به گزارش ایکنا، پایگاه اینترنتی اسلام وب، در گزارشی به بررسی شخصیت علمی، ادبی و قرآنی عبدالحمید الفراهی، از اندیشمندان مسلمان شبه قاره هند پرداخته است که ترجمه آن در ادامه از نظر می‌گذرد:

 

شخصیتی سرشناس از شبه قاره هند که تنها تعداد کمی از متخصصان او را می‌شناسند. با وجود اینکه تلاش‌های بسیاری در زمینه فرهنگ عربی اسلامی به‌ویژه در زمینه قرآن و علوم قرآنی انجام داده است.

 

شیخ حمید الدین عبدالحمید بن عبدالمحسن الانصاری الفراهی، در سال 1280 هجری قمری (1863م) در روستای فرها، یکی از روستاهای شهر اعظم گره واقع در ایالت اوتارپرادش در شبه قاره هند متولد شد و آموزش ابتدایی را از سنین کودکی آغاز کرد. او در کودکی قرآن را حفظ کرد و در زبان فارسی نیز تبحر پیدا کرد. به طوری که در 16 سالگی شعر فارسی می‌سرود.

 

وی سپس به آموختن زبان عربی نزد پسرعمه خود، شبلی النعمانی (1274-1332هـ/ 1914-1858م) که مورخ و ادیب بود پرداخت. وی همچنین علوم اسلامی را در کلاس‌های شیخ ابوالحسنات محمد عبدالحی اللکنوی (1264 -1304هـ/ 1848 -1887م) که فقیه حنفی بود و دیگر علمای عصر خود آموخت و سپس به لکهنو (که به شهر علم در هند مشهور بود) مسافرت کرد. او در کلاس‌های درس فقیه محدث، شیخ ابوالحسن سهارنپوری، شارح حماسه ابوتمام و استاد زبان عربی در دانشکده علوم شرقی لاهور شرکت کرد و در ادبیات عرب و شعر و انشای عربی متبحر شد.

 

الفراهی تمام دیوان‌های اشعار جاهلیت را مطالعه و پیچیدگی‌های آن را حل می‌کرد و طبق روش جاهلیت قصیده می‌سرود و نامه‌ها را به سبک فصیحان و بلیغان عرب می‌نوشت. سپس در 20 سالگی به زبان انگلیسی روی آورد و در دانشکده اسلامی علیگر شروع به تحصیل کرد. پس از آن مدرک دانشگاهی خود را در رشته فلسفه جدید از دانشگاه الله آباد اخذ کرد.

 

او کتاب‌ها و اشعار زیادی نوشت و سپس به مطالعه و بررسی همه جانبه قرآن و علوم قرآنی پرداخت و بیشتر عمر خود را صرف این کار کرد. او تلاش کرد که به آنچه سایر علما در مورد قرآن از دست داده‌اند، دست یابد و در مورد آنچه آنها به تحقیق و پژوهش آن نپرداخته‌اند تحقیق کند. 

 

الفراهی عمر خود را صرف مطالعه و پژوهش درباره قرآن کرد تا اینکه در 19 جمادی الثانی 1349 هجری (11 نوامبر 1930م) در شهر ماتورا در ایالت اوتارپرادش بر اثر بیماری درگذشت.

 

 

الفراهی در دانشکده اسلامی علیگر به عنوان استاد زبان عربی منصوب شد. در آن زمان استاد زبان عربی این دانشکده، یوسف هارویز، خاورشناس مشهور آلمانی بود که زبان عربی خود را نزد الفراهی تکمیل کرد و الفراهی نیز زبان عبری را نزد او فرا گرفت. وی سپس استاد دانشگاه الله آباد شد و چند سال در آن دانشگاه به تدریس اشتغال داشت تا اینکه به حیدرآباد منتقل شد و در آنجا به ریاست مدرسه دارالعلوم نظامیه که قضات و والیان از آن مدرسه فارغ‌التحصیل می‌شدند، منصوب شد. او همچنین دانشگاه عثمانی را که از مدرن‌ترین دانشگاه‌های جهان و تحسین برانگیزترین آنها از جهت سیستم آموزشی بود تأسیس کرد.

