آلودگی هوا مهم‌ترین خطر محیط‌زیستی برای سلامت انسان بویژه در کلانشهرهاست که هرساله با ورود به نیمه دوم سال تبدیل به معضلی برای شهرهای بزرگ می‌شود. براساس اعلام سازمان جهانی بهداشت، سالانه بیش از ۸ میلیون مرگ بر اثر آلودگی هوا رخ می‌دهد که این آمار در ایران حدود ۳۰ هزار مرگ به‌واسطه همین موضوع است.
استفاده از انرژی‌های پاک، سوخت مناسب و توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی از جمله مهم‌ترین اقدامات برای کاهش غلظت آلاینده‌های هواست، اما آنچه که امروز با آن روبه رو هستیم، نشان می‌دهد برنامه‌هایی که تاکنون برای کاهش آلودگی در دستورکار قرار داشته یا ناکارآمد بوده یا موقتی، به همین دلیل مشکلات تنفسی در جامعه بویژه در شهرهای بزرگ رو به افزایش است و بار مالی درمان بیماری‌های ناشی از آن را بر سیستم سلامت کشور سنگین‌تر کرده است.
به گفته عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت، هزینه‌ها و عوارض ناشی از آلودگی هوا به وزارت بهداشت به گونه‌ای است که سالانه ۴۰ تا ۵۰ همت در این خصوص برای درمان بیماران به نظام سلامت تحمیل می‌شود که راهکار مقابله با آلودگی هوا، درمان نیست بلکه باید پیشگیری کرد. نکته بسیار مهم درباره آلودگی هوا، تأثیر آن بر افزایش جمعیت و بارداری است. تقریباً همه پژوهشگران بر این موضوع که آلودگی هوا می‌تواند نقش مخربی در تولیدمثل داشته باشد، نظر مشابهی دارند.
این روزها پیش‌بینی کارشناسان هواشناسی، انباشت آلاینده‌های جوی و تشدید کاهش کیفیت هوا، بویژه در مناطق مرکزی و نیمه جنوبی استان تهران و پایداری این هوا تا چند روز آینده است؛ هوایی که در شرایط ناسالم قرار دارد و از شهروندان خصوصاً بیماران تنفسی خواسته شده تا ۱۹ آذرماه از تردد در فضای باز بپرهیزند.
ماسک‌های N۹۵ مخصوص بیماری‌های ویروسی است
بیماری‌های تنفسی ریوی در همه کشورها شایع است و مختص ایران نیست از جمله برونشیت مزمن که چهارمین علت مرگ‌ومیر در دنیا محسوب می‌شود، همچنین سرطان ریه، عفونت‌های ریوی و آسم که شیوع بسیاری میان کودکان دارد.
ناگفته نماند همه این بیماری‌ها قابل پیشگیری است، اما در شرایطی که آلودگی هوا بر بیشتر روزهای سال غلبه کند، بار این بیماری‌ها صعودی می‌شود.
دکتر سیدعلی جواد موسوی فوق‌تخصص ریه و عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی ایران نیز درمورد ماسک مناسب برای شرایط آلودگی هوا می‌گوید: در شرایط افزایش بار بیماری‌های ویروسی و آلودگی هوا، ماسک‌ها اثرگذار هستند، اما باید بدانید که ماسک‌های N۹۵ مخصوص بیماری‌های ویروسی است و در شرایط آلودگی هوا آن‌طور که باید کارآیی ندارد، چرا که ذرات آلوده از این نوع ماسک‌ها عبور می‌کنند، بنابراین همواره توصیه می‌شود مردم از ماسک استفاده کنند، حتی همین ماسک‌های معمولی و رایج که در داروخانه‌ها موجود است.
نقش مردم در کاهش آلودگی هوا
در هیچ کجای دنیا دولت‌ها به تنهایی قادر به حل معضل آلودگی هوا نیستند و مردم هم باید نقش خودشان را در روزهایی که افزایش آلایندگی‌ها به هشدار می‌رسد، ایفا کنند. این متخصص توصیه‌های را به مردم ارائه می‌دهد از جمله استفاده از وسایل حمل‌ونقل عمومی به جای اتومبیل‌های شخصی، خودداری از ترددهای غیرضروری، عدم مصرف دخانیات و سالم نگه‌داشتن هوای خانه، چرا که آلودگی هوای داخل منزل خطرناک‌تر از آلودگی فضای شهری برای کودکان و سالمندان است.
مصرف مایعات و سبزیجات، عدم حضور در فضای شلوغ و ورزش نکردن در هوای آلوده، اگرچه راه‌حل مقطعی برای پشت‌سر گذاشتن شرایط اضطرار آلودگی هواست، اما می‌تواند از بدتر شدن حال‌مان و درگیر شدن ریه‌ها به بیماری کمک‌کننده باشد.
