این عبارات بخشی از اظهارات صالحی‌امیری، وزیر گردشگری کشور در یک برنامه تلویزیونی است.
هرچند نمی‌توان عناصر واقعی و غنی تاریخی و فرهنگی ایران را که از سرزمین‌های تاریخی و جذابیت‌های طبیعی متنوع بهره می‌برد نفی کرد، اما این ادعا در مورد سه کشور جذاب برتر دنیا موجب شده این پرسش مطرح شود که تا چه اندازه کشور ما موفق به استفاده منطقی و کارآمد از ظرفیت‌های خود برای جذب گردشگر بوده است که اکنون جزو سه کشور جذاب گردشگری جهان معرفی شده‌ایم؟
نبودن زیرساخت‌های ذهنی
در سال‌های اخیر مشکلات فراوانی از قبیل نبود زیرساخت‌های پایه‌ای مثل منظم نبودن شبکه‌های حمل‌ونقل، کمبود تجهیزات رفاهی مورد نیاز گردشگران و حتی موانع فرهنگی و اجتماعی مانعی بزرگ برای ورود و ماندگاری گردشگران بوده و در کنار این موانع، تصویر ناامن از ایران در سطح بین‌المللی و دیدگاه منفی رسانه‌های خارجی موجب شده کشور ما کمتر مقصد گردشگری گردشگران خارجی باشد.
به همین دلیل امروزه برخی کارشناسان با تردید به این موضوع می‌نگرند و معتقدند فقط داشتن میراث فرهنگی و مناظر طبیعی کافی نیست تا ایران در زمره کشورهای برتر جذاب برای گردشگری قرار گیرد، بلکه بسیاری از مؤلفه‌های دیگر نیاز است تا توسعه گردشگری در کشور حاصل شود، نکته‌ای که رئیس پیشین سازمان میراث فرهنگی و گردشگری بر آن تأکید می‌کند.
سیدمحمد بهشتی در گفت‌وگو با قدس با تأکید براینکه زیان و خسارتی که از ناحیه ایران‌هراسی در کشور می‌بینیم به مراتب بیشتر از خسارت ناشی از تحریم‌هاست، ادامه می‌دهد: میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی یکی از نهادهایی است که می‌تواند بیشترین نقش را در ایجاد و تقویت «وفاق ملی» داشته باشد؛ یعنی توسعه گردشگری با نیت و مقصود کاهش و یا مهار ایران‌هراسی انجام شود و تا زمانی که متوجه اهمیت مهار ایران‌هراسی نباشیم در حوزه گردشگری پیشرفتی نخواهیم داشت.
وی با تأکید بر اینکه میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی، سرزمین و فرهنگ ما را معرفی می‌کند، می‌افزاید: توسعه گردشگری می‌تواند سرمایه‌گذاری سنگینی را که برای ایران‌هراسی انجام داده‌اند، تغییر دهد؛ در این زمینه، وزارت میراث فرهنگی و گردشگری می‌تواند بیشترین نقش را ایفا کند؛ تحقق این موضوع مستلزم آن است که کل نظام حکمرانی مأموریت‌های لازم را به این وزارتخانه داده و لوازم آن را هم در اختیارش بگذارند.
فهم ما از گردشگری باید تغییر کند
رئیس پیشین پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به این موضوع که نخستین مشکلی که باید در حوزه گردشگری در کشور مرتفع شود، این است که باید فهم ما نسبت به موضوع گردشگری تغییر کند، می‌افزاید: گردشگری را نباید فقط به مثابه یک موضوع اقتصادی زودبازده ببینیم، اهمیت گردشگری در حوزه امنیت کشور و در ایجاد یک تصویر جدید از سرزمینمان، از مردممان، از ایران و در واقع شکستن تصویر بسیار تلخ و تیره‌ای است که متأسفانه قدرت‌های بزرگ سال‌ها سرمایه‌گذاری کردند و از ما ساخته‌اند و حالا با عنوان ایران‌هراسی از آن یاد می‌کنیم.
بهشتی معتقد است: تلقی ما نسبت به گردشگری باید اصلاح شود؛ تلقی ما از گردشگری مانند کتابی است که از صفحه ۴۰۰ آن شروع به خواندن می‌کنیم، این درحالی است که در ۴۰۰ صفحه نخست هم مطالبی نوشته شده که اگر آن‌ها را مراعات نکنیم صفحات بعدی هم نمی‌تواند اتفاق بیفتد.
اگر با این قصد به دنبال موضوع گردشگری برویم و با گردشگری به مثابه این امکان و ظرفیت مواجه شویم، اتفاق‌های خوبی در کشور خواهد افتاد. اینکه فکر کنیم علت عدم توسعه گردشگری ما در نبود ارائه خدمات، هتل چند ستاره و... است که حتماً هست، اشتباه است، اما این مسائل در درجات بعدی قرار می‌گیرند. باید آغوشمان برای گردشگر باز شود، اما فقط حرف می‌زنیم و آغوشمان بسته است.
