جوان آنلاین: دانشگاه آکسفورد پس از رأی‌گیری عمومی میان ۳۷۰۰۰ نفر کلمه پوسیدگی مغز (brain rot) را به‌عنوان کلمه سال انتخاب کرد.
پوسیدگی مغز به معنای «نابودی وضعیت ذهنی و فکری فرد» است. این پدیده به‌ویژه ناشی از مصرف بیش از حد محتوای بی‌ارزش در شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی رخ می‌دهد که یکی از خطرات درک شده از زندگی مجازی و نحوه استفاده ما از شبکه‌های اجتماعی را نشان می‌دهد. آیا شما هم وقت زیادی را بیهوده صرف چرخیدن در فضای مجازی می‌کنید؟ باید بدانید که با ادامه این کار مغز شما دچار پوسیدگی خواهد شد.
محققان آکسفورد پوسیدگی مغز را برای نشان‌دادن نگرانی‌ها در مورد تأثیر دیدن بیش از حد محتوای آنلاین بدون معنا و ارزش توسط نسل z به‌عنوان کلمه سال ۲۰۲۴ انتخاب کردند البته این کلمه ابداع جدیدی نیست.
پوسیدگی مغز چیست؟
پوسیدگی مغز را اولین‌بار دیوید ثورو نویسنده کتاب «والدن» در سال ۱۸۵۴ ابداع کرد. ثورو به‌عنوان بخشی از نتیجه‌گیری‌های خود از تمایل جامعه به بی‌ارزش کردن ایده‌های پیچیده و ساده‌انگاری آنها انتقاد می‌کند و این را نشان‌دهنده کاهش تلاش برای فکرکردن می‌داند و می‌گوید: «درحالی‌که بسیاری از پژوهشگران به دنبال راهی برای کاهش پوسیدگی سیب‌زمینی هستند. آیا نباید تلاشی نیز برای درمان پوسیدگی مغز که مهم‌تر است پیدا کرد»
محتوای بی‌کیفیت و کم‌ارزش موجود در رسانه‌های اجتماعی و تأثیر منفی آنها بر روی ذهن و فکر نوجوانان و جوانان، باعث پوسیده‌شدن سلول‌های عصبی مغز آنها خواهد شد. در واقع شبکه‌های مجازی با تولید محتوا‌های بی‌کیفیت در حال تغییر عادات فکری افراد بخصوص نوجوانان هستند.
رابطه شبکه‌های اجتماعی و پوسیدگی مغز
همه ما می‌دانیم که افراط در هر زمینه‌ای پیامد‌های منفی به همراه دارد و این موضوع درباره زمان صرف شده در شبکه‌های اجتماعی نیز صدق می‌کند؛ اما آسیب به مغز و پوسیدگی‌اش تنها به زمان آنلاین بودن مربوط نمی‌شود؛ بلکه نوع محتوایی که مشاهده می‌کنیم نیز نقش مهمی در این زمینه دارد.
۱. حضور بی‌مورد و افراطی در شبکه‌های اجتماعی
وقتی تلفن شما همیشه در دسترس است - که برای بسیاری از افراد این وضعیت وجود دارد - وسوسه می‌شوید که به طور مداوم پیام‌ها و شبکه‌های اجتماعی‌تان را بررسی کنید. پس از مدتی، ممکن است حتی متوجه نشوید که چقدر زمان را صرف این کار کرده‌اید. این زمان صرف شده در صفحه‌نمایش به‌راحتی می‌تواند جایگزین فعالیت‌های دیگری مانند مطالعه، ورزش یا حتی خیال‌پردازی شود. علاوه بر این، زمانی که به طور مداوم با محتوای جدید مواجه می‌شوید، مغز شما فرصتی برای پردازش و هضم آنها ندارد. این وضعیت شبیه به مصرف مداوم غذا‌های ناسالم در طول روز است؛ اگرچه ممکن است از آن لذت ببرید، اما به بدن شما (یا در این مورد، به مغزتان) آنچه را که واقعاً برای عملکرد بهینه نیاز دارد، نمی‌رساند.
پلتفرم‌هایی نظیر TikTok، Instagram و Twitter به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که به‌راحتی اعتیادآور شوند. در حینی که شما به صفحه‌نمایش خیره شده‌اید، مغزتان در دنیایی از محتوای بی‌ارزش گرفتار می‌شود. باگذشت زمان، این موضوع می‌تواند تمرکز بر روی کار‌های پیچیده‌تر که نیاز به توجه مداوم دارند را دشوارتر کند. همچنین، لایک‌ها، کامنت‌ها و اعلان‌ها به‌سرعت دوپامین را آزاد می‌کنند و این امر می‌تواند انگیزه شما را برای مشارکت در فعالیت‌های ذهنی مهم‌تر کاهش دهد.
