به گزارش رکنا، آندومتریوز یک بیماری زنانه است که در آن بافتی شبیه به بافتی که داخل رحم را می پوشاند (آندومتر) در خارج از رحم رشد می کند. این بافت اضافی می‌تواند در جاهایی مانند تخمدان ها، لوله های فالوپ، روده و حتی مثانه رشد کند.
آندومتریوز چیست؟
آندومتریوز یک بیماری زنانه است که در آن بافتی شبیه به بافتی که داخل رحم را می‌پوشاند (آندومتر) در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت اضافی می‌تواند در جاهایی مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، روده و حتی مثانه رشد کند.
تشبیه ساده: تصور کنید که گل‌هایی در باغچه‌ای که برایشان در نظر گرفته شده رشد می‌کنند. در آندومتریوز، این گل‌ها به جای باغچه خودشان، در جاهای دیگری مانند خیابان یا حیاط همسایه شروع به رشد می‌کنند.
چرا آندومتریوز اتفاق می‌افتد؟
علت دقیق آندومتریوز هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما چندین نظریه در این باره وجود دارد که محققان بر روی آن‌ها مطالعه می‌کنند. برخی از مهم‌ترین این نظریه‌ها عبارتند از:
| علت احتمالی آندومتریوز | توضیح | شواهد علمی | میزان اهمیت احتمالی | عوامل خطر مرتبط |
|---|---|---|---|---|
| جریان خون قاعدگی برگشتی | سلول‌های آندومتر در جریان خون قاعدگی به عقب رفته و در جاهای دیگر رشد می‌کنند. | مطالعات متعدد این نظریه را پشتیبانی می‌کنند. | بسیار مهم | تاریخچه خانوادگی آندومتریوز، اختلالات ساختاری در دستگاه تناسلی |
| سیستم ایمنی ضعیف | سیستم ایمنی بدن نمی‌تواند سلول‌های اضافی آندومتر را از بین ببرد. | مطالعات نشان‌دهنده ارتباط بین اختلالات خودایمنی و آندومتریوز است. | مهم | اختلالات خودایمنی، استفاده طولانی مدت از داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی |
| عوامل ژنتیکی | احتمال ابتلا به آندومتریوز در خانواده‌ها وجود دارد. | مطالعات نشان‌دهنده وجود عوامل ژنتیکی در ابتلا به آندومتریوز است. | مهم | سابقه خانوادگی آندومتریوز |
| هورمون‌ها | هورمون استروژن می‌تواند رشد بافت آندومتریوز را تحریک کند. | مطالعات نشان‌دهنده نقش استروژن در رشد بافت آندومتریوز است. | مهم | اختلالات هورمونی، سنین باروری |
| جراحی‌های شکمی | جراحی‌های شکمی ممکن است به طور تصادفی سلول‌های آندومتر را در قسمت‌های دیگر لگن پخش کنند. | مطالعات نشان‌دهنده ارتباط بین برخی جراحی‌ها و افزایش خطر آندومتریوز است. | مهم | سابقه جراحی‌های لگنی |
| عوامل محیطی | برخی مواد شیمیایی و سموم محیطی ممکن است خطر ابتلا به آندومتریوز را افزایش دهند. | مطالعات محدودی در این زمینه وجود دارد، اما برخی شواهد نشان‌دهنده ارتباط بین عوامل محیطی و آندومتریوز است. | نیاز به تحقیقات بیشتر | قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی صنعتی، آلودگی هوا |
جریان خون قاعدگی برگشتی: یکی از رایج‌ترین نظریه‌ها، این است که در دوران قاعدگی، مقداری از خون حاوی سلول‌های آندومتر به جای خروج از بدن، به عقب به سمت لوله‌های فالوپ و سایر قسمت‌های لگن برمی‌گردد و در آنجا شروع به رشد می‌کند.
سیستم ایمنی ضعیف: ممکن است سیستم ایمنی بدن نتواند این سلول‌های اضافی را شناسایی و از بین ببرد و به همین دلیل آن‌ها در خارج از رحم رشد می‌کنند.
عوامل ژنتیکی: برخی مطالعات نشان می‌دهند که آندومتریوز ممکن است در خانواده‌ها ارثی باشد. به عبارت دیگر، اگر یکی از اعضای خانواده به آندومتریوز مبتلا باشد، احتمال ابتلای افراد دیگر در خانواده نیز افزایش می‌یابد.
