گروه بین‌الملل خبرگزاری دانشجو به نقل از الجزیره: ده سال پس از انتشار گزارش کنگره درباره شکنجه در ایالات متحده، تقریباً هیچ مسئولیتی پذیرفته نشده و جبرانی صورت نگرفته است. این گزارش نشان داد که سوءرفتار‌ها بسیار وحشیانه‌تر از آنچه پیش‌تر تصور می‌شد، بوده‌اند.

با اینکه متن کامل این گزارش ۶۷۰۰ صفحه‌ای همچنان محرمانه باقی مانده، خلاصه به‌شدت سانسور‌شده آن همچنان نقطه اوج به رسمیت شناختن رسمی نقش ایالات متحده در یکی از بارزترین نمونه‌های اخیر شکنجه سیستماتیک دولتی محسوب می‌شود.

این گزارش که پس از یک تحقیق سه‌ساله تهیه شد، به‌طور غیرقابل‌انکاری مشخص کرد که ایالات متحده بار‌ها تعهدات خود طبق کنوانسیون سازمان ملل علیه شکنجه را نقض کرده است. مقامات آمریکایی درباره این برنامه دروغ گفته‌اند و تعداد بازداشت‌شدگان بسیار بیشتر از آنچه پیش‌تر اعلام شده بود، بوده است. در حالی که در آن زمان امید می‌رفت انتشار این گزارش به تحقیقات رسمی کامل، پاسخگویی عاملان و جبران خسارت قربانیان منجر شود، این‌که هیچ‌یک از این امید‌ها برآورده نشده، مایه شرمساری جامعه جهانی است؛ جامعه‌ای که اکثریت آن بر ممنوعیت شکنجه توافق دارند.

همدستی متحدان آمریکا در شکنجه های مخوف

در واقع، در حالی که سیا نقش اصلی را در این شکنجه‌ها داشت، کارکنان دیگر دموکراسی‌های قدرتمند لیبرال، از جمله کشور‌های اروپایی، نیز در این سوءاستفاده‌ها به‌شدت دخیل بودند. گزارش کمیته سنای ایالات متحده بخش مهمی از شواهد را فراهم کرده که تلاش‌ها برای دادخواهی در اروپا درباره نقش دولت‌های اروپایی در این برنامه را تسهیل کرده است. برای مثال، پرونده‌های مطرح‌شده در دادگاه حقوق بشر اروپا، از جمله پرونده‌ای که توسط یکی از موکلان REDRESS، مصطفی الحوساوی، علیه لیتوانی طرح شد.

شواهد تکان‌دهنده از نقض سیستماتیک حقوق بشر

الحوساوی، یکی از بازداشت‌شدگان گوانتانامو که در گزارش به پرونده او اشاره شده، تحت شکنجه قرار گرفت و پس از تجربه آنچه سیا «تغذیه مقعدی» می‌نامید، با مشکلات شدید سلامتی مواجه شد؛ امری که کارشناسان پزشکی آن را شکلی از تجاوز یا آزار جنسی توصیف کرده‌اند. در جدیدترین مورد از مجموعه پرونده‌های مربوط به بازماندگان برنامه شکنجه سیا که در اروپا بازداشت شده‌اند، دادگاه اروپایی به نفع وی رأی داد و در ژانویه اعلام کرد که الحوساوی به‌طور غیرقانونی در مرکز بازداشت مخفی سیا در لیتوانی نگهداری شده بود.

با تلاش ایالات متحده برای انتقال بازجویی‌ها و بازداشت‌ها به خارج از خاک خود پس از ۱۱ سپتامبر به‌منظور دور زدن تعهدات حقوق بشری از جمله ممنوعیت شکنجه و بدرفتاری، اثبات حقیقت کار دشواری بوده است. با این حال، بخشی از این حقیقت به لطف شجاعت برخی از قربانیانی که علناً صحبت کرده‌اند و داستان‌های خود درباره ربایش غیرقانونی، بازداشت و شکنجه را بازگو کرده‌اند، آشکار شده است. همچنین وکلای دادگستری، گروه‌های حقوق بشری، روزنامه‌نگاران تحقیقی، دانشگاهیان و نمایندگان پارلمان در این مسیر نقش مهمی ایفا کرده‌اند.

گزارش کمیته سنای ایالات متحده نقطه آغاز پژوهش‌های مهم دیگری مانند کار «دفتر روزنامه‌نگاری تحقیقی» و «پروژه ربایش» بوده که برخی از خلأ‌های موجود در درک عمومی از برنامه شکنجه سیا را پر کرده‌اند. با این حال، بیش از ۲۰ سال پس از این سوءاستفاده‌ها، راز‌های رسمی همچنان باقی مانده است. بیشتر بخش‌های این گزارش منتشر نشده و حقیقت کامل این برنامه ایالات متحده و میزان همکاری متحدانش فاش نشده است.

در گزارشی محکوم‌کننده که در سال ۲۰۱۸ توسط کمیته اطلاعات و امنیت پارلمان بریتانیا منتشر شد، بریتانیا، به‌عنوان متحد کلیدی آمریکا در آن زمان، به همدستی در آدم‌ربایی و شکنجه در رابطه با برنامه شکنجه سیا متهم شد، اما دولت از آغاز یک تحقیق مستقل قضایی برای بررسی بیشتر این مسئله خودداری کرد.

الحوساوی در انتظار نتیجه تحقیقات «دادگاه رسیدگی به اختیارات تحقیقی» بریتانیا است؛ نهادی ویژه قضایی که شکایات مربوط به سرویس‌های اطلاعاتی را بررسی می‌کند. این تحقیقات به نقش احتمالی سرویس‌های اطلاعاتی بریتانیا در شکنجه وی مربوط می‌شود. تحقیقات مشابهی درباره عبدالرحیم الناشری در جریان است و پرونده مدنی جداگانه‌ای نیز توسط ابو زبیده در دادگاه عالی بریتانیا مطرح شده که هر دو همچنان در گوانتانامو زندانی هستند.

بریتانیا و دیگر کشور‌های اروپایی همچنان می‌توانند نقش مهمی در ارائه عدالت و پاسخگویی به بازماندگان برنامه شکنجه سیا ایفا کنند. به‌ویژه با توجه به اینکه احتمال تعطیلی گوانتانامو با روی کار آمدن مجدد دونالد ترامپ کمرنگ‌تر خواهد شد و چشم‌انداز پاسخگویی برای شکنجه در ایالات متحده همچنان دور از دسترس خواهد بود.

عدم جبران خسارات و جنایت های وارده بر قربانیان

همان‌طور که فیونوالا نی آئولین، اولین کارشناس حقوق بشر سازمان ملل که مجاز به بازدید از پایگاه دریایی گوانتانامو شد، دو سال پیش در گزارشی تند و تیز خاطرنشان کرد، هیچ‌کس بابت این شکنجه‌های سیستماتیک که – تا حدی – در گزارش کمیته سنای ایالات متحده فاش شد، پاسخگو نبوده و «هیچ فردی که به‌طور غیرقانونی ربوده شده، شکنجه شده، خودسرانه بازداشت شده و از خانواده‌اش جدا شده، جبران خسارت کافی دریافت نکرده است».

تا زمانی که این وضعیت ادامه داشته باشد، لکه ننگی بر کارنامه تمام دولت‌هایی که در این سوءاستفاده‌ها نقش داشته‌اند، باقی خواهد ماند. روزی حقیقت کامل آشکار خواهد شد.