مسیر اقتصاد/ ایجاد بازار توافقی ارز، گامی رو به جلو در جهت رسمی‌سازی بازار ارز است. این اقدام که برای نخستین بار توسط بانک مرکزی انجام می‌شود، نشان از تلاش برای ایجاد یک سازوکار بازار محور در حوزه ارز دارد. هرچند این گام مثبت و ضروری است، اما به تنهایی کافی نیست. برای دستیابی به یک بازار ارز کارآمد و پایدار، ضروری است این سازوکار تکمیل و چالش‌های موجود رفع شود.
کاهش جذابیت بازار غیررسمی؛ شرط لازم برای موفقیت بازار رسمی
در واقع ایجاد یک بازار رسمی واحد برای ارز، به تنهایی کافی نیست تا بتواند به عنوان یک بازار مرجع مورد پذیرش قرار گیرد. صرف تشکیل یک بازار و تعیین سقف نرخ، بدون انجام اقدامات مکمل، نمی‌تواند تضمین کند که همه فعالان اقتصادی به این بازار روی آورند. برای مرجعیت بخشی به این بازار، اقدامات دیگری نیز ضروری است.
با توجه به اینکه در حال حاضر بازار غیررسمی ارز، تعیین‌کننده نرخ ارز است، باید اقداماتی دوگانه انجام داد. اول اینکه باید به تقویت و توسعه بازار رسمی ارز پرداخته شود که گام‌هایی در این راستا برداشته شده است. دوم اینکه باید اقداماتی انجام شود تا جذابیت بازار غیررسمی کاهش یابد و افراد به سمت بازار رسمی سوق داده شوند.
چرا بازار غیررسمی ارز همچنان مرجعیت دارد؟
یکی از دلایل تداوم فعالیت بازار غیررسمی ارز، وجود مزایایی است که بازار رسمی قادر به ارائه آن‌ها نیست. سرعت بالا، سهولت در انجام معاملات و کاهش نظارت‌های قانونی از جمله این مزایا هستند. این عوامل باعث می‌شوند حتی با وجود ایجاد بازار رسمی ارز، بخشی از معاملات همچنان در بازار غیررسمی صورت پذیرد. به خصوص افرادی که تمایل به پنهان‌کاری یا انجام معاملات غیرقانونی دارند، ترجیح می‌دهند از بازار غیررسمی استفاده کنند.
حتی افرادی که نرخ ارز برایشان اهمیت زیادی دارد، ممکن است به دلایل مختلف همچنان به بازار غیررسمی مراجعه کنند. وجود نرخ بالاتر در بازار غیررسمی یکی از این دلایل است. به این ترتیب، بخش قابل توجهی از تقاضا همچنان در بازار غیررسمی باقی می‌ماند و مرجعیت این بازار حفظ می‌شود. بنابراین، اگرچه ایجاد بازار توافقی گامی مهم است، اما برای دستیابی به هدف نهایی که جایگزینی کامل بازار غیررسمی است، باید اقدامات تکمیلی نیز انجام شود. این اقدامات شامل محدود کردن و کاهش جذابیت معاملات غیررسمی است.
نقش کلیدی سیاست‌گذاری پولی در کنترل نرخ ارز
برداشتن سقف نرخ ارز در نیما، موضوعی است که نیازمند بررسی دقیق و تدریجی است. ایجاد ثبات در بخش واقعی اقتصاد از طریق مکانیزم‌های کنترل‌شده، اهمیت زیادی دارد. بنابراین، تغییر ناگهانی در این مکانیزم می‌تواند شوک بزرگی به اقتصاد وارد کند. به جای تغییرات ناگهانی، بهتر است یک دوره گذار تعریف شود که در آن اهداف مشخصی برای حرکت به سمت بازار آزادتر ارز تعیین شود.
یکی از نکات قابل توجه در مورد سازوکار نرخ‌گذاری توافقی، عدم وجود سقف قیمتی و تعیین آن بر اساس عرضه و تقاضا است. در این شرایط، توانایی بانک مرکزی در هدایت نرخ ارز به سمت اهداف تعیین‌شده، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. به عبارت دیگر، صرف ایجاد مکانیزمی که نرخ ارز را بر اساس عرضه و تقاضا تعیین کند، کافی نیست. چرا که نرخ ارز به عنوان یکی از مهم‌ترین متغیرهای اقتصادی، بر ارزش پول ملی و سایر متغیرهای کلان تأثیرگذار است و لذا باید در جهت تحقق اهداف سیاست‌گذاری پولی هدایت شود.
هدف‌گذاری نرخ ارز و مهار بازار غیررسمی؛ دو شرط موفقیت طرح بازار توافقی
بانک مرکزی باید یک نرخ ارز هدف را تعیین کند که با سایر اهداف اقتصادی همخوانی داشته باشد. سپس، با طراحی یک مسیر مشخص برای رسیدن به این نرخ و به کارگیری ابزارهای مختلف سیاست‌گذاری، تلاش کند تا نرخ ارز بازار را به سمت نرخ هدف مورد نظر هدایت کند.
اگر اقدامات لازم برای مدیریت بازار غیررسمی ارز انجام شود و نرخ ارز در بازار رسمی به سمت نرخ هدف‌گذاری شده هدایت گردد، می‌توان گفت که طرح بازار توافقی تا حد زیادی به اهداف خود نزدیک شده است. در غیر این صورت، با توجه به تاثیرگذاری شدید بازار غیررسمی، نرخ کشف شده در بازار رسمی نیز تحت تاثیر آن قرار خواهد گرفت و دستیابی به اهداف کنترل و مدیریت نرخ ارز با چالش مواجه می‌شود.
انتهای پیام/ پول و بانک