۲. نبود چالش‌های فکری
تماشای فیلم‌های کوتاه سرگرم‌کننده است، اما اگر تنها کاری است که انجام می‌دهید، مغز شما به‌اندازه کافی تمرین نمی‌کند. مغز خود را یک ماهیچه در نظر بگیرید و درست مانند هر ماهیچه دیگری برای قوی ماندن نیاز به تمرین دارد. اگر همیشه محتوای بی‌کیفیت شبکه‌های اجتماعی را می‌بینید، مغز شما به‌اندازه کافی به چالش کشیده نمی‌شود. وقتی تمام‌وقت خود را در شبکه‌های اجتماعی سپری می‌کنید، به‌سادگی می‌توانید از مسائلی که واقعاً شما را به تفکر وامی‌دارد، غافل شوید؛ مانند یادگیری یک مهارت جدید یا مطالعه یک کتاب خوب. تجربه‌کردن فعالیت‌های جدید باعث می‌شود مغز شما به شیوه‌های متفاوتی فعالیت کند و این امر به حفظ سلامت آن کمک می‌کند. اما زمانی که مغز شما به لذت‌های فوری ناشی از محتوای آنلاین عادت می‌کند، پیداکردن انگیزه برای مواجهه با چالش‌های دشوارتر می‌تواند مشکل‌ساز شود.
مقابله با پوسیدگی مغز
اگر به دنبال روش‌هایی برای بهبود عملکرد مغز خود هستید، نکات زیر را امتحان کنید که به شما در مقابله با پوسیدگی مغز کمک می‌کند تا بتوانید هوشیار، متمرکز و در وضعیت روحی خوبی باشید.
۱. زمان استفاده از شبکه‌های اجتماعی را کاهش دهید.
از قانون ۲۰-۲۰-۲۰ پیروی کنید: هر ۲۰ دقیقه یک بار، به مدت ۲۰ ثانیه استراحت کنید و به شیئی در فاصله ۲۰ فوتی (۶۰ سانتیمتر) خود نگاه کنید. این کار می‌تواند به کاهش فشار چشم و خستگی ذهنی کمک کند. برای آرامش بدن و ذهن از اپلیکیشن‌های مدیتیشن استفاده کنید تا زمان حضور در شبکه‌های اجتماعی بخصوص قبل از خواب را کاهش دهید.
۲. محتوای باکیفیت و ارزشمند نگاه کنید.
فقط افرادی یا صفحاتی را دنبال کنید که محتوای ارزشمند، مثبت و آموزنده‌ای ارائه می‌دهند که به شما الهام می‌بخشد یا ذهنتان را تحریک می‌کند. اگر نمی‌توانید اکانت‌هایی را که شما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند آنفالو کنید - به‌عنوان‌مثال، اگر دوستتان از آنفالو کردن شما ناراحت می‌شود، استفاده از گزینه بی‌صدا می‌تواند راه‌حل مناسبی باشد.
۳. در فعالیت‌هایی شرکت کنید که مغز و ذهن شما را به چالش می‌کشند.
به دنبال مهارت یا کلاس جدید باشید و خود را به چالش بکشید و رسیدن به اهداف بلندمدت را در راستای کار خود قرار دهید. فعالیت‌های متنوعی وجود دارد که می‌تواند به تحریک ذهن کمک کند، از جمله جدول کلمات متقاطع، سودوکو و بازی‌های فکری. این فعالیت‌ها نه‌تن‌ها به تقویت مغز شما کمک می‌کنند، بلکه به یک سرگرمی جذاب تبدیل می‌شوند و می‌توانند به شما در کاهش استرس پس از یک روز کاری کمک کنند.
۴. ورزش و تمرینات بدنی منظم انجام دهید.
فعالیت‌هایی مانند پیاده‌روی، دویدن و شنا می‌تواند جریان خون را در مغز بهبود ببخشد روتین خود را با انواع مختلف فعالیت‌های ورزشی، از جمله یوگا، رقص یا ورزش‌های گروهی ترکیب کنید. این کار می‌تواند به شما کمک کند تا انگیزه‌تان را حفظ کرده و در فعالیت‌هایتان بیشتر درگیر شوید.
منبع: فرارو