شهریار حیدری عضو سابق کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در گفت‌وگو با خبرنگار ایلنا درباره ارزیابی خود از تحولات سوریه عنوان کرد: این شکست بشار اسد قابل پیش بینی بود چراکه اتکای بشار اسد به مردم نبود و چندین سال بود که پایگاه مردمی خود را از دست داده بود. نکته دیگر این است که بشار اسد از توطئه آمریکا و اسرائیل غافل بود. البته تجربه غرب پشتوانه جولانی است و او با مدیریت غرب این اقدام را انجام داده و برای قدرت و تثبیت قدرت حتما با پشتوانه غرب اقداماتی را انجام می‌دهد.
وی ادامه داد: بعد از سال‌ها درگیری و مقاومت و تنش امروز جریان ضد بشار اسد موفق شده است و این توفیقات با پشتوانه غرب بوده است و به نظرم الان به واسطه همین پشتوانه تشکیل حکومت می‌دهد. البته این حکومت هم باید فراگیر و مردمی باشد. در غیر اینصورت اگر قرار باشد بحث مذهبی پایه تشکیل دولت جولانی و یا هر دولتی بدون جولانی هم باشد و پایگاه مردمی نداشته باشد، قطعا سرنوشتش مانند سرنوشت بشاراسد خواهد شد چراکه سوریه متشکل از اقوام، مذاهب، جریانات و گروه‌های مختلف است بنابراین تنها راه این است که یک دولت فراگیر مردمی تشکیل شود.
این نماینده سابق تصریح کرد: البته به نظر می‌رسد جولانی به سمت و سوی چنین رویکردی خواهد رفت و فعلا برای تثبیت قدرت چنین کاری خواهد کرد اما در آینده برای جلوگیری از بازسازی گروه‌های وابسته به بشار اسد اقدامات عملیاتی انجام خواهد داد و پاکسازی در کشور انجام خواهد داد. اما تعاملاتش را فعلا با توصیه غرب یک تعاملات جهانی نشان می‌دهد و این برای تشکیل قدرت و تثبیت قدرت کاملا هوشمندانه است اما برای تضمین قدرت یک بازسازی در کشورش انجام خواهد داد.
مهمترین مولفه برای تشکیل حکومت، ابقاء و اقتدار آن، مردم هستند
حیدری در پاسخ به این سوال که میزان اعتماد مردم به حاکمیت سوریه و فروپاشی اقتصادی این کشور چه تاثیری در این ماجرا داشته است، تصریح کرد: مهمترین مولفه برای تشکیل یک حکومت و ابقاء و اقتدار آن، مردم هستند این مهمترین و اولین مولفه است. بشار اسد سالهاست این پایگاه مردمی را از دست داده بود و کاملا با مردم فاصله گرفته بود و از این جهت مردم تمایلی به ماندن بشار اسد نداشتند و دشمنان بشار اسد هم از همین ظرفیت و خلاء بین حاکمیت و مردم نهایت بهره برداری را به صورت کارشناسانه و زیرکانه داشتند. بشار اسد صرفا تکیه گاهش به نیروهای مسلح بود و نیروهای مسلح هم طی ۱۲ سال اخیر و در نتیجه جنگ‌های داخلی تقریبا تضعیف شده و انگیزه‌ای برای جنگیدین نداشتند بنابراین گروه‌های مسلح و مبارز به سرعت توانستند از ارتش عبور کرده و به دمشق برسند و بشار اسد مجبور به فرار شد.
