آن‌طور که برخی می‌گویند ابلاغ نشدن قانون یاد شده به دلیل نامه‌ای است که از سوی شورای عالی امنیت ملی به مجلس ارسال شده است.
مجلس ۲۹ شهریور 1402 این لایحه را برای اجرای آزمایشی سه‌ساله تصویب و به شورای نگهبان ارسال کرد. ۲۳ شهریور امسال سرانجام پس از رفت و برگشت‌های متعدد میان خانه ملت و شورای نگهبان در ۷۴ماده و درمجموع در پنج فصل تنظیم و به قانون تبدیل شد؛ اما براساس برخی شنیده‌ها به بهانه آنچه تبعات اجتماعی خوانده شده با تصمیم شورای عالی امنیت ملی ابلاغ آن عقب افتاده است. شهرام دبیری، معاون پارلمانی رئیس جمهور چند روز پیش درباره آخرین وضعیت قانون عفاف و حجاب گفته بود دولت درخواست کرده فعلاً این قانون ابلاغ نشود و یک لایحه اصلاحی به مجلس ارسال خواهد کرد. این در شرایطی است که برخی نمایندگان بر ضرورت ابلاغ قانون حجاب که محصول بیش از یک سال زحمت و کار کارشناسی خانه ملت است تأکید دارند.
در حالی که گفته می‌شود لایحه اصلاح قانون حجاب و عفاف در روزهای آینده به مجلس تقدیم خواهد شد، این بلاتکلیفی بر سر نحوه اجرای آن میان نهادهای قانون‌گذار و مجری، موجب سردرگمی مردم شده است.
در این مسیر لازم است تصمیم‌سازان، بیرون از فضای رسانه‌ای به این موضوع رسیدگی و در مورد آن شفاف‌سازی کنند. به بهانه همین موضوع قدس سراغ 18 تن از کارشناسان و صاحبنظران رفته و نظر آن‌ها در مورد چالش موجود بر سر قانون عفاف و حجاب را بررسی کرده که در ادامه می‌خوانید.
حسینعلی امیری، استاندار فارس
موضوع حجاب نیاز به کار فرهنگی دارد
قانون‌گذار تکلیف کرده باید جلسات مجلس به شکل علنی تشکیل شود تا شهروندان به عنوان صاحبنظران امور، در جریان آنچه در خانه ملت می‌گذرد قرار گرفته و بتوانند نظر کارشناسی بدهند. اما لایحه عفاف و حجاب به شکل علنی در مجلس مطرح نشد، بلکه براساس اصل85 قانون اساسی در کمیسیون فرعی به تصویب رسید و درنهایت خروجی آن، قانون فعلی است که به نظر رئیس‌جمهور قابلیت اجرا ندارد. یکی از مهم‌ترین اصولی که در قانون‌گذاری باید به آن توجه کرد، نیازسنجی است. باید دید آیا قانونی درباره مسئله مدنظر وجود نداشت که به دنبال تصویب قانون جدید باشیم. به‌نظرم قانون مجازات اسلامی و تعزیرات برای رسیدگی به موضوع حجاب کفایت می‌کرد. توجه نداشتن به ظرفیت قانون تعزیرات، تعجیل در تصویب قانون عفاف و حجاب و بی‌توجهی به فلسفه اصل 85، این قانون را در شرایطی کنونی قرار داد.بخش قابل توجهی از افرادی که پس از حوادث مربوط به سال 1401 کشف حجاب کردند، به‌نظرم معاند یا مخالف نظام کشور نیستند. این نوعی نافرمانی مدنی از باب عملکرد مسئولان است. موضوع حجاب نیاز به کار فرهنگی دارد و بروز مسئله بی‌حجابی به دلایل مختلف معیشتی، اقتصادی و... است، بنابراین صرفاً با برخورد پلیسی و قضایی اصلاح نمی‌شود. موضوع مهم، تقویت احساس ارزشمندی در مردم است و این‌گونه، سرمایه اجتماعی نظام تقویت می‌شود.
