در انتخابات ریاست جمهوری قریب به اتفاق کاندیدا‌ها از جمله «مسعود پزشکیان» تاکید بر رفع فلیترینگ در کشور داشتند و آثار و خسارات این موضوع را زیان بار برای بخش‌های مختلف از جمله درخصوص سرمایه اجتماعی خواندند. اما سرنوشت فیلترینگ در ایران موضوعی پیچیده و تحت تأثیر عوامل مختلف سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و ... است.

 

حالا خبر می‌رسد، ادامه فیلترینگ به مو رسیده و عنقریب است که بساط آن برچیده شود. رئیس جمهور و دولت تاکید بر برچیده شدن بساط فیلترینگ دارند و رئیس مجلس هم به صراحت از مخالفت با ادامه فیلترینگ سخن گفته است. بخش زیادی از نمایندگان مجلس هم تقریبا چنین نگاهی دارند و حتی چند هفته پیش خبر از موافقت با این موضوع – یعنی برچیده شدن بساط فیلترینگ در شورای عالی فضای مجازی آمد که خیلی از رسانه‌ها روی آن مانور دادند، ولی همچنان خبری از این موضوع نیست!

 

در بسیاری از کشور‌های دنیا با هدف «کنترل اجتماعی» دست به کنترل و هدفمند کردن فضای اینترنت و نحوه استفاده از پلتفرم‌های ارتباطی و شبکه‌های اجتماعی به ویژه برای رده‌های سنی مختلف می‌زنند؛ حتی شرکت‌های ارائه دهنده خدمات در این زمینه را مکلف به همکاری با دولت آن کشور می‌کنند که نمونه بارز آن اخیرا درباره شبکه اجتماعی و پیام رسان تلگرام و مالک معروف آن یعنی «پاول دروف» در فرانسه اتفاق افتاد. در کشور ما هم به منظور کنترل اطلاعات و جلوگیری از دسترسی به محتوای نامطلوب تلاش‌هایی در این زمینه توسط دولت روحانی صورت گرفت، اما به دلایل مختلفی این موضوع ابتر ماند و کار به فیلترینگ کشیده شد.

 

شاید مسائلی نظیر «استفاده جدی رسانه‌ای و رسانه‌ها از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های خارجی» حساسیت درخصوص این پلتفرم‌ها را بیشتر هم کرد. همچنین «تغییرات اجتماعی» و بهره گیری از شبکه‌های اجتماعی در توسعه روابط فردی و حتی خانواده‌ها و نفوذ به عمق جامعه بر نگرانی‌های اداره کنندگان کشور درباره اثرات مختلف این شبکه‌ها افزود، اما به هر روی باید فکر اساسی برای این وضعیت بشود.

 

علاوه بر نارضایتی‌های اجتماعی که به دلیل فیلترینگ برخی شبکه‌های اجتماعی خارجی شکل گرفته، فرصت‌هایی در دل این موضوع نهفته است که کشور در حال بی نصیب ماندن از آن است، از جمله تاثیرگذاری بر افکار عمومی به خصوص در فضای بین الملل از ناحیه برخی از این شبکه‌های اجتماعی و همچنین آسیب رساندن به معرفی کسب و کار‌ها و برخی مشاغلی که در این فضا‌ها به تبلیغات، معرفی و فروش خود مشغول هستند.

 

در کنار ضرر و زیانی که به برخی مشاغل از ناحیه فیلترینگ وارد شده و کسب و کار‌ها بعضا رونق خود را بدین واسطه از دست داده اند؛ یک اقتصاد مخفی و پنهان برای برخی افراد و جریانات برای دورزدن فیلترینگ و فروش فیلترشکن هم شکل گرفته که رقم ترنور سالانه آن بیش از چند هزار میلیارد است. در همین خصوص انجمن تجارت الکترونیک تهران در گزارشی گردش مالی بازار خرید و فروش ابزار‌های فیلترشکن را در کشور سالانه بالغ بر ۵ هزار میلیارد تومان برآورد کرده است.

 

طبیعی است که با پیشرفت‌های تکنولوژیک و ظهور ابزار‌های جدید برای دور زدن فیلترینگ، نظیر استارلینک یا سایر مسیر‌هایی که عملا این محدودیت را بی اثر می‌کند، مقوله فیلترینگ دیگر اثربخشی و کارایی لازم را نخواهد داشت مضاف بر اینکه مشکلاتی نظیر ایجاد نارضایتی عمومی، بهره گیری از این ابزار در روابط و معادلات بین المللی، رفع بیکاری و برطرف کردن محدودیت‌های کسب و کاری ناشی از این مساله، جمع کردن بساط سودجویی از ناحیه اقتصاد پنهان فیلترشکن فروشی و مسائلی از این دست دولت و حاکمیت باید به دنبال برداشتن فیلترینگ و رفع این محدودیت بی اثر باشند.

 

بنابر این باید به طور کلی گفت که سرنوشت فیلترینگ در ایران بستگی به عواملی، چون احساس نیاز به تغییر، ایجاد رضایت مندی عمومی، فشار‌های اجتماعی و اقتصادی، نیاز به بیان خواسته‌ها و تمایلات ایران در نظام بین الملل، تحولات بین‌المللی و جمع کردن بساط یک اقتصاد پنهان به منظور توسعه کسب و کار‌های وابسته به شبکه‌های اجتماعی دارد که حتما در محاسبات تصمیم گیران این مقوله‌ها مورد نظر خواهد بود.

 

حالا وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه چهارشنبه ۱۴ آذر ماه دولت از آخرین تلاش‌های دولت برای رفع فیلترینگ سخن گفته و عنوان کرده است: طرح دولت برای رفع فیلترینگ در شورای سران مطرح و بحث‌های جدی درباره آن شکل گرفته و رئیس جمهور به مرکز ملی فضای مجازی ماموریت داد تا این طرح را از زوایای مختلف بررسی کند.

 

حتما مواردی که در این یادداشت گفته شده مورد بررسی و ملاحظه اعضای تصمیم گیر برای رفع فیلترینگ خواهد بود؛ اینکه این مساله – فیلترینگ - عملا کارایی خود را از دست داده است و به همان نسبت قبل از فیلترینگ، شبکه‌های اجتماعی و پیام رسان‌های خارجی از سوی ایرانی‌ها رصد و دنبال می‌شود؛ اینکه رفع فیلترینگ یک رضایتمندی عمومی جدی را به دنبال خواهد داشت و در نهایت اینکه دست سودجویان فیلترشکن و VPN فروش از کسب سود‌های آنچنانی قطع شده و اقتصاد واقعی از ناحیه فعال شدن کسب و کار‌های وابسته به شبکه‌های اجتماعی و پیامرسان‌های خارجی فعال و احیا خواهد شد...