هورمون‌ها: هورمون‌های زنانه مانند استروژن می‌توانند رشد بافت آندومتریوز را تحریک کنند.
جراحی‌های شکمی: برخی جراحی‌های شکمی مانند سزارین یا عمل‌های لگن، ممکن است به طور تصادفی سلول‌های آندومتر را در قسمت‌های دیگر لگن پخش کنند.
عوامل دیگری نیز ممکن است در ایجاد آندومتریوز نقش داشته باشند، از جمله:
اختلالات خود ایمنی: برخی تحقیقات نشان می‌دهند که ممکن است ارتباطی بین آندومتریوز و برخی اختلالات خود ایمنی وجود داشته باشد.
عوامل محیطی: برخی مواد شیمیایی و سموم محیطی ممکن است خطر ابتلا به آندومتریوز را افزایش دهند.
نکته مهم: آندومتریوز یک بیماری پیچیده است و عوامل مختلفی در ایجاد آن نقش دارند. در بسیاری از موارد، ترکیبی از این عوامل باعث بروز بیماری می‌شود. اگر شما علائمی شبیه به علائم آندومتریوز دارید، حتما به پزشک مراجعه کنید تا تشخیص دقیق و درمان مناسب را دریافت کنید.
علائم آندومتریوز
آندومتریوز بیماری است که در آن بافتی شبیه به بافتی که داخل رحم را می‌پوشاند، در خارج از رحم رشد می‌کند. این بافت اضافی می‌تواند در جاهایی مانند تخمدان‌ها، لوله‌های فالوپ، روده و حتی مثانه رشد کند.
علائم آندومتریوز بسیار متنوع است و از فردی به فرد دیگر متفاوت است. برخی از شایع‌ترین علائم عبارتند از:
| نوع علائم | علائم خاص | توضیحات |
|---|---|---|
| درد | درد لگن، درد هنگام رابطه جنسی، درد هنگام دفع مدفوع یا ادرار، درد کمر | این دردها معمولاً قبل و حین قاعدگی تشدید می‌شوند و ممکن است در سایر قسمت‌های بدن نیز احساس شوند. |
| اختلالات قاعدگی | خونریزی شدید یا طولانی مدت قاعدگی، خونریزی بین قاعدگی | این اختلالات به دلیل رشد بافت آندومتریوز در خارج از رحم و خونریزی آن ایجاد می‌شوند. |
| علائم گوارشی | نفخ، یبوست، اسهال، حالت تهوع و استفراغ | این علائم به دلیل رشد بافت آندومتریوز در روده و تحریک آن ایجاد می‌شوند. |
| علائم عمومی | خستگی مزمن، گرفتگی عضلات شدید | این علائم ممکن است به دلیل درد مزمن، اختلال در خواب و التهاب ناشی از آندومتریوز ایجاد شوند. |
| مشکلات باروری | ناباروری | رشد بافت آندومتریوز در لوله‌های فالوپ و سایر قسمت‌های دستگاه تناسلی می‌تواند مانع از باروری شود. |
درد لگن: این درد معمولاً قبل و حین قاعدگی بدتر می‌شود و ممکن است در قسمت پایین شکم، کمر یا هنگام رابطه جنسی احساس شود.
درد هنگام دفع مدفوع یا ادرار: به خصوص اگر بافت آندومتریوز به روده یا مثانه چسبیده باشد.
خونریزی شدید یا طولانی مدت قاعدگی
خستگی مزمن
مشکلات باروری
نفخ و یبوست
درد کمر
حالت تهوع و استفراغ
اسهال
گرفتگی عضلات شدید
توجه: همه زنان مبتلا به آندومتریوز همه این علائم را ندارند و شدت علائم نیز در افراد مختلف متفاوت است. برخی از زنان ممکن است علائم خفیفی داشته باشند که به راحتی قابل تحمل باشد، در حالی که برخی دیگر ممکن است درد شدیدی را تجربه کنند که زندگی روزمره آن‌ها را مختل کند.
علائم آندومتریوز ممکن است در طول زمان تغییر کند یا بدتر شود.