وی ادامه داد: به نظر من بشار اسد از وضعیت موجود غافل بود و تنها امیدش به نیروهای مسلح بود و چون پایگاه مردمی را از دست داده بود، هیچ عاملی برای مقاومت وجود نداشت و ارتش هم در نتیجه حمله‌های اسرائیل که طی سال‌های اخیر اکثر پایگاه‌های مهم و استراتژیک سوریه را زده بود، بسیار ضعیف شده بود همچنین از سوی دیگر با توجه به اینکه حزب الله به عنوان یکی از حامیان درگیرهای گذشته به بشار اسد کمک کرد این بار نتوانست کمک کند و بشار اسد به دلیل درگیری‌هایی که حزب الله با اسرائیل داشت نتوانست از توان حزب الله بهره‌مند شود. پیش بینی هم می‌شد که نیروهای حشدالشعبی، نیروهای مردمی و مستشاران هم نتوانند کمکی به ماندگاری بشار اسد داشته باشند و در تجمیع همه این دلیل‌ها یک عامل اصلی وجود داشت و آن هم فاصله بین ملت و حاکمیت در دولت بشار اسد بود و این باعث آسیب جدی و در نهایت شکست بشار اسد شد.
بشار اسد ناامید از وضعیت اقتصادی و حکومتداری بود
این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم در پاسخ به این سوال که با توجه به روابط خوب اسد با روسیه چرا مسکو نتوانست از اسد حمایت کند، آیا معامله‌ای درخصوص سوریه صورت گرفته بود، گفت: روسیه به نظر من کشوری نیست که برای ماندگاری حکومتی مانند حکومت بشار اسد قابل اعتماد باشد چراکه صرفا منافع خود را می‌بیند. در سفری که با مرحوم امیرعبدالهیان داشتیم یک الی دو ساعت با آقای بشار اسد صحبت داشتیم و بشار اسد ناامید از وضعیت اقتصادی و حکومتداری بود. در عین حال خودش اعلام کرد که جنوب سوریه در اختیار روسیه و شرق در اختیار کردها و آمریکایی‌ها یک بخش هم به صورت تاریخی با ترکیه چالش دارد و و ترکیه ادعای مالکیت دارد اما در عین حال تنها استانی که احساس می‌کرد در اختیار دارد دمشق، لاذقیه و مناطق استراتژیک بود. بنابراین بشار اسد چون از پایگاه مردمی کاملا ناامید بود، به توان نظامی و روسیه تکیه کرده بود، در مقابل روسیه نیز به دنبال منافع بود و به جز منفعت خود به هیچ چیز فکر نمی‌کرد بنابراین فکر می‌کنم اگر منفعتش تامین شود روسیه با همین دولت جدید هم کنار خواهد آمد. در واقع روسیه تا روزی که منافعش در دوران بشار اسد تضمین بود حضور داشت اما وقتی دید توان ابقای بشار اسد را ندارد به راحتی دست کشید و کوتاه آمد. در واقع روسیه کشوری نیست که برای هیچ کشوری قابل اعتماد باشد. بلکه هر طور که منافعش تامین شود نگاه و رویکرد روسیه به آن سمت است.
آنچه خواست و اراده ملت سوریه است مورد احترام جمهوری اسلامی ایران است
حیدری در پاسخ به این سوال که باتوجه به اتفاقاتی که در سوریه افتاده است، چقدر ضرورت دارد برخلاف ماجرای طالبان این بار مراقب باشیم که در به رسمیت شناختن تحریرالشام تعجیل صورت نگیرد، تصریح کرد: واقعیت این است که نخست وزیر سوریه با نظارت نظام‌های بین المللی در حال انتقال قدرت به آن‌ها است. من اعتقاد دارم اگر دولت جدید سوریه خواستِ ملت سوریه باشد جمهوری اسلامی می‌تواند تعامل کند اما اگر مانند طالبان قدرت را با زور در اختیار بگیرد، برای اینکه آن را به رسمیت بشناسیم، فعلا زود است اما اگر با انتخابات این دولت ایجاد و مستقر شود و خواستِ ملت سوریه باشد قطع به یقین ما باید تعامل کنیم کما اینکه آنچه خواست اراده ملت سوریه است مورد احترام جمهوری اسلامی ایران نیز است.
