به گزارش خبرگزاری ایمنا از چهارمحال‌وبختیاری، آلودگی هوا ناشی از گردوخاک و ریزگردها یکی از معضلات جدی در بسیاری از مناطق ایران است که چهارمحال‌وبختیاری نیز از این موضوع مستثنی نیست، این استان با طبیعت زیبا و کوه‌های سرسبز، همیشه به‌عنوان یک منطقه پاک و خوش آب‌وهوا شناخته می‌شود اما تغییرات اقلیمی، فعالیت‌های کشاورزی نادرست و خشکسالی‌های متوالی موجب شده است که کیفیت هوا در بسیاری از روزهای سال کاهش پیدا کند.
چهارمحال‌وبختیاری دارای چهار دشت ممنوعه است که به دلیل شرایط خاص جغرافیایی و اقلیمی آن را به شدت تحت تأثیر قرار داده است و وجود سه مولد گردوغبار در این منطقه، به افزایش آلودگی هوا دامن زده است.
کارشناسان معتقدند یکی از دلایل اصلی این وضعیت، نداشتن مدیریت صحیح منابع و فعالیت‌های انسانی بوده که موجب تشدید آلودگی هوا شده است، همچنین به نظر می‌رسد که متولیان امر، اراده جدی برای مقابله با این مشکل ندارند و این موضوع موجب شده است که اقدامات مؤثری برای کاهش آلودگی هوا صورت نگیرد.
دشت شهرکرد مهم‌ترین کانون تولید گردوخاک
معصومه نوروزی مدیرکل هواشناسی چهارمحال‌وبختیاری به خبرنگار ایمنا می‌گوید: کاهش بارش‌ها و خشکسالی‌های مستمر در مناطق مرکزی کشور، برخی نواحی را به چشمه‌های تولید گردوخاک تبدیل کرده است که در صورت رخداد این پدیده، شاهد نفوذ گردوغبار به خصوص در قسمت‌های شرقی چهارمحال‌وبختیاری هستیم.
وی می‌افزاید: دشت شهرکرد، یکی از مهم‌ترین کانون‌های مولد گردوخاک استان است، در این منطقه، کاهش بارش‌ها، خشکسالی، زهکشی‌های نامناسب انجام شده و کاهش سطح آب‌های زیرزمینی موجب خشک شدن سطح خاک شده است و این امر دشت شهرکرد را به منبعی داخلی برای تولید گردوخاک تبدیل کرده است.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال‌وبختیاری ادامه می‌دهد: کشورهای همسایه واقع در غرب همچون عراق و عربستان و بیابان‌های مرکزی کشور نیز منشاهای انتقالی گردوغبار به استان هستند.
نوروزی اضافه می‌کند: سازمان محیط زیست کشور به منظور پایش آلاینده‌های جوی و سنجش غلظت گردوغبار در جو، از سنسورهایی استفاده می‌کند که به شناسایی اندازه، نوع ذرات و غلظت گردوغبار هوا کمک می‌کنند، هواشناسان نیز با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای می‌توانند مسیر حرکت گردوغبار را به‌طور دقیق تحت بررسی قرار دهند.
وی تصریح می‌کند: فعالیت چشمه‌های گردوخاک بیشتر از اواخر بهمن تا اوایل مرداد ادامه دارد، اگر چه در برخی موارد تا پایان تابستان این شرایط مشهود بوده است.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال‌وبختیاری تاکید می‌کند: در فصل زمستان پایداری جو، منجر به افزایش آلاینده‌های جوی به ویژه در ساعات اولیه صبح در مناطق صنعتی استان از جمله شهرکرد، بروجن و سفیددشت می‌شود.
نوروزی می‌گوید: بهبود وضعیت آلودگی هوا در این مناطق به راهکارهای متعددی از جمله برنامه‌ریزی‌های تخصصی در زمینه ساخت‌وساز، سد نکردن کریدورهای جریانات هوا در هر منطقه، کاهش سوخت‌های فسیلی و کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین نیاز دارد که می‌تواند به کاهش این نوع از آلودگی‌ها کمک کند.
وی خاطرنشان می‌کند: برای مقابله با افزایش چشمه‌های گردوخاک، اقداماتی همچون مدیریت منابع آب، استفاده از آب‌های خاکستری جهت آبیاری فضای سبز و هدایت آب‌های سطحی به دشت‌های خشک شده می‌تواند به احیای این مناطق و کاهش تولید گردوخاک کمک کند.
مدیرکل هواشناسی چهارمحال‌وبختیاری عنوان می‌کند: تدابیر مدیریت منابع آب و بهسازی مناطق در معرض گردوغبار به بهبود کیفیت هوا کمک می‌کند و سلامت عمومی جامعه را تضمین خواهد کرد.
