روز دانشجو بهانه‌ای است برای گرامیداشت مقام شامخ شهید و شهادت و روز ارج نهادن به جوانان مؤمن و انقلابی و فعال و پویا در مسیر کسب علم و مهارت است که با جهاد علمی و حضور پر شور خود در مسیر توسعه و پیشرفت ایران اسلامی با قوت گام برمی‌دارند.
به مناسبت ۱۶ آذر روز دانشجو، با دکتر علی‌جان سکندری، پژوهشگر و هیات علمی بنیاد پژوهش‌های اسلامی آستان قدس رضوی و فعال سیاسی دوره دانشجویی گفت‌وگویی صورت گرفته است که در ادامه می‌خوانیم.
لطفا در ابتدا دلیل نام گذاری روز دانشجو را بفرمائید؟
روز ۱۶ آذر در ایران به روز دانشجو نام‌گذاری شده است. این روز به‌خاطر گرامیداشت سه دانشجویی که در ۱۶ آذر سال ۱۳۳۲ به دلیل اعتراض به دیدار رسمی ریچارد نیکسون، معاون رئیس‌جمهور وقت آمریکا و همچنین از سرگیری روابط ایران با بریتانیا در دانشگاه تهران شهید شدند نام‌گذاری شده است.
اعتراض دانشجویان به چه مسائلی بود؟
سه عامل سبب شد که دانشجویان طی چند ماه به رخداد ۱۶ آذر نسبت به رژیم اعتراض کنند، نخست موضوع ملی شدن صنعت نفت ایران بود که با تلاش دکتر مصدق به سرانجام رسید و مردم نگران بودندکه دولت از این اقدام روی برگرداند و شرایط را به پیش از ملی شدن نفت بازگرداند.
دومین عامل ارتباط مجدد دولت ایران با بریتانیا بود. حدود سه ماه پس از ساقط کردن دولت قانونی ایران، مذاکرات محرمانه‌ای برای تجدید رابطه با بریتانیا آغاز کرد.
پس از سقوط حکومت رضاشاه پهلوی و ایجاد فضای بازتر، فعالیت‌های سیاسی در بین دانشجویان دانشگاه تهران افزایش یافت. در این دوران حزب توده، بنا به گزارش‌های مختلف، بیش از نیمی از دانشجویان دانشگاه تهران عضو و یا هوادار این حزب بودند.
اما در دوران نخست وزیری محمد مصدق و افزایش محبوبیت جبهه ملی، در اوایل دهه ۱۳۳۰، محوریت این حزب در دانشگاه به چالش کشیده شد و سومین عامل نیز، سفر نیسکون به ایران بود. در میانه پاییز سال ۱۳۳۲ هم اعلام شد که "ریچارد نیکسون" معاون رئیس جمهور آمریکا از سوی آیزن هاور رئیس جمهور آن کشور به ایران می‌آید.
قرار بود معاون رئیس جمهور آمریکا در جریان دیدار از ایران از دانشگاه تهران بازدید کند و دکترای افتخاری دانشکده حقوق این دانشگاه را دریافت کند.
با توجه به دلایل سه‌گانه پس از وقوع کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲، تظاهرات‌ها و اعتصاب‌های پراکنده‌ای در پاییز همان سال در دانشگاه تهران و همچنین بازار، در اعتراض به محاکمه مصدق برگزار کردند.
چند هفته پس از این وقایع، اعلام شد که روابط ایران و بریتانیا از سر گرفته خواهد شد و ریچارد نیکسون نایب ریاست جمهوری وقت آمریکا برای دیدار رسمی به ایران خواهد آمد.
این موضوع بهانه لازم برای اعتراضات را فراهم کرد و در ۱۴ آذر دانشجویان فعال به سخنرانی در کلاس‌ها پرداختند و نا آرامی تمامی محوطه دانشگاه تهران را فرا گرفت.
دولت وقت برای پیشگیری از هرگونه اقدام بعدی تصمیم به سرکوب اعتراضات گرفت.