وی درباره ضرورت بازسازی سیاست خارجی و توجه به این موضوع که در سیاست خارجی هیچ دوستی و هیچ دشمنی ابدی نیست، گفت: به نظر من ما دیگر پایگاهی که در زمان بشار اسد در سوریه داشتیم را در دولت جدید نخواهیم داشت و ضرورتی ندارد که بخشی از هزینه‌ها را در سوریه داشته باشیم و این به اصطلاح به صرفه کشور هم هست. از سوی دیگر سقوط بشار اسد می‌تواند یک الگوی و عبرت برای همه کشورهای منطقه و خاورمیانه باشد. مهمترین مولفه و عامل قدرت جمهوری اسلامی وحدت، اتحاد و پشتیبانی مردم است و مسئولان نباید کاری کنند که این پشتوانه تضعیف شود کما اینکه به هر صورت این کارکردهای اقتصادی و بی‌توجهی به معیشت مردم و تورم افسار گسیخته و… باعث فاصله گرفتن مردم و ناامیدی و بدبینی مردم می‌شود. تمرکز جمهوری اسلامی و به ویژه دولت و مجلس باید روی تامین معیشت مردم و رضایت‌مندی مردم باشد.
این نماینده سابق مجلس با اشاره به لزوم بازنگری در برخی از قوانین و مقررات گفت: همچنین بازنگری در برخی از قوانین دست و پاگیر که در حوزه سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی وجود دارد، باید انجام شود تا باعث فراهم کردن زمینه بازگشت سرمایه‌گذاران ایرانی که امروز در کشورهای خارجی به صورت انبوه سرمایه‌گذاری می‌کنند، شود چراکه همین قوانین دست و پاگیر و سختگیرانه و کارکردهای غلط باعث شده که خیلی از اینها سرمایه‌شان را به خارج از کشور منتقل کنند در حالی که این افراد نه معارض انقلاب هستند و نه معارض نظام. بلکه این افراد کسانی هستند که با نظام بوده‌اند و هستند و تمایل دارند که نظام تقویت شود. بنابراین اعتقاد دارم یک بازنگری جدی در ساختار قدرت در کشور در حوزه اجرا و قانون‌گذاری باید داشته باشیم چراکه مردم معتقد به نظام و اصل انقلاب هستند و هر گونه هزینه‌ای در طول این ۴۶ سال برای این نظام داده‌اند و این را اثبات کرده‌اند اما امروز کاملا مشهود است که مردم از وضعیت تورم، گرانی، بیکاری، اشتغال، مسکن و… کاملا گلایه‌مند هستند. آقای پزشکیان هم از سر صداقت به واقعیت‌های موجود اشاره می‌کند گرچه ممکن است همین اشاره کردن ایشان مورد نقد و انتقاد خیلی از مسئولان و به ویژه افراد تندرو در حوزه‌های سیاسی باشد.
حیدری تاکید کرد: بنابراین فکر می‌کنم باتوجه به اختیاراتی که مقام معظم رهبری به صورت کامل به این دولت و همچنین به مجلس عنایت کرده است می‌توانند از این فرصت استفاده کنند و قوانین دست و پاگیر را اصلاح کنند چراکه انصافا یکی از عوامل مشکلات کشور ما تعدد قانون است، همچنین قانون‌هایی که بدون پشتوانه کارشناسی در دولت و مجلس تصمیم گیری می‌شود و به عنوان قانون یا بخشنامه یا آیین نامه ابلاغ می‌شود. همین موارد می‌تواند یک عامل یا یک مشکل برای کشور باشد. چراکه پشتوانه علمی و تخصصی و کارشناسی ندارند بنابراین نیازمند بازنگری جدی در این موارد هستیم که یک سری از این مسائل و مشکلات باید با کمک دولت و مجلس برداشته شود و مهمترین موضوع دغدغه و توجه حاکمیت جمهوری اسلامی به معنی کلی و همچنین قوای مقننه، مجریه و دستگاه‌های مختلف باید ایجاد رضایت مندی و اعتمادسازی بین ملت و دولت و حاکمیت باشد به نظر من همین انتخابات اخیر که کمتر از ۵۰ درصد مردم در آن شرکت کردند علیرغم همه تاکیدات و توصیه‌ها و بسیج مردمی، می‌تواند زنگ خطری برای بی‌اعتمادی و فاصله گرفتن باشد و لذا باید دولت و مجلس در سریعترین زمان یک بازنگری در سیاست‌های داخلی وخارجی داشته باشند و اعتماد مردم را بیش از گذشته جلب کنند.