راهکار دولت برای کاهش آلودگی هوا
دولت چهاردهم به‌صورت فوری برای کاهش بار آلودگی هوا ورود کرد و با کاهش مازوت‌سوزی در برخی از نیروگاه‌های کشور در تلاش برای حل معضل همیشه کلانشهرهاست. مصرف مازوت یکی از منابع تولید آلودگی است.
سوختی سنگین که باعث ایجاد دی‌اکسید گوگرد می‌شود که برای بیماران تنفسی خطرناک است و موجب تشدید علائم تنفسی بویژه در مبتلایان به آسم می‌شود و سیستم فوقانی تنفس را تحت تأثیر قرار می‌دهد، اما از آنجایی که برای تولید انرژی نیاز به مصرف مازوت داریم، به گفته مسئولان در نیروگاه‌هایی باید مازوت مصرف شود که در مجاورت سکونتگاه‌های انسانی نباشند.
اقدامات دولت چهاردهم برای کنترل آلودگی هوا
در سومین ماه فصل پاییز، تعداد روزهای آلودگی هوا در حال افزایش است و اجرای قانون هوای پاک همچنان به دلیل‌عدم همکاری برخی دستگاه‌ها به صورت کامل اجرایی نشده است. در قانون هوای پاک تکالیفی برای دستگاه‌های مختلف احصا شده است. بر اساس ۳۴ ماده این قانون، ۲۱ دستگاه اجرایی از جمله وزارت کشور، وزارت نفت، وزارت نیرو، نیروی انتظامی، شهرداری، صدا و سیما و… مکلف شده‌اند که هر یک به تناسب وظایف خود، اقداماتی را برای کنترل آلودگی هوا در کشور اجرایی کنند.
اما تکالیفی مانند نوسازی حمل و نقل عمومی که نقش مهمی در کنترل آلودگی دارد متوجه چندین دستگاه است. در همین رابطه، محمد بابایی‌زاده مدیر کل دفتر حمل و نقل عمومی و ترافیک شهری سازمان شهرداری و دهیاری‌های کشور می‌گوید: وزارت کشور تکالیف متعددی دارد؛ در این قانون در حوزه حمل و نقل عمومی بحث ماده ۶ مربوط به معاینه فنی خودروها و مواد ۹ و ۱۲ موضوع توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل عمومی در کشور است.
وی با بیان اینکه حدود ۷۰۰ مرکز معاینه فنی در کشور فعالیت می‌کنند، ادامه می‌دهد: در حوزه معاینه فنی تکلیف وزارت کشور تشدید نظارت بر مراکز معاینه فنی بوده و باید با مراکز متخلف برخورد شود و آن‌ها را به دستگاه قضایی معرفی کنیم و از جرایمی که برای این مراکز متخلف در نظر گرفته می‌شود برای اجرای مواد قانون هوای پاک استفاده کنیم اما اتحادیه حمل و نقل عمومی کشور بارها مراکز معاینه فنی متخلف را به دستگاه‌های قضایی محلی و ملی معرفی کرده است ولی حکمی برای مراکز متخلف صادر نشده است.
بابایی‌زاده تأکید می‌کند: خودروهایی که معاینه فنی نمی‌گیرند به راحتی در سطح شهرها تردد می‌کنند، پلیس هم در بحث جریمه ماشین‌هایی که معاینه فنی ندارند خیلی نتوانسته موفق باشد که دلایل زیادی دارد از جمله اینکه شهرداری‌ها در پوشش‌دهی دوربین‌ها موفق نبوده‌اند و بنابراین رصد خودروها به درستی انجام نمی‌شود و بسیاری از خودروهایی که معاینه فنی ندارند اصلاً دیده نمی‌شوند! بنابراین درآمد این حوزه بسیار کم است.
وی با بیان اینکه در یک سال و نیم گذشته و در دولت چهاردهم اقدامات بسیار خوبی در حوزه حمل و نقل عمومی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی در حوزه مترو انجام شده است، می‌گوید: ۱۹۰۰ واگن مترو در ۴۲۴ کیلومتر خط مترو در شهرهای کشور ترددد می‌کنند. در یک سال و نیم اخیر بالغ بر دو هزار دستگاه واگن مترو یا قراردادش منعقد شده یا فعال‌سازی کرده‌ایم و امیدواریم اولین رام این قطارها در ابتدای ۱۴۰۴ تحویل کلانشهرهای تهران، اصفهان، تبریز و شیراز شوند. همچنین در حوزه ناوگان اتوبوسرانی حدود دو هزار دستگاه نو را به حدود ۱۰۰ شهر تحویل داده‌ایم که به اندازه کل نوسازی ۵ سال قبل از آن بوده است.