حمیدرضا ترقی، قائم مقام حزب مؤتلفه اسلامی
دولت، اجرای حجاب را از خود آغاز کند
پیاده کردن هر ارزشی در جامعه اسلامی طبیعتاً به چند ابزار نیاز دارد؛ یکی فرهنگ‌سازی و آگاهی دادن به مردم؛ دوم، فراهم و هموار کردن راه این وظیفه و فریضه در جامعه و سوم، قانونی کردن آن به لحاظ ضمانت اجرا و تداوم کار در سطح جامعه است. مراحل یاد شده بیش از چهار دهه است که در جامعه اسلامی بی هیچ مانعی پیاده شده اما دیدیم که دشمنان انقلاب چند سال پیش با علم کردن فتنه زن، زندگی، آزادی به دنبال آن بودند این فریضه دینی را به موضوعی چالشی تبدیل کنند.
برای مقابله با این وضعیت و جلوگیری از بی‌بندوباری، به نظر تدوین قانونی که موجب مشخص شدن چارچوب‌های اجتماعی در حوزه حجاب شود مهم است. در فرهنگ عمومی ما حجاب یکی از مواردی است که در طول تاریخ مورد احترام بوده است و اینکه افرادی بخواهند با خط دهی بیگانگان آن را نادیده بگیرند قابل اغماض نیست. واقعیت هم آن است هر قانونی تا اجرا نشود مشکلات آن مشخص نمی‌شود. در مورد قانون عفاف و حجاب هم اگرچه نقطه نظرات متفاوتی مطرح است اما لایحه یاد شده تمام ابعادش مورد کارشناسی قرار گرفته و در دو سال روی آن کار شده، پس برخی قضاوت‌ها در مورد آن بی‌دلیل و نادرست است. قانون یاد شده پس از تأیید شورای نگهبان باید به دستگاه اجرایی کشور ابلاغ شود و چه بهتر که دولت، این کار فرهنگی را از طریق دستگاه‌های خود آغاز کند.
ابراهیم فیاض، جامعه‌شناس
نخست پیش‌نیازها و ابعاد حجاب را بشناسیم
حجاب فرمول دارد. حجاب تابع عفاف است و عفاف تابع حیا. همچنین حیا نیز تابع ایمان است. از سوی دیگر، ایمان تابع خشوع است و خشوع هم پیرو علم دینی و نظام عقیدتی. این مجموعه کلی به هم پیوسته است. بنابراین ثقل این موضوع، ایمان است و هر چه ایمان ضعیف‌تر شود، حجاب هم ضعیف می‌شود و برعکس. هرچه دانش دینی جامعه ضعیف باشد، خودبه‌خود خشوع هم از بین می‌رود. بنابراین اگر ما متواضع باشیم موجب حجاب خواهد شد. از سوی دیگر، حجاب، زیبایی‌شناسی است. اگر جامعه اعتقاد داشت حجاب زیباست درنتیجه حجاب در جامعه رواج پیدا می‌کند. حجاب موجب و منشأ خانواده نمی‌شود بلکه خانواده است که سبب حجاب می‌شود، درحالی‌که فعالیت‌ها و تصمیمات در این حوزه برعکس عمل می‌شود. اگر خانواده در جامعه ضعیف شود حجاب ضعیف می‌شود. نکته بعدی این است حجاب به‌شدت تابع محیط است، یعنی افراد در نقاط مختلف کشور دارای حجاب‌های متنوع هستند. بعد دیگر حجاب، مسئله اقتصاد است. باید حجاب، اقتصادی باشد درحالی‌که چادر بسیار گران و وارداتی است.. موضوع دیگر در این حوزه، بعد اجتماعی حجاب است. یعنی باید دید لایحه حجاب، در قالب نکات و فرمول های مطرح شده می‌گنجد یا نه. اگر جواب بله است قابل اجرا خواهد بود، در غیر این‌صورت نمی‌توان انتظار تحقق کامل و مطلوب آن را داشت.
