گروه اقتصادی خبرگزاری بسیج؛ در سال‌های اخیر، ترکیه به‌ویژه در دوران پس از تحولات سیاسی افغانستان، به شدت بر گسترش روابط اقتصادی و تجاری با این کشور متمرکز شده است؛ این روابط شامل سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های حیاتی، به‌ویژه در بخش‌های انرژی، آب، سدسازی و صنعت است.این روند سرمایه‌گذاری، پس از روی کار آمدن طالبان رشد و توسعه قابل‌توجهی داشته است.
بنا بر اعلام خبرگزاری باختر افغانستان، یکی از تاجران بزرگ ترکیه، انجنیر حسن دوعان، امروز (۱۷ دسامبر ۲۰۲۴) با مقامات وزارت زراعت، آبیاری و مالداری افغانستان دیدار و بر آمادگی خود برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های کشاورزی و دامداری افغانستان تاکید کرده است.چند ماه پیش هم شبکه خبری طلوع‌نیوز اعلام کرد، وزارت صنعت و تجارت افغانستان از آمادگی سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای برای سرمایه‌گذاری در بخش‌های تولید برق، احداث فرودگاه و پارک‌های صنعتی در افغانستان خبر داده است.ترکیه، در فوریه ۲۰۲۴، بزرگ‌ترین پروژه انتقال آب پنجشیر را در کابل آغاز کرد. این پروژه با هدف تامین آب شرب و کشاورزی برای میلیون‌ها نفر در افغانستان طراحی شده است.شرکت ماگما ترکیه هم در دیدار با سرپرست وزارت انرژی و آب افغانستان، ملا عبداللطیف منصور نسبت به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های تولید انرژی در این کشور ابراز تمایل کرده است.
از سوی دیگر، هیئت‌های مختلف دانشگاهی، تجار و حتی خیریه با سفر به افغانستان و دیدار با مقامات این کشور وعده می‌دهند که سرمایه‌گذاران ترکیه‌ای را تشویق کنند، فرصت‌های سرمایه‌گذاری در افغانستان را بررسی و از آن بهره‌برداری کنند.
علاقه ترکیه به سرمایه‌گذاری در پروژه‌های پر مناقشه افغانستان با ایران
پروژه‌هایی که ترکیه بسیار در آنها تمایل نشان می‌دهد، پروژه‌های احداث سد بر روی رودخانه «هیرمند» است. هیرمند، نام رودی است که از استان هلمند افغانستان روان شده و پس از طی کردن ۱۱۰ کیلومتر به دریاچهٔ یا تالاب بین‌المللی «هامون» که دریاچه‌ای مشترک میان کشور افغانستان و ایران است، می‌ریزد. اختلاف بر سر حقابه هیرمند میان ایران و افغانستان از همان سالی‌که انگلیس در دوران پادشاهی ناصرالدین‌شاه، مرزهای شرقی ایران را تعیین کرد تاکنون ادامه دارد. طی سال‌های بعد بارها بر سر این موضوع میان دولت‌های مختلف ۲ کشور مذاکره صورت گرفت و آخرین بار در سال ۱۳۸۰ تصمیم بر این شد تا معاهده سال ۱۳۵۱ (تقسیم آب هیرمند) اجرا شود اما هنوز این موضوع حل نشده است.
یکی از این پروژه‌ها، فاز دوم سد «کَجَکی» بوده که توسط شرکت ترکیه «۷۷» در سال ۱۳۹۵ با قراردادی ۲۰۰ میلیون دلاری آغاز و در سال ۱۴۰۱ به پایان رسید؛ پروژه بعدی، سد «کمال خان» است که هر ۳ فاز آن تکمیل شده و به گفته کارشناسان تاثیر به سزایی بر خشک شدن تالاب بین‌المللی هامون دارد.
سد «بخش‌آباد» که به گفته کارشناسان ۲۶ برابر سد «کمال خان» ظرفیت دارد، یکی از پروژه‌های آبی افغانستان و با همکاری دولت ترکیه و طالبان است که قرار است بر روی رودخانه مرزی «فراه» اجرا شود. این سد روی یکی از رودخانه‌های اصلی تغذیه کننده تالاب هامون یعنی «فراه‌رود» زده خواهد شد و بدون شک، این تالاب بین‌المللی را برای همیشه خشک خواهد کرد.
از دیدگاه کارشناسان و متخصصان منابع آبی و محیط زیستی، پروژه‌های آبی افغانستان و با همکاری دولت ترکیه و طالبان به زودی آب و سیلاب هیرمند را از تالاب هامون دریغ خواهند کرد.
به نظر می‌رسد، هیدروهژمونی (آب‌چیرگی) یکی از اهداف ترکیه در سرمایه‌گذاری بسیار به ویژه در بخش آب و برق این کشور است که آن را در ابتدا درون مرزهای خود آغاز کرد و اکنون آن را به بیرون مرزهای سیاسی خود توسعه داده است.
هیدروهژمونی (Hydrohegemony) به معنای تسلط و برتری یک کشور یا قدرت در مدیریت منابع آبی است. این اصطلاح معمولاً برای توصیف موقعیتی به کار می‌رود که یک کشور یا نهاد، قدرت یا نفوذ زیادی بر منابع آبی مشترک یا رودخانه‌ها دارد و می‌تواند به طور یک‌جانبه یا با فشار به کشورهای دیگر از این منابع بهره‌برداری کند. هیدروهژمونی می‌تواند باعث ایجاد تنش‌ها و نزاع‌های سیاسی و اقتصادی میان کشورها شود، به ویژه وقتی که منابع آبی مشترک، مانند رودخانه‌ها یا دریاچه‌ها، میان چندین کشور تقسیم شوند.
اما آنکار از ایجاد تنش و درگیری در مرزهای شرقی ایران چه بهره‌ای می‌برد و آیا هدف دیگری از این اجرای سیاست دارد؟
منابع:
https://www.bakhtarnews.af/en/turkish-firm-explores-investment-opportunities-in-afghanistans-energy-sector
https://www.ariananews.af/turkish-scholars-charity-officials-assess-investment-prospects-in-afghanistan/
https://www.bakhtarnews.af/dr/%D8%A7%D9%85%D8%A7%D8%AF%DA%AF%DB%8C-%DB%8C%DA%A9-%D8%AA%D8%A7%D8%AC%D8%B1-%D8%AA%D8%B1%DA%A9%DB%8C-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D8%B1%D9%85%D8%A7%DB%8C%D9%87-%DA%AF%D8%B0%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%AF/
https://tolonews.com/fa
https://www.ariananews.af/kajaki-dam-power-plant-project-officially-inaugurated/
https://tolonews.com/business/turkish-firm-invest-helmand-energy-project
https://chatgpt.com/c/676178e9-99c4-8002-aa62-ca48eced43a2