واکنش رئیس دانشگاه تهران در برابر جنبش دانشجویی و هجوم نیروهای ارتشی به دانشگاه چه بود؟
هرچند علی اکبر سیاسی، رئیس وقت دانشگاه تهران، برای جلوگیری از افزایش درگیری و وارد شدن خسارت به دانشجویان، کلاس های دانشگاه را در این روز تعطیل کرد، اما در شرایطی که هنوز تمام دانشگاه از حضور آنها خالی نشده بود، نیروهای ارتش به قصد سرکوب شماری از معترضان وارد محوطه دانشگاه شدند.
سربازان و نیروهای ویژه ارتشی پس از هجوم به دانشگاه، به کلاس‌های درس حمله کرده و صدها دانشجو را بازداشت و زخمی نمودند. نیروهای امنیتی در دانشکده فنی، اقدام به شلیک تیر کردند که موجب شهادت سه دانشجوی این دانشکده به نامهای احمد قندچی، آذر (مهدی) شریعت‌رضوی و مصطفی بزرگ‌نیا شد.
فردای آن روز نیکسون به ایران آمد و دکترای افتخاری در رشته حقوق را در دانشگاه تهران که در اشغال مشهود نیروهای نظامی بود، دریافت کرد.
دیدگاه مقام معظم رهبری در خصوص جنبش دانشجویی چه بود؟
من سه دهه در تشکل های دانش آموزی و دانشجویی فعالیت داشته ام و به خوبی جریان های دانشجویی و روحیه آنها را می‌شناسم.
به مناسبت ۱۶ آذر؛ روز دانشجو و ۱۳ آبان، روز تسخیر لانه جاسوسی و دانش آموز، در دوره دانشجویی به خصوص دوره کارشناسی، چند بار به همراه تشکل های دانشجویی ودیگر دانشجویان، خدمت مقام معظم رهبری رسیده ام.
ایشان همواره تاکید داشتند که دانشجوباید فعال و نقاد باشد و در فضای سیاسی فعالیت مؤثر داشته باشد چنان که در یکی از سخنرانی هایشان در ۲۵ مهر ۱۳۸۵ به مناسبت آغار سال تحصیلی، در جمع دانشجویان فرمودند: «مسئولیت شما سنگین است، هم باید درس بخوانید، هم محیط سیاسی‌تان را بشناسید، هم روی محیط سیاسی اثر بگذارید و هم خودتان را از لحاظ فکری و روحی آماده کنید برای فردایی که بلاشک وزن این نظام متکی به معنویت ـ یعنی نظام جمهوری اسلامی ـ در معادله‌های جهانی بین المللی، ده برابرِ امروز خواهد شد. مطمئن باشید که ما چنین روزی را در پیش داریم و شما جوان‌های امروز، آن روز را خواهید دید.
لطفا در خصوص نامه مقام معظم رهبری به دانشجویان دانشگاههای آمریکا نیز توضیحاتی بفرمائید؟
باید یادآور شد با توجه به روحیه پرجوش و خروش و نیروی جوانی و تأثیر گذار قشر دانشجو در بین اقشار مردم دنیا، مقام معظم رهبری برای دانشجو ارزش والایی قایلند چنان که تاریخ ۵ خرداد ۱۴۰۳ در نامهای خطاب به دانشجویان باوجدان حامی مردم فلسطین در دانشگاههای آمریکا، در بخشی از آن گفته اند: به جز شما دانشجویانِ ده‌ها دانشگاه در ایالات متّحده، در کشورهای دیگر هم دانشگاه‌ها و مردم به پا خاسته‌اند.
همراهی و پشتیبانی استادان دانشگاه از شما دانشجویان حادثه‌ی مهم و اثرگذاری است. این میتواند در قبال شدّت عمل پلیسیِ دولت و فشارهایی که بر شما وارد می کنند، تا اندازه‌ای آرامش‌بخش باشد.
توصیه پایانی رهبری به دانشجویان دانشگاههای آمریکا چه بود؟
درس قرآن به ما مسلمانان و به همه مردم جهان، ایستادگی در راه حق است: فَاستَقِم کَما اُمِرت؛ و درس قرآن درباره‌ی ارتباطات بشری این است: نه ستم کنید و نه زیر بار ستم بروید: لا تَظلِمونَ وَ لا تُظلَمون.