مسعود رضایی، تاریخ‌پژوه و تحلیلگر مسائل سیاسی
ضرورت نقطه‌زنی در تدوین قانون حجاب
اگر مسئله‌ای پس از بررسی و پایین و بالا شدن بسیار به قانون تبدیل شد باید قانون اجرا شود. این موضوعی واضح است، چراکه اگر قوانین -از سوی هر طرفی که باشد- نادیده گرفته شود، این می‌تواند به دیگر حوزه‌ها تسری پیدا کند و آن‌گاه سنگ روی سنگ بند نشده و ناهنجاری ایجاد می‌کند. اما نکته مهم این است قانون‌گذاران هنگام تصویب یک لایحه باید دقت داشته باشند آن قانون قابلیت اجرا دارد یا نه. در مقوله قانون عفاف و حجاب هم لازم است با دیدن همه جوانب به یک وفاق میان قوای سه‌گانه برسیم و این‌گونه نباشد که این قانون به یک عامل ایجاد اختلاف میان قوا تبدیل شود، چرا که در این صورت ضرر آن بیشتر از فایده‌اش است، آن هم در شرایطی که حساسیت تحولات منطقه‌ای بسیار بالاست و در داخل کشور نیاز به وحدت و انسجام جدی داریم.ایران جامعه‌ای ذاتاً مذهبی است که روحیه عفاف و حجاب در آن نمایان است؛ پس ما در این زمینه بیشتر باید به فرهنگ‌سازی تکیه کنیم. البته در مقوله عفاف و حجاب حتماً به قانون‌گذاری نیاز داریم که بتواند با دسیسه‌های طراحی و سازماندهی شده برای ترویج موارد رفتارهای خلاف عفت عمومی برخورد و مقابله کند. بنابراین هرگونه لایحه‌ای باید به‌گونه‌ای باشد که بر مقابله با مراکز سازماندهی شده برای ترویج بی‌حجابی متمرکز باشد. با این حال در مورد عموم جامعه باید روی ترویج بنیان‌های فکری و عقیدتی و تشریح آسیب‌های بی‌حجابی کار شود.
ایمان شمسایی، رئیس مرکز ارتباطات و رسانه مجلس
پیوست رسانه‌ای، عامل موفقیت قانون حجاب
فرایند تصویب و تدوین قانون عفاف و جاب با تأکید ویژه بر نقش رسانه‌ها و اصحاب مطبوعات در مراحل مختلف، همچنان در حال پیشرفت است. در دوره‌ای که به عنوان مدیرکل مطبوعات داخلی وزارت ارشاد فعالیت می‌کردم، مجلس از تمامی مدیران رسانه‌ای از جناح‌های مختلف برای نظردهی در این مسئله دعوت کرد. حتی زمانی‌که این لایحه تصویب شد، مرکز پژوهش‌های مجلس به تحلیل و آماده‌سازی پیوست‌های رسانه‌ای مورد نیاز آن پرداخت. در این مرحله، فرایند تصویب و بررسی چندین مرتبه رفت و برگشت داشت تا به تصویب نهایی برسد. اما اکنون و پس از تصویب قانون، دولت موظف است در مدت سه ماه آیین‌نامه‌های اجرایی آن را تهیه و ابلاغ کند. اما مهم‌تر از همه، این است در این مسیر، باز هم اصحاب رسانه نقشی کلیدی خواهند داشت. این فرایند نشان‌دهنده عزم جدی مجلس برای تعامل مستمر با رسانه‌ها ست. این مشارکت گسترده در تمامی مراحل نشان می‌دهد پیوست رسانه‌ای قانون عفاف و حجاب با در نظر گرفتن همه جوانب و نظرات کارشناسی، به یکی از مهم‌ترین ابزارهای موفقیت در اجرای قانون تبدیل خواهد شد.