تنها ۲۵ روز هوای پاک برای چهارمحال‌وبختیاری به ثبت رسیده است
سعید یوسف پور، مدیرکل حفاظت از محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری نیز به خبرنگار ایمنا می‌گوید: در استان سه کانون مولد گردوغبار وجود دارد و می‌توان گفت بیش از ۱۷۶ هزار هکتار از عرصه‌های ملی استان مستعد تولید گردوغبار هستند، این کانون‌ها بیشتر در دشت‌های شهرکرد_چالشتر، سفیددشت_بروجن و خانمیرزا قرار دارند.
وی می‌افزاید: تغییر کاربری اراضی و شیوه‌های نادرست کشت موجب افزایش آلودگی و کاهش کیفیت هوا شده است که این وضعیت در ساعت‌های خاصی از شبانه‌روز برای گروه‌های حساس و گاهی برای عموم مردم حساسیت‌زا است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری ادامه می‌دهد: شهرکرد، بروجن، سفیددشت و خانمیرزا به عنوان مناطق بحرانی و ممنوعه شناخته می‌شوند که برداشت بی‌رویه از این دشت‌ها، آن‌ها را به کانون‌های مولد گردوغبار تبدیل کرده است.
یوسف‌پور اضافه می‌کند: از ابتدای سال تا پانزدهم آبان، کیفیت هوای استان در ۱۸۹ روز قابل قبول، ۲۵ روز پاک و ۱۰ روز ناسالم برای گروه‌های حساس ثبت شده است که تمام این آلودگی‌ها به‌صورت ذرات معلق بوده‌اند.
وی خاطرنشان می‌کند: آلودگی هوا و گردوغبار در استان دارای سه منشأ است، کانون‌های داخلی گردوغبار، کانون‌های خارج از استان همچون استان خوزستان و مناطق شمالی و شرقی استان اصفهان و کانون‌های گردوغبار بین‌المللی که موجب ورود ذرات آلاینده به استان و ایجاد مشکلاتی در کیفیت هوا می‌شوند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست چهارمحال‌وبختیاری با اشاره به اینکه ۱۷۶ هزار هکتار از عرصه‌های ملی استان ما مستعد تولید گردوغبار هستند خاطرنشان می‌کند: در صورت فعال شدن این مولدها، وضعیت گردوغبار در استان به شدت وخیم خواهد شد، برای جلوگیری از این وضعیت، نیاز است شیوه‌های اصلاح الگوی کشت، مدیریت صحیح منابع آب، تقویت سفره‌های زیرزمینی و ایجاد کمربند سبز در دستور کار قرار گیرد.
یوسف‌پور تصریح می‌کند: اداره کل حفاظت محیط زیست استان نیز اقداماتی را برای پایش آلودگی هوا از جمله نصب دو ایستگاه سنجش آلودگی در لردگان و بروجن با هدف پایش کیفیت هوا در استان انجام داده است.
وی می‌افزاید: همچنین، احیای تالاب فصلی دهنو و تالاب خانمیرزا به عنوان نقاط کانونی استان در دستور کار قرار دارد، تالاب خانمیرزا به دلیل بالاترین میزان فرونشست زمین در سطح استان، نیازمند توجه ویژه است.
چهار دشت بحرانی چهارمحال و بختیاری نیازمند اقدامات فوری هستند
اصغر احمدی، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال‌وبختیاری با بیان اینکه این استان در سال‌های اخیر با مشکل گردوغبار و آلودگی هوا روبه‌رو شده است که اصلی‌ترین عوامل این پدیده از بین رفتن پوشش گیاهی و عرصه‌های ملی است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: شخم پاییزه در زمین‌های کشاورزی، به ویژه در اراضی کشاورزی وسیعی که در اطراف شهرکرد وجود دارد، می‌تواند امکان ایجاد گردوغبار را فراهم کند.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال‌وبختیاری ادامه می‌دهد: عوامل طبیعی از جمله کاهش بارندگی، نبود رویش مناسب گیاهان و کاهش سطح ایستایی آبِ سفره‌های زیر زمینی طی یک دوره ۱۰ ساله، منجر به کمبود آب مورد نیاز گیاهان مرتعی شده است.
احمدی اضافه می‌کند: دخالت انسان در عرصه‌های ملی، به‌ویژه در دشت‌های دوازده‌گانه شهرکرد، ساخت فرودگاه‌ها و تأسیسات صنعتی، کاهش سطح ایستایی آب را به دنبال داشته‌اند، در حال حاضر، چهار دشت در استان به عنوان دشت‌های بحرانی شناخته می‌شوند که به اقدامات فوری نیاز دارند.
