شفاآنلاین: سلامت > اگر شما نوزادی دارید که یکی از دستهایش را حرکت میدهد اما قادر نیست دست دیگر را حرکت دهد فرزند شما دچار معضلی است به نام فلج ارب که در اثر آسیب به اعصاب گردنی ایجاد میگردد.
به گزارش شفا آنلاین : فلج زایمانی ارب یکی از انواع فلج شبکه براکیال است.
شبکه براکیال یک شبکه عصبی در گردن است.
اعصابی که از این شبکه خارج میشوند در تمام اندام فوقانی منتشر شده و موجب حس و حرکت آن میگردند.
از هر ۱۰۰۰ نوزاد، یک یا دو نفر به فلج ارب مبتلا می شوند.
بعضی اوقات زایمان به سختی انجام میشود. مثلاً وقتی بچه خیلی بزرگ است یا وقتی بچه با پا به دنیا میاید یا وقتی روند زایمان خیلی طولانی میشود.
یا گاهی اوقات ماما برای اینکه بچه زودتر بدنیا بیاید کشش زیادی به نوزاد وارد میکند تا زودتر او را از کانال زایمانی عبور دهد.
در این اوقات ممکن است گردن نوزاد با کشش زیادی به شدت به یک طرف منحرف و کشیده شود.
بر اثر این کشش اعصاب شبکه گردنی کشیده میشوند و این کشیده شدن موجب صدمه و آسیب به عصب میشود و کودک ذچار فلج ارب میشود.
اکثر نوزادان مبتلا به فلج ارب یا همان مادرزادی شبکه براکیال، هر دو مورد احساس و حرکت را در بازوی آسیب دیده بازیابی میکنند.
والدین باید مشارکت داشته باشند و فعال باشند.
در روند درمان اطمینان حاصل کنید که فرزند خود را به حداکثر عملکرد بازوی آسیب دیده برسانید.
انواع آسیب عصبی در فلج ارب
در اغلب موارد فلج مادرزادی شبکه براکیال، اعصاب فوقانی تحت تأثیر قرار دارند.
این مورد تحت عنوان فلج ارب شناخته شده است.
نوزاد ممکن است قادر به حرکت شانه نباشد، اما ممکن است بتواند انگشتان خود را حرکت دهد.
اگر هر دو اعصاب فوقانی و پایینی کشیده شده باشند، معمولا شرایط بیمار وخیمتر از تنها مورد فلج ارب است.
این مورد، فلج سراسری یا کلی شبکه براکیال مادرزادی نامیده میشود.
به طور کلی، چهار نوع آسیب عصبی وجود دارد. همه این ۴ گونه میتوانند همزمان در یک نوزاد رخ دهند.
نشانههای یک آسیب عصبی، بدون در نظر گرفتن نوع آسیب، یکسان هستند (از دست دادن احساس و فلج جزئی یا کامل).
این شدت آسیب است که بر تصمیمات درمان و میزان بهبودی تأثیر میگذارد.
این آسیبها چند نوع است :
۱_ آوالسیون Avulsion
آوالسیون هنگامی اتفاق میافتد که عصب از طناب نخاعی پاره شود. پارگیهای عصبی و آوالسیونها جدیترین نوع آسیب عصبی هستند. ممکن است یک پارگی را با "اسپلایس کردن” پیوند عصبی اهدا کننده از عصب دیگری از کودک ترمیم کنیم. امکان ترمیم آوالسیون از نخاع وجود ندارد. در بعضی موارد ممکن است برخی از عملکردهای بازو را با استفاده از یک عصب از عضله دیگر به عنوان اهدا کننده بازگردانده شود.
۲_ پارگی
عصب از محلی دیگر بهجز محل اتصال به نخاع پاره میشود در حقیقت عصب دو قسمت میشود
آسیب کششی که موجب جدا شدن عصب (پارگی) میشود، خود به خود درمان نمیشود.
۳_ نوروم (NEUROMA) ممکن است روی عصب، بافتی ایجاد شود که روی آن فشار آورد.
آسیب کششی که به برخی از فیبرهای عصبی آسیب میرساند ممکن است به بافت اسکار تبدیل شود. این بافت اسکار ممکن است بر روی عصب سالم باقی بماند. این شرایط یک "neuroma” نامیده میشود. در این نوع آسیب، بهبودی خودبخودی نسبی است.