عباس سلیمی نمین، مدیر دفتر مطالعات تاریخ ایران
ضرورت اتفاق‌نظر میان تصمیم‌سازان
لایحه عفاف و حجاب هر چند پس از رفت و برگشت چند باره میان مجلس و شورای نگهبان، از کانال خانه ملت عبور کرده، اما به نظر از سوی دولت با ایراداتی مواجه است که باید برای آن چاره‌اندیشی شود. در شرایط کنونی هم قوه مقننه و مجریه که درزمینه این مسئله از نزدیک دخالت خواهند داشت و همچنین وزارت کشور، درخصوص این لایحه نظرات و پیشنهادهایی دارند و طبیعتاً باید جمیع نقطه نظرات آن‌ها دیده شود وگرنه اجرای چنین قانونی در فضایی که اتفاق نظر درباره آن نیست اقدام ضعیفی خواهد بود. به همین دلیل لازم نیست در مورد ابلاغ قانون عفاف و حجاب تعجیل صورت گیرد، بلکه باید با کار مطالعاتی، تمام جزئیات و تبعات تصمیم در نظر گرفته شود و در نهایت با تدوین طرح جامع، سراغ حل مسئله برویم.آنچه مشخص است از دیدگاه نمایندگان دولت، این لایحه ایرادهایی دارد و لازم است در این زمینه پخته‌تر عمل شود. اما در نهایت باید یک اتفاق‌نظر میان تصمیم‌سازان در این مقوله ایجاد شده و سپس وارد مرحله اجرا شوند، وگرنه تضمینی وجود ندارد که با اجرای قانون بتوانیم به نتیجه خوبی برسیم.
فائزه مصلحی، استاد حوزه و دانشگاه
کم‌کاری در اجرای سبک زندگی ایرانی اسلامی
متأسفانه با توجه به هجمه رسانه‌های بیگانه، قانون عفاف و حجاب از همان ابتدا هم روند چالشی داشت. با این حال، در اجرای هر قانونی الزامات اجتماعی را نمی‌توان ندیده گرفت؛ مهم این است قانون به‌درستی اجرا شود. برخی معتقدند در قانون یاد شده بیش از اندازه به امور سلبی پرداخته شده، این در حالی است که با مطالعه دقیق می‌توان دریافت بخش اعظم لایحه، رویکرد نرم و ارشادی دارد. به همین دلیل سنگ‌اندازی دولت در مسیر، بی‌مورد بوده و همه باید تلاش کنیم این قانون خوب اجرا شده و یک وحدت رویه داشته باشیم، چرا که بروز چند صدایی از دولت و مجلس در این باره بسیار خطرناک بوده و در جامعه چالش ایجاد خواهد کرد.البته در عرصه حجاب، قانون‌گذاری یک مسئله است و فرهنگ‌سازی موضوع مهم‌تر. ما در راستای اجرای سبک زندگی ایرانی اسلامی باید از مهدکودک تا دوره‌های بالاتر و حتی دانشگاه فرهنگ‌سازی کرده و در این میان براساس تأکیدات رهبر معظم انقلاب، مراکز و نهادهای فرهنگی مانند حوزه‌های علمیه، سازمان تبلیغات، صداوسیما و دیگر مجموعه‌های فرهنگی، مسئولیت ویژه داشته و باید پای کار باشند.
محسن‌مهدیان، مدیرعامل مؤسسه همشهری
در باب مظلومیت حجاب و قانون
درباره حجاب بیشتر باید درباره مظلومیت آن صحبت کنیم. در مجموع نظرسنجی‌های نهادهای معتبر، وقتی از مردم درباره ضرورت حجاب سؤال می‌شود، اکثریت مطلق معتقد به حجاب هستند، هرچند شخصاً آن را کامل رعایت نکنند. اما متأسفانه مخالفان حتی حاضر نیستند به متن قانون نزدیک شده و درباره آن صحبت کنند، چون نفع نهایی‌شان در توزیع جهل نسبت به قانون است، نه روشنگری.از این رو من در ابتدای صحبتم عرض کردم باید در مظلومیت حجاب و قانونش گریست.. باید از مخالفان پرسید برای این سؤال ساده چه جوابی دارند که اگر قانون نه، پس چه؟ آیا حجاب اهمیت ندارد؟ آیا ضرورت دین و فرهنگ ایرانی نیست؟ آیا منطق عقلی روشن و بیّن ندارد؟ آیا مطالبه اکثریت نیست؟ آیا بی‌حجابی پروژه آشکار دشمن نیست؟ اگر پاسخ مثبت است، آیا وجود قانون ضرورت ندارد؟ یعنی از هرج و مرج دفاع می‌کنید؟ یعنی پاسخ به این سؤال ساده آن‌قدر سخت است؟ مارپیچ سکوت را بشکنیم و اجازه ندهیم اقلیتی بی‌منطق با نفی قانون‌مداری بر اکثریت برآشوبند و مروج دیکتاتوری و بی‌حجابی اجباری شوند.