امنیت؛ مهم‌ترین مؤلفه توسعه گردشگری
رئیس پیشین سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری امنیت را مهم‌ترین مؤلفه توسعه گردشگری می‌داند و می‌گوید: همه باید دست به دست هم دهند تا امنیت برای جامعه، اقتصاد، توسعه و البته گردشگری و سفر فراهم شود. وزارت میراث‌فرهنگی و صنایع‌دستی در کنار توسعه گردشگری، می‌تواند نقش فوق‌العاده‌ای در تقویت وفاق ملی و اصلاح تصویری که با ایران‌هراسی از کشورمان ساخته شده، ایفا کند.
وی ادامه می‌دهد: ما به گردشگر خارجی نیاز داریم تا چهره واقعی ایران را بشناسد. سود گردشگری برای سرزمین ما بسیار فراتر از سود اقتصادی است و می‌تواند امنیت و اقتدار ما را در جهان تضمین کند.
رئیس پیشین پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری با تأکید بر اینکه ایران از بسیاری از کشورها قابلیت جذب گردشگر بیشتری دارد، می‌افزاید: حجاب و ممنوعیت مصرف مشروبات الکلی در ایران مانع ورود گردشگر به ایران نمی‌شود؛ ما هنوز هم دو موضع نسبت به گردشگری داریم، مخالفان و موافقان؛ ولی هر دو این‌ها در تعریف گردشگری با هم اتفاق نظر دارند، چون هر دو نظر گردشگری را به گردشگری عشرتی منحصر می‌دانند.
وی با بیان اینکه ایران در گردشگری عشرتی اصلاً جذابیتی ندارد و از این نظر باید خیالمان راحت باشد، ادامه می‌دهد: براساس آمارها دوران گردشگری عشرتی سپری شده و دیگر گردشگران مثلاً برای رفتن به کاباره‌ها به پاریس نمی‌روند، آن‌ها می‌روند تا موزه لوور را ببینند. رشد گردشگری فرهنگی در سال‌های اخیر قابل توجه است و از قضا ایران برای این گروه از گردشگران بسیار جذاب است، بنابراین گردشگران خارجی به ایران می‌آیند تا ویژگی‌های منحصربه‌فرد ایران را ببینند.
رئیس پیشین سازمان میراث‌فرهنگی و گردشگری با اشاره به اینکه این بسیار اشتباه است که گردشگری را تنها برای افزایش درآمد ارزش و مهم بدانیم، می‌گوید: سود گردشگری برای سرزمین ما بسیار فراتر از سود اقتصادی است و می‌تواند امنیت و اقتدار ما را در جهان تضمین کند. مشکل کنونی ما در جهان تبلیغات سوء در ۴۰سال اخیر علیه ایران است.
وی به اهمیت بخش گردشگری و اینکه این صنعت امروز به صنعت سوم دنیا و در برخی از کشورها نیز صنعت نخست محسوب می‌شود، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: با وجود اینکه صحبت‌های زیادی در مورد اهمیت بخش گردشگری در کشور می‌شود، اما هنوز باور عمیقی درخصوص اهمیت و جایگاه بخش گردشگری و اشتغال‌زا و درآمدزا بودن این صنعت در کشور ایجاد نشده است؛ امیدواریم در کشور ما نیز صنعت گردشگری جایگاه خود را کسب کند.
زیرساخت‌ها برای جذب اکوتوریسم فراهم نیست
یک کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری هم با تأکید براینکه کشور ما جزو پنج کشور مستعد برنامه‌ریزی گردشگری طبیعی دنیاست، می‌گوید: کشور ما در زمینه گردشگری طبیعت جزو پنج کشور نادر در جهان است، اما پرسش جدی این است آیا استانداردهایی داریم که در این پنج کشور رتبه سوم را داشته باشیم و زیرساخت‌ها برای جذب گردشگر اکوتوریسم در ایران فراهم است؟
مرتضی خاکسار در گفت‌وگو با قدس با طرح این پرسش که آیا ما به لحاظ امنیت پروازهای هوایی با توجه به بحران‌هایی که در منطقه ایجاد شده، می‌توانیم مدعی باشیم یک توریست می‌تواند با خیال راحت به ایران بیاید، می‌افزاید: آیا زیرساخت‌های ما فراهم است یا نه، آیا فضای امن پروازی داریم، آیا ما در کریدور پرتنش هوایی نیستیم، آیا همه ناوگان‌های ریلی، دریایی، هوایی و زمینی ما از استانداردهای لازم برخوردارند؟
وی با بیان اینکه سهم ما از بازار گردشگری طبیعی دنیا اندک است، می‌گوید: آیا برای اینکه سهمی از این بازار داشته باشیم و بخواهیم جذب GDPهای اقتصادی و یا درآمدهای ناخالص ارزی کنیم بستر فراهم است و روابط کشور ما به لحاظ دستورالعمل‌های سیاسی و اجتماعی به چه صورت است؟ که این جای بحث فراوان دارد. ما با کدام کشور پروتکل همکاری روادید توریسم امضا کردیم که بگوییم هم امنیت مسافر، هم امنیت پروازها و هم استانداردهای هتل ما از نظر سازمان گردشگری جهانی مورد تأیید است؟
این استاد دانشگاه به ۱۵۰ شغلی که در زمینه زنجیره کاری اقتصاد گردشگری یا توریسم با ورود هر گردشگر در ایران فعال می‌شود، اشاره می‌کند و ادامه می‌دهد: با توجه به موقعیت ایران و ظرفیت‌های طبیعی و فرهنگی بی‌نظیر، کشور ما می‌تواند سهم زیادی از درآمد ارزی جهانی از صنعت گردشگری داشته باشد؛ به‌خصوص اینکه نوسان‌های ارزی اخیر و بالا رفتن ارزش دلار و یورو به نسبت ریال فرصتی برای جذب گردشگران خارجی فراهم کرده که متأسفانه از آن به‌درستی استفاده نشده است.