۴_ نوراپراکسی
نوعی آسیب کششی است که به اعصاب شوک وارد میکند.
این آسیب رایجترین نوع است که در آن عصب آسیب میبیند اما پاره نمیشود.
این حالت نوراپراکسی نامیده میشود. به طور معمول، این آسیبها معمولا ظرف ۳ ماه به طور خود به خود بهبود مییابند.
نوروپراكسي به كودكان محدود نمي شود و در بزرگسالان نيز ممكن است روي دهد, به عنوان مثال زمانی این عارضه برای بزرگسالان رخ میدهد که یک بازیکن فوتبال در حین بازی مجروح شده و موضع آسیب دیده همراه با احساس سوزن سوزن شدن و گزگز دردناکی است که این جراحت burners and stingers نامیده میشود .
علائم فلج ارب اطفال
- ضعف در یک بازو
- از دست دادن احساس در دست
- فلج جزئی یا کلی بازو
- نوزاد نمیتواند بازوی خود را بلند کند، از جمله دلتوئید (عصب زیر بغل) و ماهیچه سوپرااسکاپولار (عصب ﺳﻮﭘﺮااﺳﻜﺎﭘﻮﻻر) فلج هستند
- خم کردن آرنج به علت ضعف عضلات دوسر و براکیال تضعیف میشود
- اگر ریشهها در بالای نقطه اتصالشان آسیب ببینند، فلج رامبوییدها و قوز پشتی به موارد فوق اضافه میشود، که ضعف در رترکشن و پروترکشن کتف را ایجاد میکند.
- پس از سن ۶ ماهگی، کوتاهشدگی غیر طبیعی آغاز میشود (کانتراکچر اداکشن و چرخش داخلی)
- تغییر فرم فلجی چرخاندن ساعد به بیرون
- از عدم تعادل بین ماهیچههای برون گردان و ماهیچههای درون گردان فلج شده شروع میشود
درمان فلج ارب
نمود فلج ارب در هر کودک منحصر به فرد خواهد بود و قبل از شروع درمان، یک ارزیابی کامل از دامنه حرکات کودک، قدرت عضلانی، احساس و عملکرد کلی برای ایجاد درمان مناسب مورد نیاز است.
پروتکل درمانی فیزیوتراپی برای فلج ارب :
این پروتکل حاصل تجربیات ومطالعات گروه کودکان می باشد.
فیزیوتراپی در آسیب های شبکه براکیال با هر نوع آسیب به چهار گروه سنی تقسیم می کنیم :
- گروه اول تا سی روز اول تولد
- گروه دوم از سی روزه گی تاآخر چهار ماهگی
- گروه سوم از چهار ماهگی تاچهارسالگی
- گروه چهارم از چهار سالگی به بعد.
گروه اول
بهتر است در ۲۴ ساعت اول تولد فیزیو تراپیست نوزاد را معاینه کرده و ارزیابی اولیه هم از نظر آسیب شبکه براکیال وهم از نظر رفلکس های نوزادی انجام شود و اولین توصیه ها با پرستار نوزاد مشورت شود سپس در اولین ملاقات با والدین نکات ضروری گفته شود.
این نکات شامل طرز بغل کردن ،روش بستن دست نوزاد روی لباس کودک ( آستین لباس این دست روی سینه سنجاق شود)،طرز حمام دادن نوزاد و آموزش حرکات passive دست مبتلا به والدین روزی سه نوبت هر حرکت ۵ بار در دامنه میانی .
تحریک درماتوم عضلات روزی دونوبت به آرامی مثل نوازش کردن.
گذاشتن دست مبتلا در دهان کودک برای تحریک مکیدن برای ایجاد body image
توجه به Rotation گردن نوزاد و آموزش turn position نوزاد چهار بار در روز که یک نوبت با نظارت مادر دمرو بخوابد مفاصل اندام های فوقانی در۹۰درجه.
آموزش لباس پوشاندن و در آوردن لباس این نوزاد، که اول باید دست سالم را در آورد بعد دست آسیب دیده را وبرای پوشاندن بر عکس .
این میتواند توسط یک نرس با تجربه و ماهر نوزادان هم انجام شود ولی این نرس باید با فیزیو تراپیست مسئول قبلا” مشورت داده شود.