وی خاطرنشان می‌کند: برای مقابله با این بحران، افزایش سرانه فضای سبز و اجرای پروژه‌های بیولوژیکی از جمله درختکاری ضروری است.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال‌وبختیاری می‌گوید: کاهش فشار دام بر مراتع و ایجاد تعادل منطقی در بهره‌برداری از عرصه‌های ملی از جمله راهکارهای پیشنهادی برای احیای دشت‌ها محسوب می‌شود.
احمدی با بیان اینکه در دو سال اخیر، دشت شهرکرد با هدایت آب‌های سطحی فصلی احیا شده و پوشش گیاهی آن بهبود یافته است، می‌افزاید: در سال گذشته، هزار و ۲۰۰ هکتار از مراتع استان با توزیع کشت مرتعی احیا شده است و پیش‌بینی می‌شود که ۱۳۰ هکتار بذرپاشی در مزارع شهرکرد انجام شود.
مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری چهارمحال‌وبختیاری تصریح می‌کند: اقدامات بیولوژیکی همچون کاشت درخت و احیای جنگل‌ها می‌تواند به کاهش حجم ریزگردها و جلوگیری از آلودگی کمک کند، این تلاش‌ها در نهایت به حفظ منابع طبیعی و بهبود کیفیت زندگی مردم استان کمک می‌کند.
احیای دشت‌ها، بهترین راه برای مقابله با ریزگردهاست
خسرو کیانی، مدیرکل مدیریت بحران چهارمحال‌وبختیاری نیز با بیان اینکه آلودگی هوا در استان، ناشی از عوامل داخلی و خارجی است، به خبرنگار ایمنا می‌گوید: بخش خارجی این آلودگی به مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی مربوط می‌شود که در دست پیگیری است و منابع داخلی این مشکل شامل دشت‌های ممنوعه استان هستند که کاهش سطح آب و افزایش ریزگردها را به دنبال داشته‌اند.
وی می‌افزاید: تغییر اقلیم و خشکسالی‌های اخیر به‌خصوص در سال آبی‌جاری، منجر به کاهش بارش‌ها شده و چهارمحال‌وبختیاری را به یک استان خشک و کم‌بارش تبدیل کرده است.
مدیرکل مدیریت بحران چهارمحال‌وبختیاری ادامه می‌دهد: این وضعیت ناشی از تغییرات اقلیمی، برداشت بیش از حد و نبود مدیریت صحیح منابع آب زیرزمینی است، همچنین وابستگی شدید استان به آب‌های زیرسطحی در بخش‌های کشاورزی و شرب، به مشکلات موجود دامن زده است.
کیانی اضافه می‌کند: در چهارمحال‌وبختیاری دشت‌هایی که در گذشته مرطوب بودند، اکنون به منبع تولید گردوغبار و آلودگی تبدیل شده‌اند، برای مقابله با این پدیده، نیاز به همکاری بین‌بخشی و راهکارهای علمی از سوی دستگاه‌های مختلف وجود دارد.
وی تصریح می‌کند: مدیریت بحران نقش هماهنگ‌کننده و نظارتی بر این موضوع دارد و اعتباراتی را در زمینه آبخوان‌داری، آبخیزداری و محیط زیست به کار می‌گیرد اما ضرورت دارد که این دستگاه، در احیای دشت‌های ممنوعه و استفاده از سیلاب‌ها به عنوان یک فرصت، دست به اقدام بزند.
مدیرکل مدیریت بحران چهارمحال‌وبختیاری خاطرنشان می‌کند: بهترین راه‌حل برای مقابله با بحران آلودگی هوا و خشکسالی، احیای دشت‌ها و کنترل برداشت‌های آب است، به این ترتیب، می‌توان به مدیریت منابع آب و بهبود کیفیت هوا دست پیدا کرد.
به گزارش ایمنا، چهارمحال‌وبختیاری در حال تجربه بحران جدی آلودگی هوا است که ناشی از نداشتن اراده کافی مسئولان برای حل این معضل است، با ممنوعه شدن چهار دشت از ۱۲ دشت موجود و تنها ۲۵ روز هوای پاک در هشت ماه و نیم گذشته، وضعیت زیست‌محیطی استان نگران کننده‌تر شده است، این امر نه تنها به سلامت مردم آسیب می‌زند، بلکه می‌تواند بحران‌های عمیق‌تری را در آینده نزدیک به همراه داشته باشد، با وجود این مشکلات، مردم استان همواره امید دارند که با همکاری و همیاری، بتوانند آینده‌ای بهتر برای استان خود بسازند و این سرزمین سرسبز را حفظ کنند.