نخل به عنوان یکی از نمادهای صبوری و مقاومت در استان بوشهر به شمار می‌رود اما چند سالی است این درختان استوار و راست قامت بر اثر بُخل آسمان، ضعف سفره‌های زیرزمینی و کاهش آورد رودخانه‌ها توان خود را در مقابل کم آبی از دست داده و ایستاده می‌میرند.

کمی به عقب برگردیم در سال‌هایی که براثر سخاوت آسمان به عنوان سال‌های پرآب شناخته می‌شوند؛ همان روزگارانی که رودخانه‌ها پرآب، دشت‌های استان بوشهر به دشت‌های ممنوعه و ممنوعه بحرانی تبدیل نشده بود و سفره‌های زیرزمینی خشک نشده بود نخیلات دشتستان (حدود ۲ میلیون اصله نخل) از شبکه آبیاری زهکشی دالکی هر۲۰ روز یک بار به صورت غرقابی آبیاری می‌شدند و این نخل‌های سربه فلک کشیده پربار بودند اما با تغییر شرایط و ادامه دار شدن خشکسالی‌ها امروز هر باغداری شاید بتواند تنها ۲ بار در سال نخیلات خود را آبیاری کند.

هرچند نخیلات استان بوشهر به نحوی با شرایط خشکسالی سازگار شده‌اند و با وجود همه شرایط سخت باز هم به ثمر می‌نشینند اما هستند نخیلاتی که به خصوص در منطقه دشتستان براثر کم آبی رمق و تاب و توان خود را از دست داده‌اند و توان تولید محصول با کیفیت همیشگی را ندارند و به دلیل به صرفه نبودن حرفه باغداری شماری از کشاورزان مجبورند کار آبا و اجدادی خود را رها ‌کنند.

ابرپروژه‌ای که ناجی نخیلات دشتستان است

هرچند مطالعات سد دالکی از سال ۱۳۸۸ آغاز شده بود اما بالاخره با انعکاس مسائل و مشکلات باغداران منطقه دشتستان استان بوشهر؛ عملیات اجرایی این ابر پروژه بر روی رودخانه دالکی همزمان با دور نخست سفر حسن روحانی رییس دولت یازدهم به استان بوشهر در دی ماه ۱۳۹۳ کلید خورد و این اقدام بارقه امیدی برای حفظ نخیلات دشتستان در دل نخلداران ایجاد کرد.

سد دالکی با هدف تامین آب مورد نیاز ۱۲هزار و ۷۵۰ هکتار از نخلستان‌های موجود در مناطق دالکی، دهقاید، وحدتیه و بخش سعدآباد دشتستان و بخشی از حقابه رودخانه حله تعریف شد

سد دالکی از جمله ابر پروژه‌های استان بوشهر برای حفظ منابع آبی، ذخیره‌سازی رواناب‌های فصلی و جلوگیری از هدایت آب رودخانه سد دالکی به سمت دریا و کاهش خسارت سیلاب است.

پیشرفت ۵۶ درصدی سد دالکی

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای بوشهر در خصوص سد دالکی دشتستان به خبرنگار ایرنا گفت: این سد مخزنی با هسته آسفالتی در۲۰ کیلومتری شهر دالکی ازتوابع دشتستان با حوضه آبریز پنج هزار و۱۰۰ کیلومترمربع و با ظرفیت ۲۷۰ میلیون مترمکعب مخزن، حجم تنظیمی ۴۳۵ میلیون مترمکعب در سال بر روی رودخانه دالکی در دست احداث است.

به گفته جمشید تویل، ارتفاع این سد خاکی ۱۲۰ متر است که در فاز نخست آن شامل زیرساخت‌های سد از جمله احداث فرازبند با هسته مارنی، دو رشته تونل هر کدام به طول ۷۵۰ متر و سرجمع ۱.۵ متر، راه دسترسی ایجاد شده است و انحراف آب به سمت تونل‌هاانجام شده است و در مدار بهره برداری قرار دارد.

