خودروهای زراعی از معدود بخش‌های خودروسازی در کشور هستند که درصد داخلی‌سازی بالایی را به خود اختصاص داده‌اند و سهم بالایی نیز در تامین نیاز ناوگان کشاورزی کشور به این خودروها دارند. با این‌حال، در سال‌های اخیر کمبودهایی در این حوزه وجود داشته که باعث شده است فرسودگی در این بخش افزایش یابد. در یک سال اخیر اما برخی خبرها حاکی از آن است که تولیدکنندگان داخلی برنامه‌هایی برای افزایش تولید در این بخش در نظر گرفته و موفق شده‌اند تولید این خودروها را بالا ببرند.
براساس آمارهای منتشرشده از سوی وزارت صمت، تولید تراکتور و کمباین در هفت‌ماه سال جاری با رشد بیش‌از ۱۰درصدی در کشور همراه شده است؛ آماری که در کنار حمایت دولت از متقاضیان این خودروها و ارائه تسهیلات به خریداران تراکتور و کمباین می‌تواند امید به نوسازی ناوگان کشاورزی در کشور و افزایش بهره‌وری و کاهش ضایعات کشاورزی را به همراه داشته باشد. با این‌حال نگاهی به وضعیت صادرات این خودروها و آزادسازی واردات برخی مدل‌های کارکرده نشان از وضعیت نامطلوب بازار دارد که می‌تواند به سردرگمی متقاضیان واقعی این خودروها بینجامد.
تولید ۲۱هزار و ۴۳۰ دستگاه تراکتور و کمباین طی هفت‌ماهه امسال
مدیرکل صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات تولیدی وزارت صنعت، معدن و تجارت گفت: «۲۱هزار و ۴۳۰ دستگاه تراکتور و کمباین در هفته‌ماهه امسال در کشور تولید شد که در همسنجی با پارسال رشد حدود ۱۰.۵درصدی نشان می‌دهد.» ابوذر جمشیدوند ادامه داد: «در هفت‌ماهه سال ۱۴۰۲ حدود ۱۹هزار دستگاه انواع تراکتور در کشور تولید شده بود که این عدد در مدت مشابه امسال به بالای ۲۱هزار دستگاه رسیده است.»
وی با اشاره به آمارهای تولید کمباین، تاکید کرد: «طی این مدت ۴۳۰ دستگاه کمباین غلات در کشور تولید شد، درحالی‌که این رقم در مدت مشابه پارسال حدود ۳۹۵ دستگاه بود.» جمشیدوند افزود: «اگر تسهیلات به‌موقع به کشاورزان پرداخت شود، هم سرعت ارتقای مکانیزاسیون و استفاده از ماشین‌های جدید برای کشاورزان فراهم می‌شود و هم تولید در بخش ماشین‌آلات کشاورزی رشد بیشتری خواهد یافت.»
افزایش تولید تراکتور و کمباین به سمت صادرات شد
با آن‌که نیاز به ناوگان زراعی در کشور بالاست، اما همچنان بخشی از تولید این خودروها صرف صادرات می‌شوند. براساس آخرین آمارهایی که درخصوص نیاز ناوگان کشاورزی به این خودروها اعلام شده بود، کمبود این خودروها به اندازه‌ای است که بیش‌از ۷۰هزار کشاورز که در صف دریافت تراکتور هستند، اصلی‌ترین تولیدکننده داخلی تنها توان تامین نیمی از این خودروها یعنی ۳۵هزار دستگاه در سال را دارد. با این حال ابوذر جمشیدوند به‌تازگی اعلام کرده است رشد تولید تولید تراکتور و کمباین در کشور، افزایش حدود ۱۰درصدی صادرات برخی ماشین‌های کشاورزی را در پی داشته است. بنابراین بخش اصلی این افزایش تولید در واقع صرف صادرات شده و سهم چندانی نصیب مصرف‌کننده داخلی نخواهد شد.
واردات برخی مدل‌های کمباین و تراکتور کارکرده
از دیگر سو، امید آن می‌رفت بخشی از نیاز کشور به ماشین‌آلات کشاورزی از طریق واردات تامین شود تا هم سرعت نوسازی این ناوگان افزایش یابد و هم با توسعه تنوع این خودروها، بازار از انحصاری بودن خارج شود و به سمت رقابتی شدن حرکت کند.
بر همین اساس، ماه گذشته دفتر مقررات صادرات و واردات وزارت صمت، بخشنامه‌ای برای واردات برخی ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده مانند کمباین برداشت پنبه، چغندرقند، سیب‌زمینی، گوجه‌فرنگی، ذرت، بیلر سنگین، تراکتور کشاورزی بالای ۱۲۰اسب‌بخار و دستگاه برداشت از نوع تکان‌دهنده و لرزاننده به گمرک صادر کرد. براساس این بخشنامه همچنین با واردات انواع ماشین‌آلات کشاورزی کارکرده، بدون لحاظ سقف تعداد واردات سالانه، مشروط به داشتن خدمات پس از فروش و تایید سازمان ملی استاندارد ایران و با رعایت سایر ضوابط ثبت سفارش به صورت کلی موافقت شد.
تحول در اقتصاد؛ نتیجه نوسازی ناوگان ماشین‌آلات کشاورزی
فرسودگی ماشین‌آلات کشاورزی در داخل به‌شدت روی محصول در این بخش تاثیرگذارند تا آن‌جا که گفته می‌شود عامل اصلی هدررفت و ضایعات محصولات کشاورزی، همین فرسودگی تراکتور و کمباین و سایر ماشین‌آلات این بخش است.
در همین راستا، تصمیمات بی‌نتیجه در صنعت و بازار خودروهای کشاورزی باعث شده است مصرف‌کنندگان واقعی امکان دسترسی به خودرو مطلوب خود را نداشته باشند؛ افزایش تولید و توسعه صادرات به‌رغم نیاز داخل و واردات مدل‌های کارکرده که همگی می‌توانند این ناوگان را در شرایط بحرانی‌تری قرار دهند.
این تصمیمات در حالی اتخاذ می‌شوند که به گفته معاون وزارت جهاد کشاورزی از مجموع کمباین و تراکتورهای موجود کشور ۵۰درصد فرسوده و بالای ۱۳سال عمر دارند که مشکل اساسی در برداشت غلات هستند. وی همچنین عنوان کرده است از ۲۰هزار دستگاه کمباین در بخش غلات، ۱۳هزار دستگاه بالای ۱۳سال دارند.
وی همچنین تاکید کرده است در صورت نوسازی ناوگان ماشین‌آلات کشاورزی، شاهد تحول بزرگی در اقتصاد کشور خواهیم بود.