دومین ملاقات آخر هفته دوم انجام میشود که تعداد حرکات passive تا ده بار روزی سه نوبت انجام شود باید مواظبت شود که دامنه حرکات abduction شانه از ۹۰ درجه بیشتر نشود ودست مبتلا بالای سر برده نشود.
ملاقات سوم کودک سی روزگی می باشد که از این روز پروتکل درمانی حرکت درمانی ویژه نوزادان و انجام تحریکات حسی و حرکاتی جهت تحریک body images انجام داد.
در سی روزگی میتوان EMG انجام داد و یا متد پیشرفته سونوگرافی برای تشخیص نوع و شدت آسیب.
از این روز به بعد میتوان با رعایت اصول ایمنی ، تحریکات الکتریکی (electrical stimulation) را شروع کرد .
ما دست کودک را در دست مادر قرار داده سپس از هات پک کوچک بایک لایه حوله اضافه استفاده می کنیم و توصیه میکنیم هر روز نو زاد را حمام داده ودست را داخل آب ولرم قراردهند تا شش ماهگی هفته ای دوبار مراجعه میشود.
گروه دوم
با تاکید بیشتر برا ی انجام حرکت درمانی پیش رونده درمان را ادامه میدهیم و تک تک عضلات راجداگانه ESمیگذاریم.
اگر کودک تا آخر چهار ماهگیflexion آرنج را انجام دهد جراحی ترمیمی عصب را انجام نمی دهند.
در چهار ماهگیEMG را تکرار میکنند و regeneration عصب را بررسی میکنند.
اگر بهبودی قابل قبولی بود برنامه درمان را ادامه می دهند.
در این چهار ماه اول از همان روز اول اگر drop wrist شدید همراه pronation ساعد (waiter tape)وجود داشته باشد ، می توان با آبسلانگ یک اسپلینت سبک وراحت وارزان برای نوزاد تهیه کرده وطرز استفاده اش رابه مادر آموزش می دهیم.
مهمترین مسئله آموزش والدین، با صبر وحوصله است. ولی اگربهبودی قابل قبول نبود جراحی ترمیمی اعصاب انجام میشود.
با افزایش سن کودک ورزشها به صورت بازی های مختلف وهدفمند ادامه مییابد.
آب بازی به همراه والدین بهترین گزینه است .
از چهار ماهگی ورزشهای کششی ملایم وآموزش arm standingوhand standing آموزش داده میشود.
علاوه بر موارد فوق ، فیزیوتراپیست با همکاری والدین اقدامات مناسبی به شرح ذیل برای بهبود روند درمانی کودک مبتلا به ارب انجام می دهد :
تیپینگ یا اسپلینت
اکثر بیماران عملکرد دست و مچ خود را نسبتا حفظ میکنند و عملکرد مناسب آرنج را به دست میآورند.
بنابراین، درمان معمولا به سمت شانهها هدایت میشود.
برای جلوگیری از انقباض، به حفظ حرکات ابداکشن شانه و چرخش خارجی، توجه ویژهای میشود. ممکن است برای جلوگیری از انقباض در کودکانی با مشکل دست و مچ دست، از اسپیلینت استفاده شود.
ماساژ
نوزاد مبتلا به ارب نمیتواند اندام آسیب دیده را با کنترل خود حرکت دهد.
این کار را میتوان با یک ماساژ ملایم برای این کودکان به صورت نه چندان شدید، آغاز کرد. اطمینان حاصل کنید که فرزند خود را به گونهای قرار دهید که بازوی آسیب دیده آزاد باشد و کودک راحت باشد.
به آرامی اطراف شانه ماساژ دهید، اطمینان حاصل کنید که کودک را از بازوی آسیب دیده بلند نکنید.
کشش
تمرینات کششی ملایم در کودک مبتلا به فلج ارب باید روزانه انجام شود تا مفاصل تحرک خود را حفظ کند.
این کار مفاصل را سالم نگه میدارد و باعث میشود توانایی کودک در ایجاد حرکت ارادی در بازوی آسیب دیده افزایش یابد.
اگر این عضلات خشک و سفت هستند، به زور آنها را حرکت ندهید.
به جای این کار، از یک کمپرس گرم مانند یک لباس شسته شده مرطوب بر روی ناحیه استفاده کنید تا قبل از کشش، عضلات و مفاصل را شل کنید.