او با اشاره به آغاز کارهای اجرایی بدنه سد دالکی اظهار داشت: ارتفاع بدنه سد از بستر رودخانه ۱۰۵متر و ۱۱۰ متر از پی است که ۳۲ متر ارتفاعی کار شده است.

به گفته تویل سرریز سد ۸.۵ میلیون مترمکعب خاکبرداری دارد که ۸۰ درصد آن کار شده، خاکریزی بدنه شش میلیون مترمکعب است که تاکنون ۲۰ درصد آن انجام شده است.

معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقه ای بوشهر پیشرفت فیزیکی سد دالکی را ۵۶ درصد اعلام کرد.

آبیاری نخیلات با آب سد دالکی؛خواست نخلداران دشتستانی

برای بررسی تاثیرگذاری سد دالکی بر سیراب شدن نخیلات دشتستان به سراغ علی محمد دادور از نخلداران این منطقه رفتم.

او به خبرنگار ایرنا گفت: سد دالکی جان بیش از دو میلیون نخل را در دشت‌های وحدتیه، دالکی و سعدآباد نجات می‌دهد.

دادور اضافه کرد: در فصل زمستان به خصوص در زمانی که وضعیت بارش‌ها خوب باشد رودخانه دالکی پرآب است و در گذشته به دلیل نبود سد بخشی از این آب که می‌تواند بخشی از نخیلات دشتستان را سیراب کند بدون هیچ برداشتی راهی دریا می‌شود.

به اعتقاد این باغدار دشتستانی در زمان حاضر تنها سالی دو نوبت از آب رودخانه دالکی برای آبیاری نخیلات به صورت ساعتی محدود استفاده می‌شود و مابقی در حالی به هدر می‌رود که بخشی از نخیلات منطقه دشتستان به دلیل بی آبی در حال خشکیدن و از بین رفتن هستند.

دادور اضافه کرد: سال‌ها از وعده و آغاز عملیات اجرایی سد دالکی می‌گذرد اما هنوز این سد به بهره برداری نرسیده و نخیلات این منطقه همچنان تشنه و در انتظار بهره‌برداری از این سد هستند.

او با تاکید براینکه سرعت بخشی در روند احداث سد دالکی نیازمند یک عزم ملی و استانی است افزود: براساس وعده‌های داده شده با بهره‌برداری از این سد دوره آبیاری نخیلات به مراتب بیشتر و انتظار می‌رود نخل‌های این منطقه که میراث آبا و اجدادمان است برای فرزندانمان حفظ شود.

سد دالکی درمانی برای تشنگی نخیلات دشتستان

عضو انجمن خرمای استان بوشهر گفت: عملیات اجرایی سد دالکی از دولت یازدهم آغاز شد اما روند کار بسیار کُند پیش می‌رود و نیاز است مسوولان اجرایی استان بوشهر شرایط لازم را برای سرعت بخشی در روند اجرای این سد فراهم کنند و با بهره برداری و آبگیری سد نخیلات دشتستان سیراب شود.

ابوالقاسم کاووسی درخصوص آبیاری نخیلات معتقد است: هرچند شیوه‌ آبیاری قطره‌ای به شکل محدود در برخی از نخیلات این استان در حال انجام است اما شیوه غالب آبیاری نخیلات همان شیوه سنتی آبیاری (غرقابی) است.

وی درباره سد دالکی به عنوان منبع تامین آب بخش زیادی از نخلستان‌های دشتستان گفت: آنچه در پروژه سد دالکی مهم است این است که همزمان با تکمیل پروژه سد طراحی کانال‌های بتونی، سیستم‌های آبیاری، استقرار ایستگاه پمپاژ اجرا شود تا نخیلات زیرپوشش به موقع از مزایای این سد بهره مند شوند.