مواد غذایی مفید و مضر برای آندومتریوز
رژیم غذایی سالم و متعادل می‌تواند در مدیریت علائم آندومتریوز بسیار موثر باشد. با انتخاب غذاهای مناسب، می‌توان التهاب را کاهش داد و به بهبود عملکرد دستگاه گوارش کمک کرد.
| گروه غذایی | مواد غذایی مفید | مواد غذایی مضر | توضیحات |
|---|---|---|---|
| میوه‌ها و سبزیجات | انواع توت‌ها، انگور، کلم بروکلی، اسفناج، فلفل رنگی، کدو حلوایی |
|
سرشار از آنتی‌اکسیدان و فیبر برای کاهش التهاب |
| پروتئین | ماهی‌های چرب (سالمون، قزل‌آلا)، حبوبات، تخم مرغ | گوشت قرمز، غذاهای فرآوری شده | ماهی‌های چرب سرشار از امگا 3 هستند. گوشت قرمز و غذاهای فرآوری شده التهاب را افزایش می‌دهند. |
| غلات | غلات کامل، حبوبات | غلات تصفیه شده | غلات کامل فیبر بالایی دارند. غلات تصفیه شده ارزش غذایی کمتری دارند. |
| چربی‌ها | روغن زیتون، آووکادو، آجیل | چربی‌های ترانس، روغن‌های هیدروژنه | چربی‌های سالم به کاهش التهاب کمک می‌کنند. |
| لبنیات | شیر و ماست کم چرب | لبنیات پرچرب | لبنیات کم چرب کلسیم مورد نیاز بدن را تامین می‌کنند. |
| نوشیدنی‌ها | آب، چای گیاهی | نوشابه‌های گازدار، قهوه، الکل | آب به هضم بهتر کمک می‌کند. نوشیدنی‌های دیگر ممکن است علائم را تشدید کنند. |
| سایر | دانه‌ها (کتان، چیا)، ادویه‌های ضد التهاب (زردچوبه، زنجبیل) | غذاهای سرخ شده، غذاهای آماده | دانه‌ها سرشار از امگا 3 و فیبر هستند. |
مواد غذایی مفید برای آندومتریوز
غذاهای ضد التهاب:
میوه‌ها و سبزیجات رنگی: انواع توت‌ها، انگور، کلم بروکلی، اسفناج، فلفل رنگی و کدو حلوایی سرشار از آنتی‌اکسیدان هستند که به کاهش التهاب کمک می‌کنند.
ماهی‌های چرب: ماهی‌هایی مانند سالمون، قزل‌آلا و ساردین حاوی اسیدهای چرب امگا 3 هستند که خاصیت ضد التهابی دارند.
آجیل و دانه‌ها: بادام، گردو، دانه کتان و چیا سرشار از امگا 3 و منیزیم هستند که به کاهش التهاب کمک می‌کنند.
حبوبات: لوبیا، نخود و عدس فیبر بالایی دارند و به تنظیم هورمون‌ها کمک می‌کنند.
غذاهای غنی از فیبر: فیبر به بهبود هضم و کاهش التهاب کمک می‌کند. سبزیجات برگ سبز، میوه‌ها، غلات کامل و حبوبات منابع خوبی از فیبر هستند.
غذاهای حاوی روی: روی به کاهش التهاب و بهبود عملکرد سیستم ایمنی کمک می‌کند. منابع خوب روی شامل صدف، گوشت قرمز بدون چربی، تخم مرغ و دانه‌ها هستند.
آب فراوان: نوشیدن آب کافی به هضم بهتر و دفع سموم از بدن کمک می‌کند.
مواد غذایی مضر برای آندومتریوز
غذاهای فرآوری شده: این غذاها حاوی قند افزوده، چربی‌های ترانس و سدیم بالا هستند که التهاب را افزایش می‌دهند.
گوشت قرمز: مصرف زیاد گوشت قرمز با افزایش التهاب مرتبط است.
کافئین و الکل: این مواد می‌توانند علائم آندومتریوز را تشدید کنند.
غذاهای سرخ شده و چرب: این غذاها به دلیل افزایش التهاب، باید محدود شوند.
غذاهای حاوی گلوتن: برخی افراد مبتلا به آندومتریوز ممکن است به گلوتن حساسیت داشته باشند و با حذف آن از رژیم غذایی، علائم آن‌ها بهبود یابد.
راه‌های درمان آندومتریوز
درمان آندومتریوز بسته به شدت بیماری، سن بیمار و تمایل او به بارداری می‌تواند متفاوت باشد. هدف از درمان، کاهش درد، کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی است.