تمرینات افزایش محدوده حرکتی (ROM)
تمریناتی است که بازوی کودک را در یک چرخش طبیعی حرکت میدهد تا تحرک بازو را حفظ کند و از سفت شدن مفاصل جلوگیری شود.
کودک را به گونهای قرار دهید که بازوی آسیب دیده او به سمت شما باشد. کودک را از زیر بغل بلند نکنید.
بازوی آسیب دیده را به آرامی در تمرینات حرکات پسیو حرکت دهید.
فیزیوتراپیست فرزند شما دستورات خاص ROM را تجویز میکند.
تمرینات تجویز شده ROM بايد دو تا سه بار در روز در ستهایی با ۱۰ تکرار انجام شود.
مفصل شانه برای دستیابی به وضعیت طبیعی خود، به طیف گستردهای از حرکات نیاز دارد.
این یک مفصل پیچیده با تعداد حرکات بیشتر از هرکدام از مفاصل بدن است.
چرخش اکسترنال شانه برای جلوگیری از از بین رفتن دائمی عملکرد ضروری است.
تمرین بازی درمانی
فیزیوتراپیست فرزند شما به شما تمرینات بازی مناسب کودک شما را پیشنهاد میکند.
به عنوان مثال آویزان کردن یک اسباب بازی در بالای سر یا مقابل کودک شما است.
سپس باید او را تشویق کنید که دست خود را به اسباب بازی برساند.
تمرینات حسی کمک میکند تا کودک شما بتواند توانایی حرکت دادن بازوی خود افزایش دهد. این تمرین را با بستن بازوی کودک خود با یک قطعه مخمل یا پارچهای از جنس دیگر انجام دهید تا در بازوی او حس ایجاد کنید.
تمرینات عملی
تمرینات عملی برای کودکان مبتلا به فلج ارب دربرگیرنده فعالیتهای روزمره کاربردی برای تشویق بازوی کودک شما است.
به عنوان مثال، اگر کودک شما یک نوزاد است، شما میتوانید او را به پشت بخوابانید و یک اسباب بازی را بالای سر او نگه دارید.
از او بخواهید از بازوی ضعیف خود برای گرفتن اسباب بازی استفاده کند، یا به جای این کار، شما میتوانید فرزند خود را به شکم قرار داده و سپس یک اسباب بازی در مقابل او قرار دهید.
شما میتوانید این فعالیتها را همزمان با بزرگتر شدن فرزندتان پیشرفتهتر کنید یا عملکرد بازو را تقویت کنید.
کودک را تشویق نمایند با دست مبتلا اشیاء و وسائل بازی را بگیرد.
به کودک یاد دهند با دست مبتلا، تلویزیون را روشن کند تا کودک مجبور شود دست را بالا برد.
بدین ترتیب با بازیهای کودکانه فرزند خود را ملزم به استفاده از دست مبتلا نمایید.
اما از آنجا که کودک قادر نیست به تنهائی تمام مفاصل را حرکت دهد، پدر و مادر باید روزانه تمام مفاصل دست مبتلا را حرکت دهند تا خشکی در مفاصل ایجاد نشود.
حرکات در شانه آرنج، مچ و دست انجام میگیرد و روزانه ۲ یا ۳ بار تکرار میشود.
پدر و مادر در هفتههای اول باید شدیداً مراقب وضعیت سر و گردن کودک باشند.
بازوی نوزاد را بهخصوص هنگام بلند کردن و حمل فرزند خود مواظبت کنند.
خانواده باید بیاموزند که کشیدن دست مبتلای نوزاد یا بلند کردن او از طریق این دست منجر به شدیدتر شدن ضایعه خواهد شد.
خوشبختانه ۸۰ تا ۹۰% کودکان با این روش به عملکرد طبیعی خود دست مییابند.
در كودكان مبتلا به ERB (ضايعه فوقاني شبكه بازويي) درمان بايد بر روي عضلات شانه (به ويژه عضله دلتوئيد) و عضله دو سر بازو (باسيپس) متمركز باشد حتي در كودكاني كه بهبودي خودبخود دارند.
ضعف در عضله دلتوئيد و به دنبال آن محدوديت در بالا بردن و چرخش شانه از ناتواني هاي شايع است.