ضرورت برنامه‌ریزی برای جذب گردشگری
خاکسار می‌افزاید: من معتقدم با برنامه‌ریزی ساختاری و آمایش برنامه‌ریزی که در زمینه جذب گردشگری داریم وزارتخانه با همکاری و تعامل فراکسیون‌ها و کمیسیون‌های گردشگری مجلس باید با هم هماهنگ مصوبات را بگیرند، تصویب و اعلام بودجه کنند، تخصیص بودجه شود و به وزارت گردشگری برای جذب گردشگر کمک کنند.
وی با تأکید براینکه پس از صنعت نفت و اتومبیل‌سازی، سومین صنعت پررونق دنیا که تمامی کشورها لنز و دوربین نگاهشان به سمت آن رفته صنعت سبز گردشگری است، می‌گوید: اگر حاشیه امنیت سیاسی، اجتماعی و مرزی کشوری ما تأمین باشد، گردشگر با خیال راحت به یزد، اصفهان، کاشان و به شمال ایران می‌آید، به آذربایجان می‌رود و گردشگری مذهبی و همه چرخه‌های انواع گردشگری در کشور فعال خواهد شد، منتها باید زیرساخت‌های کافی مثل امنیت را داشته باشیم و کیفیت لازم برای توریسم را تضمین کنیم.
این کارشناس ارشد اقتصاد گردشگری به ضعف در برنامه‌ریزی و مدیریت برای جذب گردشگر اشاره می‌کند و معتقد است: تبلیغات ضعیف و ناکافی یکی از دلایل اصلی رونق نیافتن گردشگری ایران است؛ بسیاری از مردم در داخل کشور و نیز گردشگران خارجی از وجود جاذبه‌های طبیعی و تاریخی در کشور اطلاعی ندارند، درحالی‌که کشورهای دیگر با تبلیغات گسترده، حتی مناطق کوچک خود را به مقاصد گردشگری تبدیل می‌کنند.
خاکسار به ضرورت سرمایه‌گذاری و استانداردسازی برای رشد و توسعه این صنعت اشاره می‌کند و می‌گوید: سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های اقامتی و حمل‌ونقل ضروری است؛ همچنین ارائه خدمات با استانداردهای بین‌المللی برای جذب گردشگران خارجی باید در اولویت قرار گیرد از طرفی برنامه‌ریزی دقیق، توسعه زیرساخت‌ها، بهبود تبلیغات و استفاده صحیح از ظرفیت‌های موجود برای غلبه بر چالش‌های گردشگری می‌تواند در اولویت قرار گیرد.
این استاد دانشگاه ادامه می‌دهد: کشورهای خارجی برای معرفی مناطق گردشگری خود چندنمایی و بزرگ‌نمایی می‌کنند و در لنز رنگی دوربین‌های خود از مناطق گردشگرپذیر بزرگ‌نمایی و یک منطقه را به منطقه جذاب گردشگری تبدیل می‌کنند؛ این در حالی است که ایران تمام جاذبه‌های پنج قاره مثل کوه، دریا، جنگل و دشت را در خود جای داده است. امروزه در گردشگری پدیده پست مدرنیسم را داریم و صنعت گردشگری مدرنیته برای گردشگران خارجی جذابیتی ندارد.
امروز دیگر پارک‌های آبی جاذبه‌ای ندارند، مبحثی که خیلی می‌توانیم روی آن کار کنیم مبحث بوم‌گردی است؛ یعنی آیین محلی، غذای محلی، خانه محلی، لباس محلی، خوراک محلی، صنایع دستی محلی که ایجاد شغل می‌کند.