌پیش‌بینی نباشد.
رمانی درباره کلیمیان ایران
علی خدایی، نویسنده کشورمان، در این جلسه گفت: من وقتی کتاب «بی سردار» را خواندم، به جهانش نزدیک بودم. کتاب درباره کلیمی‌های ایران است. خود من در کودکی در محله‌ای از تهران بزرگ شدم که گروه‌هایی ازجمله کلیمیان و خصوصاً زرتشتیان زندگی می‌کردند و به همین دلیل برایم مأنوس بود.
او سپس یادآور شد: کتاب از کلیمیان دوران مشروطه ایران می‌گوید و فصل‌بندی‌اش به‌گونه‌ای بود که به من فرصت تخیل می‌داد. زن‌های کتاب مسائلی را بازتاب می‌دهند که در نگاه اول گویی نمی‌توانند از پس آن بربیایند، اما انجامش می‌دهند. این رمان درکل درباره سه زن است و البته در میانه آن ماجراهای ریز دیگری دارد که من دوست داشتم.
سفری به پیربکران با «بی سردار»
سپس سلیمان ساسون از هنرمندان کلیمی اصفهان بیان کرد: شخصیت‌های کلیمی کتاب مربوط به دوران مشروطه است و من درباره این گروه در آن زمان مطالعاتی نداشتم. گویا این کتاب برآمده از برخی واقعیات همان زمان مشروطه است. خصوصیات و رفتار یهودیان در کتاب با این گروه همسویی دارد، اما اصل داستان برایم عجیب بود!
این نقاش و معمار کشورمان با نظر به یکی از لوکیشن‌های رمان خاطرنشان کرد: پیربکران اصفهان که در کتاب آمده، از قدیمی‌ترین قبرستان‌های ایران است. روایاتی هم درباره آن در بین ما وجود دارد. غار آن به مثابه زیارتگاه است که مورد احترام یهودیان و مسلمانان بوده است. حتی برای همه یهودیان دنیا شناخته شده است.
او سپس توضیح داد: در کتاب از موسیقی یهودیان گفته شده و جالب است که کلیمیان بسیار به موسیقی ایرانی علاقه‌مندند. در حفظ دستگاه‌های ایرانی در طول تاریخ نیز کلیمیان نقش داشته‌اند. صدای خوش حضرت داوود و تسلطش به انواع ساز نیز شهرت دارد.
ساسون سپس اظهار کرد: انجمن یهودیان تهران کتابخانه معروفی دارد که به‌غیراز تورات فارسی، کتاب‌های مختلف دیگری به این زبان در آنجا موجود است. این کتاب‌ها می‌توانند به درک برخی اصطلاحات رایج کلیمیان که در رمان حاضر هم آمده است، کمک‌کننده فارسی‌زبانان باشند.
گفتنی است؛ رمان «بی سردار» اثر محمد اسماعیل حاجی‌علیان به‌تازگی از سوی نشر سوره مهر در ۳۳۶ صفحه منتشر شده است.
∎