بعدها اين كودكان نياز به جراحي هاي ارتوپدي از قبيل آزاد كردن تاندون و عضله دارند.
زماني كه ريشه هاي عصبي مياني شبكه بازويي درگير مي شوند, ضعف در عضله سه سر (پشت بازو) نيز ديده مي شود، اين نوع درگيري معمولا با ضايعه كامل يا ضايعه فوقاني شبكه بازويي همراه است، بنابراين باعث ايجاد ناتواني هاي شديدتر مي شود.
درمـــان ضعف موجود در دست و انگشتـــان بسيار مشكل تر است زيرا در ضايعه كامل شبكه بازويي اتفاق مي افتد.
در كودكان زير ۲ ماه كه ضعف در دست وجود دارد, مداخله جراحي اوليه ضروري است.
تمرینات تحریک حسی
فلج ارب و آسیب شبکه براکیال همچنین میتواند باعث از دست دادن حس در بازوی کودک شما شود.
اغلب احساس کاهش حس باعث میشود که کودک کمتر بتواند بازوی خود را آگاهانه حرکت دهد و از این رو استفاده از آن را فراموش کند.
تمرینات تحریک حسی میتواند به رفع این مشکل کمک کند و همچنین فرزند شما را مجبور به استفاده از بازوی خود کند.
تمرینات حسی را با مالیدن اشیاء با بافتهای متفاوت مانند دستمال، پتو روتختی یا قلم مو بر روی بازوی کودک خود، انجام دهید.
برای بهبود خودآگاهی کودک از موقعیت بازوی خود نسبت به کل بدنش، دست کودک خود را در مناطق مختلف بدن مانند دهان یا دست دیگرش قرار دهید.
آب درمانی
آب درمانی که اغلب به عنوان نوعی فیزیوتراپی مورد استفاده قرار میگیرد، میتواند برای نوزادان مبتلا به آسیبهای مادرزادی مانند فلج ارب استفاده شود زیرا این محیط ضد گرانش، درد وتنش را از روی چارچوب اسکلتی عضلانی بر میدارد و به کودکان آسیب دیده اجازه میدهد تا برای ایجاد قدرت در گروههای عضلانی مرتبط، با درد کمتر حرکت کنند.
علاوه بر این، هیدروتراپی به تشویق حرکات طبیعی در بازوی آسیب دیده و در عین حال تقویت عضلات و کاهش اسپاسم، کمک میکند.
درمان جراحی فلج ارب
ضعف شانه,، بازو و دست در كودكان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي ديده مي شود.
اگر در طول ۳-۶ ماه اول زندگي تغييري رخ نداد, پزشك ممكن است جراحي اعصاب را براي بهبودي بيشتر و بروز توانايي بالقوه پيشنهاد كند.
جراحي اعصاب باعث بازگشت عملكرد طبيعي نمي شود و معمولا براي كودكان بزرگتر مفيد نيست، زيرا اعصاب به كندي بهبود مي يابند.
به طوري كه ممكن است چندين ماه يا چندين سال طول بكشد تا اعصاب ترميم شده در ناحيه گردن به عضلات انتهايي دست برسند.
اكثر كودكان مبتلا به ضايعه شبكه بازويي ضعفهايي در شانه, بازو يا دست دارند و استفاده از روشهاي جراحي براي بهبود عملكرد در آينده ممكن است مفيد باشد.
پزشك با در نظر گرفتن موقعيت ويژه هر كودك, گزينه هاي درماني مختلفي را پيشنهاد مي كند.
درمان بستگی به نوع و شدت ضایعه دارد، اگر عصب پاره شده باشد نیاز به درمان جراحی است براساس نظریه برخی از پزشکان متخصص در صورتیکه هیچ تغییری در سه ماهه اول زندگی نوزاد حاصل نشود جراحی مفید خواهد بود.
اما برخی دیگر معتقدند چارچوب زمانی در درمان جراحی فاکتوری است اساسی در بهبودی نوزاد. ماهیچهای که عصب ندارد پس از ۱۲ الی ۱۸ ماه بهحدی از بین میرود و کوچک میشود که از عصبدهی بعد از این مدت بیفایده خواهد بود، بنابراین بهترین زمان جراحی برای نوزاد بین ۵ تا ۱۲ ماه است.
