رامین پرتو
آنچه این روزها در مورد پرونده اوکراین به گوش می‌رسد نشان از بروز یکسری نوسان مشهود با محوریت آمریکا و اتحادیه اروپا دارد. اینکه چرا از روسیه نام نمی‌بریم به این دلیل است که این کشور به عنوان مجری یک تجاوز همه‌گیر که به زعم خود «عملیات ویژه نظامی» نام دارد، راه خود یعنی حملات به عمق اوکراین را می‌پیماید. در این خصوص الکساندر سیرسکی، فرمانده نیروهای زمینی ارتش اوکراین (چهارشنبه) در یک سخنرانی آنلاین خطاب به مقامات دولتی و منطقه‌ای اعلام کرد «این سومین روز است که دشمن حملات شدیدی را در منطقه کورسک انجام می‌دهد و روسیه فعالانه در حال استفاده از نیروهای کره شمالی است که متحمل خسارات قابل توجهی در این منطقه شده‌اند». همزمان یک مقام ارتش آمریکا نیز با تکرار این ادعا، گفت که سربازان کره شمالی متحمل تلفات بسیاری در منطقه کورسک شده‌اند. ارتش اوکراین نیز اواخر عصر سه‌شنبه در گزارشی اعلام کرد که نیروهای این کشور ۴۲ حمله روسیه را در منطقه کورسک دفع کردند. براساس یک گزارش دیگر، شمار درگیری‌های جنگی در طول ۲۴ ساعت به ۶۸ درگیری رسیده، در حالی که این مقدار در هفته گذشته حدود ۴۰ درگیری در روز بود. سیرسکی نیز با تاکید بر تشدید حملات روسیه در دونتسک و کورسک، خاطرنشان کرد که نیروهای روسی حملات خود بر مراکز لجستیکی پوکروفسک و کوراخوف را بیشتر کرده‌اند. از سوی دیگر، وزارت دفاع روسیه نیز اعلام کرده است که نیروهای این کشور روستای هانیوکا در شمال پوکروفسک را به تصرف خود درآورده‌اند.
در این راستا همچنین یک مقام ارشد نظامی آمریکایی مدعی شد که چند صد تن از نیروهای کره‌شمالی در منطقه کورسک روسیه در نبرد با اوکراینی‌ها کشته و زخمی شده‌اند. خبرگزاری فرانسه اعلام کرده این مقام نظامی آمریکایی که نخواست نامش فاش شود، اظهار داشته که تازه‌ترین ارزیابی ما این است که کره‌شمالی متحمل چند صد نفر تلفات شده است و این وضعیت در میان «همه رده‌های» نظامیان کره شمالی دیده می‌شود.
رئیس جمهور اوکراین اخیراً اعلام کرده که ممکن است رهبران اروپایی، اعزام نیروهای حافظ صلح به کی‌یف را مورد بررسی قرار دهند. علاوه بر این، زلنسکی پیشتر پیشنهاد داده بود که تا زمان پیوستن اوکراین به ناتو نیروهای خارجی در این کشور مستقر شوند؛ این پیشنهاد ابتداً در ماه فوریه توسط امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه مطرح شد اما رهبران اروپایی از آن حمایت نکردند
اما آنچه در این میان باید موردنظر قرار بگیرد این است که در شرایط کنونی اوضاع و احوال به سمت وضعیتی پیش میرود که کی‌یف به دنبال دخالت مستقیم ناتو در پرونده فعلی جنگ اوکراین رفته است. ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین اخیراً اعلام کرده که ممکن است رهبران اروپایی در جلسه خود در بروکسل، اعزام نیروهای حافظ صلح به کی‌یف را مورد بررسی قرار دهند. علاوه بر این، زلنسکی خواستار تقویت قابلیت‌های دفاعی، سرمایه‌گذاری متحدان در تولید تسلیحات در اوکراین و ارائه تضمین‌های امنیتی به این کشور شد. به گزارش یورونیوز، زلنسکی پیشتر پیشنهاد داده بود که تا زمان پیوستن اوکراین به ناتو نیروهای خارجی در این کشور مستقر شوند؛ این پیشنهاد ابتداً در ماه فوریه توسط امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه مطرح شده بود اما رهبران اروپایی از آن حمایت نکردند.
نکته مهم این است که حالا مقامات و دیپلمات‌ها می‌گویند که کشورهای اروپایی درباره اعزام نیرو به اوکراین در صورت آتش‌بس یا توافق صلح بحث می‌کنند. طبق گزارش رویترز، تحرکات تازه اروپا برای بررسی احتمال اعزام نیرو به اوکراین و اظهارات آشکار دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا درباره عدم اعزام نیرو از سوی آمریکا به اوکراین برای تضمین امنیت آن است. این خبرگزاری نوشت: «مذاکراتی که توسط امانوئل ماکرون، رئیس جمهور فرانسه هدایت می‌شود، در مراحل اولیه است، اما آنها قبلاً شکاف‌هایی را در مورد اهداف و مأموریت احتمالی چنین مأموریتی و حتی حکمت طرح این موضوع در حال حاضر آشکار کرده‌اند».
