به گزارش گروه فرهنگ و هنر خبرگزاری دانشجو، مستند «آستیگمات» به کارگردانی مهدی آگاه منش یکی از آثاری است که در بخش شهید آوینی هجدهمین جشنواره بین المللی مستند سینما حقیقت حضور دارد. این مستند با رویکردی تحلیلی و تاریخی، به بررسی دوران حساس و سرنوشت‌ساز انقلاب اسلامی ایران از شهریور ۱۳۵۷ تا بهمن ۱۳۵۷ می‌پردازد. با تکیه بر گزارش‌های نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا که پیش‌بینی ماندگاری طولانی‌مدت حکومت پهلوی را مطرح می‌کردند، مستند «آستیگمات» محصول مرکز هنری رسانه‌ای نهضت است و تلاش کرده تا با نگاهی عمیق به اوضاع اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی آن دوران، دلایل فروپاشی رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب اسلامی را بررسی کند.

مهدی آگاه‌منش، کارگردان مستند «آستیگمات»، درباره انگیزه‌ی ساخت این اثر گفت: وقتی کتاب «ناگهان انقلاب» را می‌خواندم که به بررسی انقلاب ایران می‌پرداخت، این پرسش را مطرح میکرد که چرا پیش‌بینی‌های نهاد‌های اطلاعاتی آمریکا درباره دوام رژیم پهلوی اشتباه از آب درآمد. این سوال، سوال‌های دیگری را هم برایم مطرح کرد. در واقع، من می‌خواستم بدانم چه عواملی باعث شد انقلاب اسلامی ایران رخ دهد و چرا این انقلاب ویژگی‌های منحصر به فردی داشت. در طول پژوهش، به نکات جالبی رسیدم که می‌توانستیم از آنها برای درک بهتر انقلاب‌های دیگر هم استفاده کنیم.

کارگردان در توضیح روند پژوهش برای ساخت این مستند گفت: «بخش اعظم زمان صرف پژوهش شد؛ پژوهشی که نه تنها به منابع داخلی و خارجی محدود نبود، بلکه شامل بررسی ویدئو‌های متعدد و مطالعه‌ی نظرات مختلف درباره انقلاب‌ها بود. حتی پژوهش‌هایی که در نهایت به کار ما نیامد، نیز در شکل‌دهی به روایت نهایی مؤثر بود. وجود تناقض‌ها و دیدگاه‌های مختلف در منابع موجود، ما را بر آن داشت تا با تحلیل دقیق و مشورت با کارشناسان، به یک دیدگاه جامع دست پیدا کنیم. بنابراین، آنچه در این مستند ارائه می‌شود، حاصل یک پژوهش گسترده و تفکر انتقادی است. 

وی افزود: در پژوهش برای ساخت این مستند، ما به دنبال ایجاد یک روایت جامع و چندبعدی از انقلاب اسلامی بودیم. به همین دلیل، محدودیتی برای خود قائل نشدیم و با افرادی از طیف‌های مختلف سیاسی، از جمله مخالفان انقلاب اسلامی، گفتگو کردیم. یکی از منابع مهم ما، تاریخ شفاهی هاروارد بود که شامل مصاحبه‌های متعددی با مسئولان حکومت پهلوی است. با کمک مشاور تاریخی مستند، وحید خضاب، این مصاحبه‌ها به طور گسترده بررسی شدند. همچنین، با مطالعه‌ی ۱۲ مقاله از آثار فوکو، به درک عمیق‌تری از مفاهیم و رویداد‌های مرتبط با انقلاب دست یافتیم.

آگاه منش درباره دلیل انتخاب عمارت مسعودیه به عنوان لوکیشن گفت: ما عمارت مسعودیه را به این دلیل انتخاب کردیم که وضعیت این ساختمان شبیه به وضعیت ایران در سال ۵۷ بود؛ یعنی، هم هنوز پابرجا بود و هم نشانه‌هایی از تخریب و فروپاشی در آن دیده می‌شد. این ساختمان برای ما نمادی از حکومت پهلوی در آستانه سقوط بود. به همین دلیل، حدود چهار ماه منتظر ماندیم تا بتوانیم در این مکان فیلمبرداری کنیم.

وی خاطر نشان کرد: همکاری نزدیک با وحید خضاب، مشاور تاریخی پروژه، نقش تعیین‌کننده‌ای در کیفیت نهایی مستند داشت. دسترسی گسترده‌ی او به منابع و دیدگاه‌های دقیق و موشکافانه‌اش، به ما کمک کرد تا به روایتی جامع و دقیق از موضوع مورد نظر دست پیدا کنیم. همچنین، همکاری با میثم غلامی در بخش تدوین، باعث شد تا ایده‌های اولیه ما به بهترین شکل ممکن به تصویر کشیده شود. پیشنهاد‌های ارزشمند او، به ارتقای کیفیت کلی مستند کمک شایانی کرد.

میثم غلامی، تدوینگر مستند «آستیگمات»، با تاکید بر اهمیت دقت تاریخی در این پروژه، گفت: یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های ما در طول تدوین این بود که هیچ ادعایی را بدون مستندات تاریخی مطرح نکنیم. ما تلاش کردیم روایتی دقیق و مستند از وقایع ارائه دهیم، درست مثل این که یک کتاب تاریخی را به مخاطب نشان می‌دهیم. به نظر من، عنوان «آستیگمات» بهترین انتخاب برای این مستند بود، چرا که نشان می‌دهد ما قصد داریم نگاهی دقیق‌تر و واقع‌بینانه‌تر به رویداد‌های انقلاب اسلامی داشته باشیم. همان‌طور که در بیماری آستیگمات، تصاویر به درستی دیده نمی‌شوند، در مورد انقلاب هم، بسیاری از افراد تصویری کامل و دقیق از وقایع ندارند.

مهدی آگاه‌منش، کارگردان مستند، در پایان در توضیح دلیل انتخاب عنوان «آستیگمات» عنوان کرد: آستیگمات یک بیماری چشمی است که انطباق دو تصویویر به خوبی صورت نگیرد که خب وقتی این انطباق تصاویر صورت نگیرد تصویر درستی هم شکل نمی‌گیرد این مستند میخواهد بگوید شاید باید به وقایع درست‌تر نگاه کرد تا تصویر کامل و درستی از انقلاب اسلامی ایران شکل بگیرد چرا که تصویر درست را نه حکومت پهلوی میتوانسته ببیند نه مردمی که از حکومت حمایت می کردند.