کاووسی ادامه داد: اینکه زمان زیاد سپری شود تا سد آماده بهره‌برداری و پس از آن چندین و چند سال دیگر برای ایجاد زیر ساخت‌ها اقدام شود دراین صورت نوش‌دارو بعد از مرگ سهراب خواهد بود و نخیلات تشنه این منطقه از رمق خواهند افتاد.

تامین اعتبار مهمترین نیاز سد دالکی

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر گفت: تاکنون ۱۱هزار میلیارد ریال برای اجرای سد دالکی دشتستان هزینه شده است.

علی محمدی اظهار داشت: براساس برآورد به روز شده سرجمع هزینه ابرپروژه سد دالکی ۱۰۰ هزار میلیارد ریال است که در صورت تامین اعتبار لازم براساس برنامه مدون انتظار می‌رود تا سال آینده آبگیری سد انجام شود.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر با اشاره به شرایط سخت نخیلات به خصوص در سال‌های کم بارشی گفت: بیشترین نیاز آبی نخیلات در فصل‌های خشک است که همین امر ضرورت سرعت بخشی در روند اجرای سد دالکی را دوچندان می‌کند.

او در خصوص برخی نگرانی‌های کشاورزان برای ایجاد زیرساخت‌های توزیع آب پس از بهره برداری از سد دالکی افزود: بخشی از زیرساخت‌های هیدرومکانیکال، لوله‌های آب، دریچه های سد و بندهای انحرافی از جمله بند انحرافی سرقنات به موازات پیشرفت پروژه این زیرساخت‌ها فراهم شده است.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان بوشهر ادامه داد: در حال حاضر هیچگونه محدودیتی از لحاظ فنی، امکاناتی، زیرساختی در مسیر تکمیل سد دالکی وجود ندارد و در صورت تامین منابع مالی، آبگیری سد دالکی در نیمه نخست سال ۱۴۰۴ آغاز می‌شود.

ارسلان زارع استاندار جدید بوشهر نیز که در روزهای نخست آغاز بکار خود را به سرکشی و بازدید از طرح‌های مهم زیرساختی از جمله سد دالکی اختصاص داده است گفت: سد دالکی بزرگترین سد خاکی هسته آسفالتی ایران و خاورمیانه است و تکمیل آن با بالاترین کیفیت منجر به ثبت افتخاری برای مهندسین جوان ایرانی خواهد بود.

وی افزود: بخش اعظمی از اشتغال دشتستان به موضوع کشاورزی و نخیلات وابسته است و در سال‌های گذشته به دلیل خشکسالی‌ها، یکی از چالش‌های اصلی در زمینه تامین آب کشاورزی بوده است که این سد نقش مهمی در رفع این کمبود ایفا خواهد کرد.

زارع ادامه داد: در افق بلندمدت و با توجه به ضرورت‌ها می‌توان نگاهی به تامین آب شرب از این منبع داشت.

استاندار بوشهر تصریح کرد: مدیریت سیلاب‌ها، جلوگیری از فرسایش خاک و کاهش خسارات سیلاب از جمله اهداف مهم این سد است که اهمیت احداث آن را دوچندان می‌کند.

وی با اشاره فراهم بودن زیرساخت‌های این پروژه گفت: سد دالکی از مراحل دشوار عبور کرده است و ضروری است تا طبق برنامه زمانبندی اعلام شده به مرحله آبگیری برسد.

زارع گفت: در تمامی سطوح تلاش خود را جهت تامین منابع مالی این پروژه خواهیم کرد تا تکمیل و بهره‌برداری آن موجبات رضایتمندی مردم شهرستان دشتستان را فراهم آورد.

سخن آخر

امروز نخیلات دشتستان به دلیل خشکسالی‌های طولانی و ضعف سفره‌های زیرزمینی از تشنگی رنج می‌برند و تنها راه نجات آنها احداث سد دالکی است که می‌طلبد مسوولان برای به سرانجام رساندن این ابرپروژه همتی دوچندان داشته باشند.

منبع: ایرنا