رویترز تصریح می‌کند «رهبران اروپایی می‌خواهند در حالی که کی‌یف درحال شکست در جنگ است، از ایجاد این تصور برای ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه که زمان گفت‌وگو فرا رسیده است و او می‌تواند دستاوردهای میدان نبرد خود را حفظ کند، اجتناب کنند. آنها اصرار دارند که بر افزایش کمک‌های نظامی و اقتصادی به اوکراین متمرکز هستند و هیچ نشانه‌ای از آمادگی پوتین برای مذاکره نمی‌بینند».
با این حال، طبق گزارش رویترز برخی از مقامات در حال بررسی این موضوع هستند که چگونه کشورهای اروپایی ممکن است از طریق اعزام نیروی ده‌ها هزار سرباز به اوکراین، امنیت این کشور را تضمین کنند. به اذعان رویترز، حضور نیروی کشورهای اروپایی در اوکراین خطر رویارویی مستقیم ناتو با روسیه را افزایش می‌دهد و ارتش‌های اروپایی را که ذخایر تسلیحاتی آنها به دلیل کمک‌های نظامی به اوکراین تمام شده است و به شدت به حمایت آمریکا برای مأموریت‌های اصلی خود متکی هستند، گسترش می‌دهد.
ناتو طبق برنامه‌ریزی قبلی، مسئولیت هماهنگی کمک‌های نظامی غرب به اوکراین را که پیش از این بر دوش آمریکا بود برعهده گرفته اما نکته بسیار مهم این است که اساساً این اقدام برای ترامپ یک پیروزی به حساب می‌آید، نه اروپا و حتی هزینه قاره سبز را بیشتر خواهد کرد
ترامپ و تقابل مجدد با ناتو
دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا در دیدار اخیر خود با ماکرون و ولودیمیر زلنسکی، رئیس جمهور اوکراین، اعلام کرد که آمریکا هیچ نیرویی برای تضمین امنیت اوکراین به این کشور اعزام نخواهد کرد و اروپایی‌ها باید خودشان این مسئله را حل کنند. در همین راستا، رویترز به نقل از یک مقام بلندپایه اروپایی گزارش کرد: «حتی اگر تضمین امنیتی ناتو وجود داشته باشد، انگیزه در زمین از کجا می‌آید؟ این امر اروپایی خواهد بود، بنابراین روسای ارتش ما از قبل برنامه‌هایی را برای رهبران اروپایی آماده می‌کنند تا در آینده بررسی کنند». دیگر مقامات به خبرگزاری انگلیسی گفتند که کشورهای بزرگ اروپایی مانند فرانسه، آلمان، ایتالیا، لهستان و انگلیس می توانند بخش عمده ای از این نیرو را تشکیل دهند.
این در حالیست که با توجه به حساسیت سیاسی اعزام نیرو اروپایی به اوکراین، ماکرون برای پیشبرد این موضوع با شکست مواجه شده است؛ به گونه‌ای که دونالد تاسک، نخست‌وزیر لهستان پس از گفتگو با ماکرون اعلام کرد که ورشو هیچ برنامه‌ای برای پیوستن به چنین نیرویی ندارد. «بوریس پیستوریوس»، وزیر دفاع آلمان روز دوشنبه گفت که برلین احتمالاً نقشی در تأمین آتش‌بس ایفا خواهد کرد، اما هنوز خیلی زود است که بگوییم این ایفای نقش چگونه خواهد بود.
زلنسکی هم گفته است که این موضوع می‌تواند هنگامی که «مارک روته»، دبیرکل ناتو، عصر چهارشنبه در بروکسل میزبان رئیس جمهور اوکراین و دیگر رهبران اروپایی خواهد بود مطرح شود. اما روته هفته گذشته گفت که از همکارانش در ناتو و اوکراین خواسته است در بحث درباره سناریوهای آینده «تا حدودی سکوت کنند». در چنین شرایطی این موضعیت نشان‌دهنده سردرگمی سران اروپایی درباره ماهیت اعزام نیرو به اوکراین است. آنها از خود می‌پرسند که آیا این نیروها حافظ صلح خواهند بود یا در جهت ایجاد بازدارندگی دربرابر روسیه به اوکراین اعزام می‌شوند؟
نکته نهایی و البته بسیار مهم دیگر این است که ناتو طبق برنامه‌ریزی قبلی، مسئولیت هماهنگی کمک‌های نظامی غرب به اوکراین را که پیش از این بر دوش آمریکا بود برعهده گرفته است. بنا بر گزارش‌ها، این انتقال مسئولیت به منظور محافظت از ساختار کمک‌ها به اوکراین در برابر روی کار آمدن دونالد ترامپ که به بدبینی نسبت به ناتو شناخته می‌شود، انجام شده است اما نکته بسیار مهم این است که اساساً این اقدام برای ترامپ یک پیروزی به حساب می‌آید، نه اروپا. در عین حال که ناتو از استقرار مستقیم نیروهایش در میدان جنگ علیه تهاجم روسیه پرهیز می‌کند اما این اقدام که پس از چند ماه تأخیر انجام شد، به ناتو نقش مستقیم‌تری در این مصاف می‌دهد و همین موضوع به معنای تحمیل هزینه گزاف‌تر بر اتحادیه
اروپا است.