هیچ گاه کردهای جمهوری اسلامی در طول تاریخ سودای جدایی از کشور و جغرافیای جمهوری اسلامی را نداشته‌اند
این نماینده مجلس در پاسخ به این سوال که برخی معتقدند ام آی سیکس به دنبال تشکیل کردستان بزرگ است و ترکیه در حال بازی در همین زمین است و خوشحالی ترکیه از این وقایع ممکن است به زودی به ضرر خودش تملم شود، گفت: موضوع کردستان بزرگ به معنی استقلال کردستان در ۴ کشور که کردها در آنجا حضور دارند، است و البته شاید یک تحلیل غلط تاریخی هم باشد. در این چهارچوب هم بیشترین ضرر را ترکیه خواهد دید چراکه اساسا کردها در ترکیه علیرغم جمعیت قابل توجهی که دارند و بخش‌های مهمی از جغرافیای ترکیه را تشکیل می‌دهند، با دولت ترکیه فاصله دارند ولی هیچ موقع کردهای ایران در طول تاریخ خواستار جدایی از کشور نبوده اند. ممکن است خواسته‌های مختلفی داشته باشند از جمله بحث آزادی در چهارچوب جمهوری اسلامی و در جغرافیای ایران اما هیچ گاه کردهای جمهوری اسلامی در طول تاریخ سودای جدایی از کشور و جغرافیای جمهوری اسلامی نداشته‌اند در حالی که کردهای ترکیه چنین ایده‌ای را دارند که خودشان را با توجه به جمعیت، جغرافیا و شرایط به عنوان یک کشور مستقل معرفی کنند.
آنکارا دچار اشتباه محاسباتی است و صرفا نگاهش به سقوط بشار اسد بود نه آینده ترکیه
حیدری تصریح کرد: با توجه به عملکرد و رویکردی که ترکیه دارد و بازیگر غرب در منطقه است، پیش‌بینی من به عنوان کسی که جغرافیای سیاسی را می‌داند و آشنا به این موضوع هستم، این است که در آینده ترکیه هم دچار مشکلات داخلی و تنش‌های منطقه‌ای خواهد شد چراکه احساس ترکیه این بود که در فروپاشی دولت بشار اسد نقش داشته است. اما این اقدام در سوریه تجربه برای کردهای ترکیه است و می‌توانند با همان روشی که جریان جولانی و گروه‌های مسلحین و مبارزین علیه بشار اسد اقدام کردند علیه دولت ترکیه اقدام کنند کما اینکه کردها از نظر جغرافیایی یک انسجام جغرافیایی دارند و تجربه سال‌ها مبارزه با دولت ترکیه را هم دارند. بنابراین ترکیه دچار اشتباه محاسباتی است و صرفا نگاهش به سقوط بشار اسد بود و نگاهش به آینده ترکیه نیست. و معتقدم قطع به یقین از این نظر آسیب خواهد دید و مهمتر از همه اینها پایگاه‌هایی است که سال‌ها ترکیه برای آموزش جریان‌های تکفیری داشته، این جریانات یک روزی بالاخره برگشت به ترکیه دارند و ترکیه با این وضعیت و با این رویکرد اگر تغییری در رویکردش ندهد و حرمتی برای همسایگان قائل نشود و به عنوان یک بازیگردان باشد و نقش بازیگر آمریکا را در منطقه باشد حتما آسیب خواهد دید.