حجت‌الاسلام محمد الهی خراسانی، استاد حوزه
کار فرهنگی و قانون‌گذاری به موازات هم
وقتی از قانون‌گذاری صحبت می‌کنیم مقصودمان انکار تأثیر کار فرهنگی، فکری و عقیدتی نیست. هر کدام از آن‌ها سهم خودشان را دارند ولی هنجارسازی هم در یک جامعه مهم است. تجربه نشان داده با کسانی که به‌صورت عامدانه هنجارهای جامعه را زیرپا می‌گذارند نمی‌شود به صورت فرهنگی و معرفتی مواجه شد، بلکه راهکار، ابزار قانون است. یکی از مهم‌ترین کارکردهای قانون حجاب هم جلوگیری و پیشگیری از هنجارشکنی است. افراد وقتی با یک سری مجازات‌ها و محدودیت‌ها مواجه شوند انگیزه خود برای این هنجارشکنی را از دست می‌دهند. ضمن اینکه قانون جنبه سلبی و تدافعی ندارد بلکه یک جنبه ایجابی و تشویقی هم دارد.وقتی این کارکردهای مختلف برای قانون‌گذاری وجود دارد معنا ندارد این کارکردها را عملاً کنار بگذاریم و صرفاً به کار فرهنگی بسنده کنیم که خیلی زمانبر است و در طولانی مدت جواب می‌دهد. کار فرهنگی و قانون‌گذاری باید به موازات هم پیش برود.
سیدیاسر جبرائیلی، فعال فرهنگی و رسانه‌ای
حجاب؛ پرچم جامعه ایرانی اسلامی
حجاب یعنی من بسیار محترم‌تر و ارزشمندتر از آن هستم که در معرض التذاذ چشم‌های هرزه مردان خیابانی قرار گیرم. جامعه ایرانی از دیرباز در نوع پوشش مردان و زنان هنجارهای بسیار زیبا و برگرفته از فرهنگ عمیق خود را داشت که ریشه در باورها و اعتقادات انسانی، الهی و تجربه تاریخی پیش از آن دارد. حجاب یک پرچم و علامت است که تأکید می‌کند من به عنوان یک انسان، دارای ارزشی هستم که مانع از شکستن حریم و حدودم می‌شود.. این کار، حریم انسان را حفظ و از آسیب‌هایی که امروزه غرب درگیر آن شده است جلوگیری خواهد کرد.به عنوان نمونه فساد اخلاقی در غرب کافی است به این جمله رئیس‌جمهور فرانسه که به‌تازگی بیان کرده توجه کنیم. مکرون گفته است روز به روز بر تعداد زنانی که از ترس آزار جنسی جرئت استفاده از حمل و نقل عمومی را ندارند، افزوده می‌شود و از این رو می‌خواهد حضور پلیس را دو برابر کند. این، فرجام راه رفته غرب است.
