تمامی سلول‌های بدن ما به منظور فراهم کردن انرژی موردنیاز خود به قند یا گلوکز نیاز دارند. اما این تنها کاربرد گلوکز نیست و وجود این ماده به منظور عملکرد مناسب مغز و قلب و هضم غذا هم ضروری است و می‌تواند در سلامت پوست و بینایی ما هم نقش ایفا کند.
گاهی اوقات به دلایل مختلف سطح قند خون پایین‌تر از حد طبیعی خود می‌شود و وضعیتی به نام هیپوگلیسمی را ایجاد می‌کند که می‌تواند مشکلات متعددی را برای سلامت کلی بدن به همراه داشته باشد.
افت قند خون چگونه اتفاق می افتد؟
کاهش سطوح قند خون و رسیدن آن به پایین‌تر از حد نرمال در افراد سالم ممکن است به دلایل متعددی به شرح زیر بروز کند:
- ورزش شدید: در موارد تمرین‌های شدید و قدرتی میزان مصرف گلوکز توسط بدن افزایش می‌یابد و در صورتی که شخص مقادیر کافی غذا یا نوشیدنی حاوی گلوکز مصرف نکرده باشد، سطح این ماده در خون او در زمان تمرین و بعد از آن با کاهش شدید مواجه می‌شود.
- بیماری‌های زمینه‌ای: اشخاصی که به بیماری‌های زمینه‌ای مثل بیماری‌های کبدی مبتلا هستند می‌توانند سطوح پایین گلوکز خون و افت آن را تجربه کنند.
- گرسنگی طولانی مدت: همان‌طور که اشاره کردیم بدن برای تامین انرژی موردنیاز خود به گلوکز نیاز دارد و در صورتی که این گلوکز از ترکیبات غذایی تامین نشود، فرد با افت قند روبه‌رو می‌شود.
- مصرف الکل: الکل ترکیبی سمی برای کبد انسان به شمار می‌رود و در اثر مصرف آن سطح گلوکز بدن پایین می‌یابد تا از آسیب به کبد جلوگیری کند.
- مصرف داروهای خاص: ترکیبات دارویی مشخص مثل انواع داروهای ضددیابت، ضد افسردگی و داروهای جلوگیری از بارداری هم می‌توانند میزان قند خون را کاهش دهند.
نشانه های افت قند خون
حال که متوجه شدید افت قند خون چگونه است و به چه دلیلی در افراد سالم بروز می‌کند، بهتر است نگاهی هم به نشانه‌های ناشی از آن بیندازید.
مطابق با اطلاعات منتشر شده توسط موسسه ملی دیابت و بیماری‌های گوارشی و کلیوی آمریکا در صورتی که میزان قند خون به ۷۰ میلی‌گرم در دسی‌لیتر یا کمتر برسد، افت قند خون اتفاق می‌افتد و افراد ممکن است یک یا چند علامت مختلف را همزمان با یکدیگر تجربه کنند که گاهی اوقات خفیف یا متوسط هستند و در ادامه مورد بررسی قرار گرفته‌اند:
آریتمی ضربان قلب
کاهش شدید قند خون می‌تواند اثر و نشانه‌ی خود را روی ضربان قلب هم نشان دهد و منجر به خیلی سریع یا خیلی آهسته شدن آن یا تپش قلب برای مدت زمان کوتاه شود که عمدتا ناشی از استرس یا فعالیت بدنی هستند.
رنگ پریدگی پوست
زمانی که قند خون به صورت ناگهانی کاهش پیدا می‌کند، میزان جریان خون به پوست هم کمتر می‌شود و رنگ پریدگی و احساس سردی در آن بروز می‌کنند. البته از آنجایی که بدن انرژی کافی در اختیار ندارد نمی‌تواند به درستی عمل کند و این مشکل را به شکل رنگ پریدگی نشان می‌دهد.
اضطراب غیرمعمول
پایین آمدن میزان گلوکز می‌تواند منجر به تولید و انتشار هورمون اپی‌نفرین و کورتیزول در بدن شود. کورتیزول نوعی هورمون استروئیدی است که به بدن کمک می‌کند به استرس پاسخ دهد. در هر صورت نتیجه‌ی این وضعیت احساس اضطراب و سایر علائم مربوط به آن از قبیل لرزش، تعریق و تپش قلب هستند.
تعریق بیش از حد
در صورتی که در محیطی با دمای عادی و متوسط حضور دارید، اما به شدت عرق می‌کنید، به احتمال زیاد دچار افت سطح قند خون شده‌اید. در این شرایط تعریق عمدتا پشت گردن و خط مو اتفاق می‌افتد؛ البته گاهی اوقات افراد در خواب بیش از اندازه عرق می‌کنند و از این مسئله غافل هستند.، در صورتی که می‌تواند نشانه‌ای از هیپوگلیسمی باشد.
احساس گرسنگی
گرسنگی یکی از طبیعی‌ترین نشانه‌هایی است که به ما اطلاع می‌دهد به غذا نیاز داریم و دچار افت قند خون شده‌ایم. در حقیقت زمانی که سلول‌های بدن ما منبع اصلی انرژی خود را از دست می‌دهند بدن احساس می‌کند انرژی کافی ندارد و با ایجاد حالت گرسنگی این مسئله را به ما اطلاع می‌دهد.