وی در پاسخ به این سوال که آیا تحولات سوریه می‌تواند به نگرانی‌های امنیتی در منطقه و کشورهای همسایه سوریه تبدیل شوند، گفت: اگر چنانچه جولانی دولت فراگیر تشکیل دهد و بدون بحث‌های مذهبی و قومی یک نگاه کلی داشته باشد و یک دولت فراگیر تشکیل دهد این باعث تثبیت امنیت در سوریه خواهد شد، دولتی که همه در سایه تفکرات و برنامه‌های آن بتوانند به راحتی زندگی کنند و کنار بیایند. اما اگر این دولت و حکومت جدید براساس همان دیدگاه‌های تند مذهبی شکل بگیرد حتما دچار تنش داخلی شده و این تنش‌ها باعث خواهد شد که گروه‌های داخلی سوریه از حمایت کشورهای مختلف بهره‌مند باشند و سرنوشت دولت جدید مانند بشار اسد همیشه در تنش باشد، در این صورت است که می‌تواند دامنه ناامنی در منطقه بیشتر شود و بخش‌هایی از خاورمیانه و غرب آسیا را در بربگیرد.
حرکت مخالفان مسلح برنامه ریزی شده و با پشتوانه آمریکا بود
این نماینده سابق مجلس در پاسخ به این سوال که با توجه به اتفاقاتی که در سوریه افتاد، در مورد سوریه آیا می‌توان گفت که شاهد شبه کودتا در آخر کار بایدن بودیم، گفت: این حرکت مسلحین برنامه ریزی شده بود و از یک پشتوانه و تجربه نظامی سیاسی و عملیاتی برخوردار بود. تنها کسی که غافل از این اتفاقات بود بشار اسد بود و از این وضعیت غلفت کرد. بنابراین چون این اتفاقات پشتوانه سیاسی آمریکا، اسرائیل و ترکیه را به همراه داشت قطعا می‌تواند برای آینده زنگ خطری برای منطقه هم باشد البته به نظر من چون این کار پشتوانه دارد، کمتر دچار اشتباه استراتژیک خواهد شد و از سوی دیگر اینها تجربه ضعف‌های بشار اسد را در حکومت داری و مردم داری نیز دارند. بالاخره مولفه اول و آخر برای دوام و قدرت هر حکومتی مردمش هستند رژیم صدام زمانی که پایگاه مردمی‌اش را از دست داد ظرف ۱۹ روز سقوط کرد یا بشار اسد ظرف چند روز در حالی که مسلحین موشک، هواپیما، بالگرد و توپخانه سنگین نداشتند اما از خلاهایی که بین حاکمیت و مردم ایجاد شده بود استفاده کرده و کاملا اشراف به موضوع داشتند و تحلیل‌های درستی از ضعف‌های بشار اسد داشتند و بنابراین پیروز شدند.
حیدری تصریح کرد: حکومت جدید چون به این ضعف‌ها آشنا هستند و تجربه کسب کرده‌اند تا به پیروزی رسیده‌اند سعی می‌کند خود را حفظ کند کما اینکه این حرکات مسلحین پشتوانه آمریکا و اسرائیل و ترکیه را داشت. بنابراین چون پشتوانه غرب و تفکر غرب را داشته و با یک دانش و بینش همراه بودند توانستند یک شکست سنگین برای بشار اسد ایجاد کنند و امیدوارم که انشالله حکومتی که به هیچ وجه نقض سایر مذاهب و گروه‌ها را نداشته باشد روی کار بیاید چراکه یکی از دغدغه‌های جدی الان بحث چند درصد علویان در سوریه است اینها سال‌ها است که در راس قدرت هستند و مخالفان به گونه‌ای از این قدرت همواره نگرانی داشتند و به دنبال انتقام و انتقادهایی هستند البته به نظر می‌رسد در سال‌های اولیه حکومت جدید پاکسازی نکنند اما بعد از تضمین و تثبیت قدرت قطع به یقین ممکن است چنین اقداماتی انجام دهند در آن صورت هم می‌تواند یک آسیب جدی برای دولت جدید باشد.