روش‌های درمانی آندومتریوز به طور کلی به دو دسته تقسیم می‌شوند:
| روش درمان | توضیحات | مزایا | معایب | مناسب برای |
|---|---|---|---|---|
| دارو درمانی | استفاده از داروهای ضد درد، هورمونی و سایر داروها برای کاهش علائم و کنترل بیماری. | کاهش درد، کنترل علائم، امکان درمان بدون جراحی. | عوارض جانبی داروها، نیاز به مصرف طولانی مدت دارو، ممکن است به طور کامل بیماری را درمان نکند. | موارد خفیف تا متوسط، قبل از جراحی، برای کنترل علائم پس از جراحی. |
| جراحی لاپاراسکوپی | برداشتن بافت آندومتریوز با استفاده از ابزارهای کوچک و دوربین. | دقیق‌تر، برش‌های کوچک‌تر، بهبود سریع‌تر، امکان برداشتن کامل بافت. | نیاز به بیهوشی، ممکن است عوارضی مانند عفونت داشته باشد، احتمال عود بیماری وجود دارد. | موارد متوسط تا شدید، زمانی که دارو درمانی موثر نباشد، برای بهبود باروری. |
| جراحی هیسترکتومی | برداشتن رحم. | درمان قطعی درد، جلوگیری از عود بیماری. | از دست دادن توانایی باروری، یائسگی زودرس، عوارض جراحی. | موارد شدید، زمانی که سایر درمان‌ها موثر نباشد و بیمار تمایلی به بارداری نداشته باشد. |
| درمان‌های مکمل | فیزیوتراپی، طب سوزنی، تغییرات سبک زندگی. | کاهش درد، بهبود کیفیت زندگی، بدون عوارض جانبی داروها. | ممکن است به تنهایی موثر نباشد، نیاز به ترکیب با سایر درمان‌ها. | به عنوان مکمل درمان‌های اصلی، برای بهبود کیفیت زندگی. |
1. درمان دارویی
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند.
هورمون درمانی:
قرص‌های ضد بارداری ترکیبی: با کاهش سطح استروژن به کنترل رشد بافت آندومتریوز کمک می‌کنند.
پروژستین‌ها: به صورت قرص، تزریق یا دستگاه داخل رحمی (IUD) برای کاهش رشد بافت آندومتریوز استفاده می‌شوند.
دانازول: یک داروی مردانه است که سطح تستوسترون را افزایش داده و تولید استروژن را کاهش می‌دهد.
مهارکننده‌های آروماتاز: با کاهش تولید استروژن در بدن به درمان آندومتریوز کمک می‌کنند.
داروهای تسکین‌دهنده درد: در موارد درد شدید از داروهای قوی‌تر مانند اوپیوئیدها استفاده می‌شود.
2. درمان جراحی
لاپاراسکوپی: رایج‌ترین روش جراحی برای درمان آندومتریوز است. در این روش، جراح با استفاده از ابزارهای کوچک و دوربین، بافت‌های آندومتریوز را از روی اندام‌های مختلف جدا می‌کند.
هیسترکتومی: در موارد شدید و زمانی که سایر درمان‌ها موثر نباشند، ممکن است برداشتن رحم (هیسترکتومی) توصیه شود. این عمل باعث توقف قاعدگی و کاهش علائم می‌شود.
روش‌های درمانی مکمل:
فیزیوتراپی: تمرینات فیزیوتراپی می‌تواند به کاهش درد و بهبود عملکرد لگن کمک کند.
طب سوزنی: برخی مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی ممکن است به کاهش درد آندومتریوز کمک کند.
تغییرات سبک زندگی: رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و مدیریت استرس نیز می‌توانند به بهبود علائم کمک کنند.
انتخاب روش درمانی مناسب به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
شدت علائم
سن بیمار
تمایل به بارداری
محل قرارگیری بافت‌های آندومتریوز
عوارض جانبی داروها
درمان دارویی آندومتریوز
درمان دارویی یکی از روش‌های رایج برای مدیریت علائم آندومتریوز است. هدف از این روش، کاهش درد، کنترل خونریزی و جلوگیری از رشد بافت‌های آندومتریوزی است.