 

وی پس از مدتی استعفا داد و خانه‌نشین شد. پس از آن در نزدیکی روستای خود یک مدرسه‌ دینی عربی با عنوان «مدرسه اصلاح» تأسیس کرد و یکی از مهمترین اهداف او در تأسیس این مدرسه، بهبود روش آموزش زبان عربی و فشرده‌سازی فهرست دروس خسته کننده و حذف علوم منسوخ قدیمی و همچنین پرداختن به آموزش علوم قرآن و جست‌وجوی مفاهیم و احکام قرآن بود.

 

الفراهی الگوی یک دانشمند مسلمان بود که هم در علوم عربی و هم در علوم دینی تبحر داشت و اطلاع گسترده‌ای از علوم زمان خود و علوم طبیعی داشت. تأثیر این دایرة المعارف عمیق در تألیفات او که نزدیک به 50 جلد کتاب است و مهمترین آنها درباره قرآن مجید و تفسیر آن است، و همچنین کتاب‌هایی که درباره احادیث پیامبر، ادبیات عرب، فلسفه اخلاقی و منطق نوشته است، هویداست. او همچنین اشعار زیبایی به دو زبان عربی و فارسی سروده است.

 

محمد اجمل ایوب الاصلاحی در مقدمه خود بر کتاب «مفردات قرآن» الفراهی، تألیفات او را به طور دقیق رصد کرده و تألیفات چاپ شده و نسخه خطی را از هم تفکیک کرده است که همه این تألیفات به 51 جلد کتاب می‌رسد. 20 جلد از آنها چاپ شده و بقیه به صورت نسخه خطی باقی مانده است. مدت‌ها پیش نیز دو کتاب او به خط فارسی و به روش هندی که شبیه دست نویس است در هند چاپ شده است.

 

در اینجا به تألیفات قرآنی الفراهی می‌پردازیم:

 

 

نسخه‌های چاپی شامل: تفسیر فاتحة نظام القرآن، تفسیر فاتحه و بسمله، تفسیر سوره بقره (62 آیه در 65 فصل و 300 صفحه)، تفسیر سوره ذاریات، تفسیر سوره تحریم، تفسیر سوره قیامت، تفسیر سوره مرسلات، تفسیر سوره عبس، تفسیر سوره شمس، تفسیر سوره تین، تفسیر سوره عصر، تفسیر سوره فیل، تفسیر سوره کوثر، تفسیر سوره کافرون، تفسیر سوره لهب، تفسیر سوره اخلاص (تنها سوره ای که تفسیر آن را به زبان اردو نوشته است).

 

نسخه‌های خطی شامل: تفسیر سوره آل عمران (31 آیه)، حاشیه‌هایی در تفسیر (محمد اجمل ایوب الاصلاحی آن را از مطالب دست نویس الفراهی که در حاشیه‌های دو نسخه از قرآن نوشته، جمع‌آوری کرده است)، بخشی از سوره حج.

 

نسخه‌های چاپی شامل: دلائل النظام، مفردات القرآن، امعان فی اقسام القرآن، التکمیل فی اصول التأویل، مجموعه نامه‌های الفراهی، اسالیب القرآن.

 

نسخه‌های خطی شامل: اسالیب النزول، اوصاف القرآن، تاریخ القرآن، حجج القرآن (درباره تفسیر سوره فاتحه)، حکمة القرآن، فقه القرآن، الرسوخ فی معرفة الناسخ و المنسوخ.

 

شایان ذکر است که بسیاری از کتاب‌های الفراهی به زبان عربی است و او زبان عربی را بر زبان اصلی خود ترجیح می‌داده است. زمانی که از او درباره نوشتن به زبان عربی سؤال کردند، با وجود اینکه مردم کشورش به کتاب‌های اردو نیاز داشتند، وی گفت: «می‌خواستم کتاب‌هایم جاودانه باشند».

 

الفراهی دوران طولانی از عمر خود را به تدبر در قرآن و فصاحت و بلاغت آیات قرآن و تقدیم و تأخیر سوره‌های قرآن سپری کرد و همین تدبر در کلام وحی به روش استنباطی او که آن را «علم نظام» نامید منتهی شد. همین علم باب عظیمی برای فهم اسرار و بلاغت قرآن برای محققان و کسانی که در آیات قرآن تدبر می‌کنند باز کرد.