وی ادامه داد: در مجموع بایدن علیرغم اینکه می‌گفت اینها تروریست هستند اما حمایت مستقیم و جدی داشت و پشیبانی مالی و سیاسی و نظامی از اینها داشت و کمک کرد. اما درواقع بیشتر در حوزه مستشاری بود. ترکیه هم مستقیما حمایت و تجهیز می‌کرد و سلاح در اختیار آن‌ها می‌گذاشت اسرائیل هم در این چند سال زیرساختهای سوریه را تضعیف کرد و حماس و حزب الله را نیز تضعیف کرد و گرنه اگر چنانچه واقعا در شرایط دیگری بود این مسلحین نمی‌توانستند حرکت فوری انجام دهند اما وقتی دیدند که دور و بر بشار اسد خالی است و پشتوانه حزب الله را ندارد و حزب الله درگیر جنگ با اسرائیل است و پشتوانه سیاسی جریانات مقاومت از دست رفته و از طرفی هم مردم فاصله گرفتند بنابراین بهترین زمان برای مخالفان مسلح بشار اسد همین زمان بود و کاملا زمان هوشمندانه انتخاب شده بود و ظرف چند روز توانستند کل دولت بشار اسد را سرنگون کنند.
در صورت تشکیل حکومت مذهبی تندرو تنش در منطقه ادامه خواهد داشت
این نماینده سابق مجلس درباره اینکه آیا شاهد نظم جدید در منطقه از دل همین بی‌نظمی‌ها خواهیم بود، گفت: بالاخره سوریه که امروز نقطه بحث است قطع به یقین با تشکیل دولت جدید، نحوه رویکرد این دولت و حکومت خود؛ تعیین کننده امنیت برای منطقه و خاورمیانه است و چنانچه یک دولت فراگیر تشکیل شود. دامنه ناامنی به کشورهای دیگر سرایت نمی‌کند اما اگر دولتی براساس ایده‌ئولوژی و پایه مذهبی شکل بگیرد که بسیار تند و خشن هستند قطعا تنش‌ها به کشورهای همسایه نیز کشیده شده و این کشورها سکوت نمی‌کنند چراکه به هر شکل شاهد مهاجرت گسترده مردم سوریه در صورت دوم خواهند بود. بنابراین باتوجه به اینکه ارتش سالهاست بشار اسد را حفظ کرده و بدنه‌ی همیشه و همراه حکومت بشار اسد بوده اما همه اعضای آن نمی‌توانند فرار یا مهاجرت کنند و باید در درون دولت جدید قطع به یقین زندگی کنند و زندگی عادی بدون تنش داشته باشند، بنابراین اگر رویکرد حاکمیت جدید چنین باشد قطع به یقین درگیری‌ها به بیرون مرزها کشیده نمی‌شود اما اگر برخوردهای مذهبی و ایدئولوژیک داشته باشند بخش عمده‌ای از این مردم هم مهاجرت می‌کنند و هم مقاومت می‌کنند و ممکن است در خیلی از بخش‌های جغرافیای سوریه شاهد درگیری‌هایی پراکنده باشیم و سرنوشت بشار اسد برای حکومت جدید هم پیش بیاید. اما این تحرکات جدید چون پشتوانه سیاسی داشته قطع به یقین به دنبال این هستند که در ابتدا قدرت بگیرند و بعد به دنبال تثبیت و تضمین هم هستند و در دولت فراگیر استفاده از همه مذاهب و اقوام و فرق در سوریه می‌تواند باشد در غیراینصورت تنش‌ها ممکن است در مقطعی تمام شود اما مجددا احیا شده وشکل می‌گیرد و ما شاهد تنش‌ها در خاورمیانه خواهیم بود.