غزال زیاری: پس از خوردن یک وعده غذای خوشمزه، شاید حس کنید که شلوارتان برایتان تنگ شده و شاید حتی مجبور شوید تا دکمه شلوارتان را باز کنید تا شکمتان تحت‌فشار نباشد؛ اما چرا این اتفاق می‌افتد؟ بعد از صرف یک وعده غذای خوشمزه و حجیم، معده چقدر می‌تواند منبسط شود تا آن‌همه غذا را در خود جای دهد؟
دکتر آرتور بیدر، استادیار پزشکی و فیزیولوژی در کلینیک مایو در پاسخ به این سؤال معده خالی بزرگ‌سالان را ازن ظر ابعاد به یک کیسه تاشده به‌اندازه یک قوطی نوشابه با حجم ۰.۵ لیتر تشبیه کرد و به این نکته اشاره کرد که بعد از صرف غذا، معده می‌تواند به‌اندازه یک بطری پلاستیکی نوشابه ۲ لیتری بزرگ شود.
او دراین‌باره گفت: «معده می‌تواند تا چهار برابر بزرگ‌تر شود. در اکثر بزرگ‌سالان، این بدین معناست که معده بسته به سن و اندازه بدن افراد می‌تواند بین ۱ تا ۲ لیتر غذا و مایعات را در خود نگه دارد. البته در برخی موارد استثنایی، مثل مسابقه غذا خوردن، معده می‌تواند منبسط‌شده و تا ۴ لیتر مواد غذایی را در خود نگه دارد.»
نتایج مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۸ منتشر شد، یکی از شرکت‌کنندگان در مسابقه غذا خوردن، به مشکل بزرگی برخورد؛ او بعد از خوردن مقدار زیادی غذا، به اورژانس مراجعه کرد و مشخص شد که در اثر انبساط معده، پانکراس او فشرده‌شده و روده‌هایش را کنار زده است. او پس از پنج روز بستری شدن در بیمارستان، توانست علاوه بر دفع گاز، مدفوع کند و پس از آن، از بیمارستان مرخص شد.
دکتر بنجامین لوی، متخصص گوارش دانشگاه پزشکی شیکاگو به این نکته اشاره کرد که در بیشتر مواقع پرخوری در طول وعده‌های غذایی دسته‌جمعی، مثل مراسم شکرگزاری یا زمانی که فردی هنگام تماشای تلویزیون دچار استرس یا حواس‌پرتی می‌شود، رخ می‌دهد. او توضیح داد: «در این شرایط، افراد سرشان گرم است و مشغول هستند و قبل از اینکه متوجه شوند تقریباً به‌یک‌باره همه غذا را می‌خورند و به همین دلیل هم به‌یک‌باره شکمشان پر می‌شود.»
شیوه انتقال حس گرسنگی به مغز
طبق گزارش کلینیک کلیولند، حس گرسنگی در انسان توسط هورمون گرلین تحریک می‌شود؛ بخش عمده این هورمون، توسط معده و بخشی از آن‌هم در مغز، روده کوچک و پانکراس تولید می‌شود و ترشح آن زمانی صورت می‌گیرد که معده خالی است؛ درنتیجه به مغز هشدار داده می‌شود که وقت غذا خوردن است.
هنگامی‌که فرد شروع به خوردن می‌کند، غذا از مری او عبور کرده و وارد معده می‌شود. لوی در ادامه یادآوری کرد که معده دارای چین‌هایی به نام روگا است که امکان منبسط شدن را برای معده فراهم می‌کند تا غذا و مایعات ورودی را در خود جای دهد. با ورود غذا، معده اسید هیدروکلریک و آنزیم‌های گوارشی را آزاد می‌کند و با حرکت کردن غذا را به قطعات کوچک‌تر تجزیه می‌نماید تا مواد مغذی بعداً در روده کوچک جذب شوند.
جنس معده از ماهیچه صافی است که می‌تواند انقباضات را برای مدت‌زمانی طولانی، حتی پس از کشش، حفظ کند؛ بدین ترتیب این امکان فراهم می‌شود تا فضای بیشتری برای غذای بیشتر باز شود.
بیدر توضیح داد: «این چیزی شبیه یک نوار لاستیکی است. دقیقاً مثل فنری که آن را می‌کشی و بعد از مدتی به حالت عادی برمی‌گردد. این قابلیت " myogenic tone" نامیده می‌شود که میزان تنش معده را کنترل می‌کند.»
حس سیری چطور ایجاد می‌شود؟
طبق مقاله منتشره توسط کلینیک کلیولند، تنش معده از طریق عصب واگ که از روده بزرگ به مغز می‌رسد، به مغز منتقل می‌شود. بیدر ادامه داد: «این تنها یک مسیر است که از طریق آن پر بودن معده، به مغز گزارش می‌شود.»
درعین‌حال، تغییرات هورمونی هم به مغز شما می‌گوید که چه زمانی باید از غذا خوردن دست کشید. در زمان سیر شدن، گرلین، یعنی هورمون گرسنگی کاهش می‌یابد و درعین‌حال سایر هورمون‌ها، سیگنال سیری به مغز ارسال می‌کنند و اشتهای شما را کاهش می‌دهند.
لوی دراین‌باره توضیح داد که وقتی فردی بیش‌ازحد غذا می‌خورد، به این معناست که شاید این سیگنال‌ها را نادیده گرفته باشد یا آن‌قدر سریع غذاخورده باشد که هورمون‌ها زمان کافی برای اعلام پیغام سیری به مغز نداشته باشند.
لوی به این نکته اشاره کرد که کلید کار این است که سرعت را کم کنید: «قبل از اینکه مجدداً غذا خوردن را ادامه دهید، کمی صبر کنید و مثلاً ۱۵ دقیقه صحبت کنید.»
راهکارهایی برای تسکین درد پرخوری
اگر حس می‌کنید که سر میز شام بیش‌ازحد غذا خورده‌اید و زیادی سیرشده‌اید، چند راهکار وجود دارد که می‌توانید برای تسکین ناراحتی ناشی از پرخوری انجام دهید.
اول اینکه دراز نکشید؛ لوی توضیح داد که دراز کشیدن ممکن است رفلاکس اسیدی ایجاد کند. در عوض، او توصیه کرده که در هنگام سیری بیش‌ازحد پیاده‌روی کنید. طبق اعلام موسسه سلامت سن دیگو، پیاده‌روی می‌تواند هضم و حرکت غذا از طریق سیستم گوارشی را تحریک کند.
لوی درنهایت به این نکته اشاره کرد که گرچه طراحی معده به‌گونه‌ای است که قابلیت انبساط داشته باشد و بتواند حجم زیادی غذا را در خود نگه دارد؛ اما اگر بیش‌ازحد غذا نخورید، احساس بهتری خواهید داشت.