اما عمل جراحی هم قادر نیست عملکرد نرمال را به کودک بازگرداند.
بعد از جراحی کودک تا ۳ هفته مجبور به استفاده از گچ خواهد بود.
در طی فرآیند جراحی اعصاب در ناحیه گردن ترمیم میشوند. از آنجا که عصب ۱ اینچ در ماه رشد میکند، ممکن است ماهها یا حتی سالها طول بکشد تا اعصاب از گردن به ماهیچههای پائین دست برسند.
هنگامی که عصب به ماهیچهها برسد، آنها فعالیتشان را آغاز میکنند.
در ابتدا ماهیچهها ضعیف هستند و نوزاد برای حرکت دست از نیروی جاذبه مدد میجوید.
زمانیکه عصبدهی ماهیچه کامل شد (اتصال عصب و ماهیچه مستحکم شد) ماهیچه قویتر شده و بدون استفاده از جاذبه حرکت میکند.
نوع دیگر جراحی در کودکان فلج ارب به انتقال تاندون معروف است، تاندون، بافتی است که بین ماهیچه و استخوان قرار میگیرد.
این نوع جراحی در کودکانی انجام میگیرد که ضعف ناحیه شانه، بازو و دست در آنها ماندگار میشود.
این کودکان در بردن دست بالای سر، چرخاندن دست طوری که کف دست رو به سقف باشد و حرکت مچ دست مشکل خواهند داشت.
در این عمل جراح تاندون را از محل اصلی خود جدا نموده و آن را به محل دیگری انتقال میدهد و به مدت ۶ هفته گچ برای کودک استفاده میشود و تا ۶ ماه باید از نیم گچ در شب استفاده نمود.
دارو درمانی
در اصل از دارو برای کاهش درد و کمک به شل کردن عضلات برای کسانی که انقباضات دردناک و سفت کنندهی عضله دارند، استفاده میشود.
اگر به انجام جراحی نیاز باشد، کمی داروی بیحسی یا بیهوشی خفیف (برای جلوگیری از احساس درد) به کودک میدهند.
دورنمای فلج ارب در کودک
اکثر نوزادان دارای آسیب نوراپراکسی شبکهی بازویی بهبود مییابند.
اگرچه، آیندهی کودکانی که در طی سه تا شش ماه بهبود نمییابند، همچنان نامعلوم باقی میماند.
اگرچه مطالعات انجامشده دراینباره نشان دادهاند که بسیاری از افراد بعد از انجام جراحی و درمانهای مختلف، پیشرفت بهتری دارند و میتوانند بهتر از دست آسیبدیدهشان استفاده کنند، اما هنوز مطالعات و تحقیقات کافی برای تعیین یک روند پیشرفت واضحی انجام نگرفته است.
علاوه بر این، هر چه آسیب جدیتر باشد، شانس بهبودی کامل کمتر خواهد بود.
میزان موفقیت در آسیبهای شدید ۵۰ درصد است به این معنا که بیماران ۵۰ شانس بهبودی و استفادهی کامل از دست آسیبدیدهشان خواهند داشت.
برای آسیبهای خفیفتر شبکهی بازویی که هنوز به جراحی نیاز دارند، شانس موفقیت درمان آن خیلی بیشتر خواهد بود.
اگرچه باید به این نکته اشارهکنیم که هر آسیب و هر وضعیتی منحصر به فرد است.
پزشکان و متخصصان با بیمار همکاری میکنند و میزان شانس بهبودی او را طبق صدمات و آسیبهای به وجود آمده برای او توضیح خواهند داد.
عفونت زخمها، اگرچه موردی بسیار نادر است، اما ممکن است بعد از جراحی به وجود بیاید.
بهعلاوه، مشکلاتی در تنفس، آسیب عروق و مجاری و فلج همگی از خطرات جراحی هستند.
خوشبختانه همهی این خطرات بسیار نادر هستند و اکثر نوزادان بدون هیچ مشکل و آسیبی بهبود خواهند یافت.
ناحیهی تحت درمان ممکن است متورم شود و نوزاد ممکن است برای مدت کوتاهی بعد از جراحی دچار بیحسی در آن ناحیه شود اما این مشکل معمولاً در طی چند هفته بعد از جراحی برطرف خواهد شد.
∎