شناسهٔ خبر: 70262772 - سرویس سیاسی
نسخه قابل چاپ منبع: جام‌جم آنلاین | لینک خبر

نگرانی حزب عدالت و توسعه از آرای سلبی

خطای بزرگ اردوغان

در بررسی پدیده انتخابات در ترکیه (اعم از انتخابات ریاست جمهوری یا شهرداری‌ها)، با گسترش آرای سلبی شهروندان مواجه هستیم. به عبارت بهتر، نه به اسلام‌گرایان یا نه به لائیسیته، نقش مهمی دربزنگاه‌های انتخاباتی در ترکیه ایفا کرده ومنجر به پیروزی یا شکست احزاب اصلی این کشور شده است.

صاحب‌خبر -
 
به عنوان مثال،درانتخابات ریاست‌جمهوری سال۲۰۲۳ میلادی،ائتلاف احزاب مخالف اردوغان (موسوم به ائتلاف احزاب شش‌گانه)، حول محور نه به اردوغان شکل گرفت، نه نقاط اشتراک سیاسی واجتماعی آنها. درانتخابات شهرداری‌های اخیر نیز آرای سلبی نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری الگوهای رفتارانتخاباتی شهروندان ایفا کرده است. با این تفاوت که در انتخابات شهرداری‌ها، هر شهروند باید علاوه‌بر شهردار کلانشهر، شهردارمنطقه و فردمعتمد منطقه خود(جهت انتقال گزارش‌ها و مطالبات شهروندان به شهردار منطقه) را انتخاب کند. از این رو یک شهروند می‌تواند شهردار کلانشهر را از یک حزب و فرد یا افراد دیگر را از حزبی دیگر برگزیند. بنابراین، قدرت انتخاب شهروندان ترکیه‌ای در انتخابات شهرداری‌ها نسبت به ریاست‌جمهوری گسترده‌تر است. در این میان رقابت سنتی میان حزب جمهوریخواه خلق (CHP) و حزب عدالت و توسعه (AKP) سبب شده تا اکثر آرای سلبی حول رقابت میان این دو حزب به گردش درآید. به عنوان مثال، در استانبول یکی از عواملی که نقش تعیین‌کننده‌ای در پیروزی اکرم‌امام‌اوغلو، نامزد حزب جمهوری خلق داشت، حمایت جامعه کردها بود. این اتفاق در حالی افتاد که حزب دموکراتیک خلق‌ها که حزب هوادار کردها است، نامزدهای مستقل خود را معرفی کرده بود.به عبارت گویاتر، جمعیت قابل‌توجهی از کردهای استانبول ترجیح دادند به جای نامزد حزب کردی دموکراتیک خلق، به فردی رای دهند که شانس بیشتری برای پیروزی در مقابل نامزد حزب عدالت و توسعه داشته باشد. این یعنی جایگاه همان آرای سلبی در مقابل آرای ایجابی. برخی تحلیلگران انتخاباتی از آرای سلبی تحت عنوان آرای تاکتیکی نیز یاد می‌کنند. یعنی آرایی که نه براساس تعلق خاطر به یک جریان خاص سیاسی، بلکه به سبب بر‌هم‌زدن موازنه قدرت به ضرر یک جریان دیگر، شکل می‌گیرند. 
با این‌حال قطعا نمی‌توان آرای همه احزاب و گروه‌های ترکیه‌ای را سلبی قلمداد کرد. معمولا آرایی که به سود احزاب دموکراتیک خلق (HDP)، حرکت ملی (MHP) و احزاب کوچک‌تر اما تاثیرگذاری مانند رفاه نوین، سعادت و ظفر به گردش درآید، ایجابی و براساس علایق رای‌دهندگان به جریانات مذکور تحلیل می‌شود. در تحلیل نهایی آرای انتخابات شهرداری‌های ترکیه، این موضوع به صورتی کامل‌تر مدنظر قرار خواهد گرفت.  موضوع دیگری که در تحلیل فرامتنی انتخابات ترکیه و پدیده‌های سیاسی-فرهنگی در آن باید مورد توجه قرار گیرد، مفهومی به نام اپوزیسیون است. اپوزیسیون دولت در کشورهای اروپایی معمولا حول نوعی «اشتراک‌نسبی» بر سر مواضع اقتصادی و سیاسی با یکدیگر ائتلاف می‌کنند. به عنوان مثال دولت کنونی آلمان، متشکل از سه حزب سوسیال دموکرات، دموکرات‌های آزاد و سبز است که هر سه در برخی زمینه‌ها مانند محیط زیست، سیاست خارجی اروپایی، محور و لزوم گذار از ریاضت اقتصادی با یکدیگر اتفاق‌نظر نسبی دارند. با این‌حال، حزب آلترناتیو برای آلمان (AFD) که نماد جریان راست‌افراطی در این کشور اروپایی محسوب می‌شود، هیچ‌گاه جایگاهی در میان اپوزیسیون ندارد، حتی اگر با آنها بر سرمهار حزب دموکرات مسیحی (حزب متبوع آنگلا مرکل و همراهانش در آلمان) اتفاق‌نظر داشته باشد. بنابراین لزوما مخالفت با یک جریان خاص، منجر به تجمیع همه احزاب مخالف در یک حلقه انتخاباتی یا دولت ائتلافی نمی‌شود اما طی سال‌های اخیر ائتلاف احزاب مخالف اردوغان با یکدیگر، نه برسر الگوهای توسعه اقتصادی و سیاسی و نه حتی بر سر تعریف واحد از مفهوم ملی‌گرایی، بلکه صرفا حول محور «گذار ازوضعیت موجود» شکل گرفته است. در مقابل، اردوغان با نزدیک کردن رویکرد ملی‌گرایانه خود به حزب حرکت ملی (به رهبری دولت باغچه‌لی)، توانسته بر سر مفهوم توسعه ملی‌گرایانه براساس تعلقات تاریخی -سرزمینی، نوعی اشتراک راهبردی میان خود و باغچه‌لی ایجاد کند. یکی از عوامل پیروزی‌های اردوغان طی سال‌های اخیر، عدم انسجام راهبردی اپوزیسیون دولت و اطمینان خاطر عمومی نسبت به نامتجانس بودن ترکیب ائتلاف ضداردوغان بوده‌است. 