محمد کاظم انبارلویی، کارشناس مسائل سیاسی
همپوشانی قانون مجلس با قوانین گذشته
با توجه به تغییرات گسترده‌ای که در زمینه پوشش و رفتارهای اجتماعی در کشور مشاهده می‌شود، مسئله بی‌حجابی که امروز به مرحله برهنگی رسیده، نیازمند رسیدگی جدی و همگانی است. در این راستا، قانون مصوب مجلس که مراحل قانونی خود را طی کرده، تمامی جنبه‌های لازم را پوشش داده است و هیچ‌گونه تضادی با قوانین قبلی ندارد. این قانون به‌ویژه در دو سوم از وظایف خود به نهادها و دستگاه‌های مختلف، به‌ویژه وزارتخانه‌ها مرتبط است که وظیفه ترویج عفاف و حجاب را بر عهده دارند. در عین حال، دولت نیز نظرات و دیدگاه‌هایی در این خصوص دارد. اما برای اجرایی شدن این سیاست‌ها، نیاز به تدوین آیین‌نامه‌های اجرایی است که خود این فرایند نیز ممکن است چند ماه به طول انجامد. اگرچه برخی ملاحظات اجرایی در این زمینه وجود دارد و ممکن است زمانبر باشد، اما این مسئله باید با دقت و بدون تعلل اجرایی شود تا از گسترش مشکلات اجتماعی جلوگیری شود.
مسعود پیرهادی، سردبیر روزنامه رسالت
بین امر امنیتی و امر اجتماعی تفاوت قائل شویم
حجاب، واجب شرعی و قانونی است و در این شکی نیست. اما وضعیت امروز حجاب در کشور حاصل یک فرایند چندصدساله و صدها پروژه کوچک و بزرگ است. برای این قضیه باید متناسب با زحمتی که غرب کشیده ما هم زحمت بکشیم، وگرنه مثل الان در این زمینه شکست خواهیم خورد. طراحان قانون حجاب از کنار کیفرشناسی، مردم‌شناسی و جامعه‌شناسی هم نگذشته‌اند؛ گمان می‌کنند جریمه می‌تواند مردم را ملزم و متقاعد کند.اما پیشنهاد حقیر چیست؟ مسئله حجاب با یک ساعت کلاس اجباری خیابان وزرا حل نمی‌شود؛ باید از 12سال مدرسه و سال‌های دانشگاه و منبرهای مساجد و تریبون‌های متنوع استفاده کرد؛ باید از تکالیف دولتی و سازمانی در اقتصاد پوشاک آغاز کرد. باید تفاوت قائل شد بین امر امنیتی با امر اجتماعی، باید صبوری کرد، تاوان اعمال هیجانی، دور شدن مردم از دین و حاکمیت است.
ابوالفضل ظهره‌وند، عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس
اهمیت آسیب‌شناسی مقوله بی‌حجابی
وضعیت حجاب در کشور در شرایط کنونی نگران‌کننده است و برای رسیدن به یک راه‌حل پایدار، لازم است ریشه‌های این مشکل به‌دقت شناسایی شود. این مسئله هم نیازمند نگاهی جامعه‌شناختی است تا ابعاد مختلف آن به‌طور جامع مورد تحلیل قرار گیرد. یکی از عوامل اصلی در گسترش بی‌حجابی، تأثیرات فضای رسانه‌ای و مجازی است که با ایجاد تغییر در نگرش‌ها، این پدیده را عادی کرده است. علاوه بر آن، ساختار آموزشی و نظام تربیتی کشور نیز نقش مهمی در این روند ایفا کرده‌اند. در جامعه‌ای که مادران چادری دارد، اما دختران بی‌حجاب هستند، باید به دقت عوامل پشت‌صحنه این تغییرات بررسی شود.
در این میان، دشمنان خارجی نیز با سرمایه‌گذاری گسترده بر این موضوع در تلاش‌اند بی‌حجابی را به یک هنجار اجتماعی تبدیل کنند. پس نسخه‌پیچی برای مقوله مهمی به نام عفاف و حجاب نیازمند توجه به تمامی عوامل داخلی و خارجی است که نباید از آن غافل ماند.