البته فعالیت هورمون‌های مختلف مثل آدرنالین و گلوکاگون هم در بروز این وضعیت دخیل هستند و سایر علائم فیزیکی کاهش قند خون مثل تعریق و لرزش هم به تشدید گرسنگی کمک می‌کنند.
سوزن سوزن شدن بدن
احساس گزگز یا سوزن سوزن شدن بدن از جمله علائم شایعی است که ممکن است با کاهش قند خون یا هیپوگلیسمی بروز کند. در هر صورت اگر این علامت را با نشانه‌های دیگری مثل سردرد و گیجی تجربه کردید توصیه می‌کنیم در سریع‌ترین زمان ممکن به پزشک مراجعه و علت دقیق آن را بررسی کنید.
لرز گرفتن
عدم تعادل در سطوح گلوکز، سیستم اعصاب مرکزی انسان را تحت تاثیر قرار می‌دهد و به واسطه‌ی آن بعضی از افراد تکان‌ها و لرزش‌های شدیدی را در بدن خود تجربه می‌کنند. در حقیقت بدن به منظور متعادل کردن سطح گلوکز به سراغ ترشح کاتکول آمین‌ها می‌رود که منجر به بروز این نشانه و علامت خواهند شد.
خستگی مفرط
اگر به صورت ناگهانی احساس خستگی بیش‌از اندازه می‌کنید؛ احتمالا دچار افت قند خون شده‌اید. به منظور ممانعت از بروز این وضعیت بهتر است مصرف ۱۵ تا ۲۰ گرم کربوهیدرات را در هر وعده خود در نظر داشته باشید.
نشانه های تشدید افت قند خون
موارد بررسی شده همه از نشانه‌ها و علائم ابتدایی کاهش میزان قند خون بودند اما علائم شدید افت قند خون چگونه است؟ در این حالت فرد ممکن است یک یا مجموعه‌ای از نشانه‌های زیر را که کاملا هم خطرناک هستند، تجربه کند:
مشکل در بینایی
بروز مشکل در بینایی از جمله نشانه‌های تشدید افت قند خون است که در شایع‌ترین حالت آن تاری دید و مشاهده‌ی لکه‌های سیاه بروز می‌کند. در حقیقت علت این مسئله این است که سلول‌های عصبی و بینایی نمی‌توانند انرژی موردنیاز برای عملکرد صحیح خود را فراهم کنند. از طرفی دیگر اختلال در تمرکز و پردازش اطلاعات بصری هم به نوبه‌ی خود بر کیفیت بینایی اثر می‌گذارند.
احساس گیجی
یکی از مهم‌ترین قسمت‌های بدن که نسبت به کاهش قند خون از خود واکنش نشان می‌دهد، مغز است. در این وضعیت تمرکز کردن بر روی موضوعی خاص یا درک کردن صحبت اشخاص دیگر برای شما مشکل می‌شود که به نوبه‌ی خود می‌تواند خستگی بیش از اندازه را هم به همراه داشته باشد. اما خبر خوب اینکه در بیشتر موارد با دریافت قند می‌توان این وضعیت را اصلاح کرد.
تشنج
از جمله عوارض شدید هیپوگلیسمی می‌توانیم به تشنج اشاره کنیم که به سبب عدم تامین انرژی کافی برای مغز بروز می‌کند. در صورتی که در این زمان درمان‌های لازم در اختیار فرد قرار داده نشود ممکن است او به کما برود.
اختلال در هوشیاری
افرادی که به واسطه‌ی کاهش قند خون دچار اختلال در هوشیاری می‌شوند، اغلب متوجه این وضعیت نخواهند شد؛ اما این علامت نشانه‌ی خطرناکی است که باید حتما در همه به ویژه افرادی که درگیر دیابت هستند، به دقت بررسی و پیگیری شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورتی که علائم افت قند خون را حتی پس از خوردن غذا یا مصرف سایر نوشیدنی‌های شیرین تجربه می‌کنید، یا اینکه تاکنون با علائم شدید این وضعیت نظیر از دست دادن هوشیاری روبه‌رو شده‌اید و این وضعیت به صورت دوره‌ای برای شما اتفاق می‌افتد لازم است که در کوتاه‌ترین زمان ممکن به پزشک عمومی مراجعه کنید تا وضعیت شما را به دقت بررسی کند و در صورت نیاز به متخصصین دیگر نظیر غدد، تغذیه یا اعصاب ارجاع دهد.
سخن آخر
ملاحظه کردید که نشانه‌های افت قند خون چگونه است و این وضعیت می‌تواند زندگی روزمره و کار افراد را هم تحت تاثیر قرار دهد؛ با وجود اینکه افراد سالم هم ممکن است به واسطه‌ی دلایل بررسی شده با هیپوگلیسمی مواجه شوند، چنانچه این وضعیت به صورت مکرر برای شما اتفاق می‌افتد لازم است حتما به پزشک مراجعه کنید و مشکل را با او در میان بگذارید تا کلیه‌ی اقدامات لازم را برای بهبود هرچه سریع‌تر شما انجام دهد.