دوگانه‌ها در بستر اجتماعی و سیاسی ترکیه
بدون شک نمی‌توان بدون شناخت روان‌شناسی اجتماعی یک محیط یاجامعه هدف؛ثوابت و متغیرات الگوی رفتاری آن در عرصه‌های فرهنگی و سیاسی را استخراج کرد. جامعه ترکیه در طول دهه‌ها وخصوصا سال‌های اخیر، به یکی از اصلی‌ترین کانون‌های منازعه لائیسیته و اسلام، سنت و پست‌مدرنیسم، ملی‌گرایی مطلق و ملی گرایی‌نسبی، اسلام سکولار و اسلام اصیل و ... تبدیل شده است.خلق این دوگانه‌ها در بستر اجتماعی و سیاسی ترکیه، این کشور را در نوعی وضعیت پاندولی (مبتنی بر منازعات زیربنایی دائمی) حفظ کرده‌است.جغرافیای سیاسی و موقعیت مکانی آن، میان آسیا و اروپا نیز در شکل‌گیری و تشدید این روند بسی تاثیرگذار بوده است. در جامعه ترکیه، معمولا نظرسنجی‌های انتخاباتی حداقل تا روزهای منتهی به برگزاری انتخابات چندان قابل اعتماد نیست. همان‌گونه که در مورد بالا اشاره شد، گردش گسترده آرای سلبی منجر آن می‌شود که مولفه «احساسات» در اقبال یا عدم اقبال شهروندان به یک نامزد و حزب خاص موضوعیت پیدا کند.طی سال‌های اخیر، باتوجه به نزدیک‌تر شدن فاصله رقبای حزبی و سیاسی، خصوصا دو‌حزب عدالت و توسعه و جمهوریخواه خلق به یکدیگر، نقش آرای مردد در تعیین نتایج نهایی انتخابات بسیار تعیین‌کننده خواهد بود. تعیین تکلیف این آرا معمولا در روزها و حتی ساعات پایانی منتهی به انتخابات صورت می‌گیرد و هیجانات انتخاباتی و وعده‌های خاص نامزدها بر روی آن تاثیری بی‌بدیل دارد.بی‌دلیل نبود که اردوغان درروزهای منتهی به انتخابات اخیر با ایجاد برخی مشوق‌ها درپرداخت قبوض انرژی وحتی افزایش ۴۹‌درصدی دستمزدهادرسال۲۰۲۴ میلادی(برخلاف سیاست‌های پیشنهادی کلان بانک مرکزی مبنی بر اعمال ریاضت اقتصادی)، سعی درکاهش نارضایتی‌های اقتصادی به وجود آمده وگردش آرای بلاتکلیف درسبد رای حزب متبوع خود بود. سیاستی که درا نتخابات ریاست‌جمهوری پاسخ داد اما در شهرداری‌ها(به دلایلی که ذکر خواهد شد) خیر!