مهدی بیاتی، دبیر سابق کارگروه زیست عفیفانه
راهی درست در مسیر جنگ ترکیبی با دشمن
قانون‌گذاری یک راهکار برای ایجاد انضباط در فضای اجتماعی است. وقتی دچار یک جنگ ترکیبی در حوزه‌های مختلف اقتصادی، نظامی و فرهنگی با رژیم صهیونیستی هستیم در این مسیر، حجاب موضوع جدی است و به‌عنوان نماد به شمار می‌رود. بیش از دو سال جامعه ایران منتظر یک رویکرد قانونی و منضبط در مواجهه با بی‌حجابی است. در نهایت 200نفر کارشناس در مجلس، شورای نگهبان و دیگر نهادهای مسئول روی این قانون کار کردند و 7هزار ساعت کار کارشناسی انجام شده، ولی به علت اما و اگرهای غیرکارشناسی، نظرات شخصی، سلیقه‌ها و اعمال نظرهای غیرفنی، این قانون هم در بن‌بست مانده است. قانون یاد شده برای جلوگیری از برهنگی، کشف حجاب و تن‌نمایی است. در این مسیر، اول با دانه‌درشت‌ها برخورد می‌شود یعنی سلبریتی‌ها، مدیران متخلف، پلتفرم‌های کاربرمحور و غیر کاربرمحور و همچنین ترویج‌کنندگان عمدی بی‌حجابی. بر این اساس در این قانون عدالت کامل وجود دارد و لذا این مصلحت‌اندیشی‌ها بی‌مورد است.
فاطمه رحمانی، نماینده پیشین مجلس
وظایف مهم 32 دستگاه فرهنگی
جنس کار عفاف و حجاب ، فرهنگی است، از این رو باید کار فرهنگی انجام می‌شد که براساس مصوبه شورای انقلاب فرهنگی، 32دستگاه در این خصوص تکلیف داشته‌اند اما متأسفانه اقدامی انجام نداده‌اند. اما همزمان یکی از ابزارهای فرهنگ‌سازی در جامعه، قانون‌گذاری است. قانون‌گذاری می‌تواند دربرابر افراد هنجارشکن و سازماندهی شده برای ترویج ابتذال در جامعه به نوعی کمک‌کننده باشد. بحث‌های سلبی هم مهم است. باید مصوبات شورای انقلاب فرهنگی که برای دستگاه‌ها وظیفه تعیین کرده بود و جنبه ایجابی داشت هم مورد توجه قرار گیرد. ایراداتی که در مورد زمان اجرای قانون عفاف و حجاب وارد می‌کنند همواره وجود داشته و نکته جدیدی نیست. هنگامی که ابتذال در جامعه رو به ترویج است باید جلو آن گرفته شود و قانون در این زمینه نقش دارد و البته باید قانون از سوی همه محترم شمرده شود. به نظر من امروز در مسیر اجرای قانون عفاف و حجاب مشکلی نیست؛ البته باید در طول اجرا ایرادهای آن برطرف شود و نباید قاعده تأخیر در آن انجام دهیم.
عباسعلی رهبر، استاد دانشگاه علامه طباطبایی
فهم مضاعف از نظام ارزشی مردم‌سالاری دینی
برای ایجاد کارکرد مؤثر در هر جامعه‌ای، لازم است از چندین حوزه به‌طور جدی ورود شود. نخستین مسئله، انسجام اجتماعی است که دولت باید برای تطبیق جامعه با نیازهای مردم تلاش کند. نقش فرهنگ در این میان به‌عنوان چتری اجتماعی و سیاسی در پیوند دادن اقتصاد و امنیت بسیار حائز اهمیت است. در نظام جمهوری اسلامی ایران که براساس مردم‌سالاری دینی شکل گرفته است، ارزش‌ها و هنجارهایی که از این مردم‌سالاری ناشی می‌شوند، باید در بسترهای اجتماعی و فرهنگی رشد پیدا کنند و در نهایت به قوانین قابل اجرایی تبدیل شوند که منافع اکثریت جامعه را تأمین کند.دولت‌ها در این نظام نمی‌توانند نسبت به ارزش‌ها و هنجارها بی‌تفاوت باشند. در عین حال، مردم نیز باید مطالبات فرهنگی و اجتماعی خود را مطرح کرده و به‌طور فعال در شکل‌دهی به فضایی فرهنگی و گفت‌وگویی منصفانه مشارکت کنند. ایجاد فضای گفت‌وگوی فرهنگی و همدلی ضروری است تا منافع عمومی جامعه حفظ شود.
خبرنگار: حسینی-افرازه