انواع داروهای مورد استفاده در درمان آندومتریوز عبارتند از:
| نوع دارو | مکانیسم عمل | مزایا | معایب | موارد استفاده |
|---|---|---|---|---|
| داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) | کاهش التهاب و درد | تسکین سریع درد، در دسترس بودن | عوارض گوارشی، افزایش فشار خون، مشکلات کلیوی (در مصرف طولانی مدت) | کاهش درد حاد، همراه با سایر درمان‌ها |
| هورمون‌های پروژستینی | کاهش رشد بافت آندومتریوز | کاهش درد، کاهش خونریزی | عوارض جانبی مانند افزایش وزن، افسردگی، لکه بینی | درمان طولانی مدت، پیشگیری از عود بیماری |
| قرص‌های ضد بارداری ترکیبی | کاهش سطح استروژن، کاهش رشد بافت آندومتریوز | کاهش درد، تنظیم قاعدگی | افزایش خطر لخته شدن خون، سردرد، افزایش وزن | درمان کوتاه مدت، جلوگیری از بارداری |
| دانازول | کاهش تولید تستوسترون، کاهش رشد بافت آندومتریوز | کاهش درد، کاهش اندازه کیست‌ها | عوارض جانبی مردانه مانند افزایش موهای زائد، آکنه، کاهش میل جنسی | موارد شدید، زمانی که سایر درمان‌ها موثر نباشد |
| مهارکننده‌های آروماتاز | کاهش تولید استروژن | کاهش درد، کاهش اندازه کیست‌ها | عوارض جانبی مانند گرگرفتگی، پوکی استخوان | موارد پیشرفته، همراه با سایر درمان‌ها |
| آگونیست‌های GnRH | کاهش تولید هورمون‌های جنسی | کاهش درد، کاهش اندازه کیست‌ها | عوارض جانبی مانند علائم یائسگی، کاهش تراکم استخوان | درمان کوتاه مدت، قبل از جراحی |
داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs): این داروها مانند ایبوپروفن و ناپروکسن برای کاهش درد و التهاب استفاده می‌شوند.
هورمون درمانی:
قرص‌های ضد بارداری ترکیبی: با کاهش سطح استروژن به کنترل رشد بافت آندومتریوز کمک می‌کنند.
پروژستین‌ها: به صورت قرص، تزریق یا دستگاه داخل رحمی (IUD) برای کاهش رشد بافت آندومتریوز استفاده می‌شوند.
دانازول: یک داروی مردانه است که سطح تستوسترون را افزایش داده و تولید استروژن را کاهش می‌دهد.
مهارکننده‌های آروماتاز: با کاهش تولید استروژن در بدن به درمان آندومتریوز کمک می‌کنند.
آگونیست‌های GnRH: این داروها با کاهش تولید هورمون‌های جنسی، باعث کاهش رشد بافت آندومتریوز می‌شوند.
نحوه عملکرد داروهای هورمونی:
کاهش تولید استروژن: استروژن هورمونی است که باعث رشد بافت آندومتریوز می‌شود. داروهای هورمونی با کاهش سطح استروژن، رشد این بافت را متوقف می‌کنند.
تغییر ضخامت بافت اندومتری: برخی داروها باعث نازک شدن بافت اندومتریوز و کاهش خونریزی می‌شوند.
مزایای درمان دارویی:
کاهش درد
کنترل خونریزی
جلوگیری از رشد بافت آندومتریوز
امکان درمان بدون جراحی
معایب درمان دارویی:
عوارض جانبی مانند تهوع، سردرد، افزایش وزن، کاهش میل جنسی
نیاز به مصرف طولانی مدت دارو
ممکن است به طور کامل بیماری را درمان نکند
سوالات متداول
آیا آندومتریوز بر باروری تأثیر می‌گذارد؟
بله، آندومتریوز می‌تواند باعث ناباروری شود. چسبندگی‌های ایجاد شده توسط بافت آندومتریوزی می‌تواند مانع از حرکت اسپرم یا تخمک شود و یا به لوله‌های فالوپ آسیب برساند.
آیا آندومتریوز قابل درمان است؟
در حال حاضر درمانی برای درمان قطعی آندومتریوز وجود ندارد، اما هدف درمان کنترل علائم و بهبود کیفیت زندگی است.
آیا آندومتریوز خطر ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد؟
در بیشتر موارد، آندومتریوز به سرطان تبدیل نمی‌شود. با این حال، خطر ابتلا به سرطان تخمدان در زنان مبتلا به آندومتریوز اندکی افزایش می‌یابد.