حجت‌الاسلام علیرضا قبادی، جامعه‌شناس و کارشناس دین، به مناسبت ایام شهادت حضرت فاطمه(س) سلسله یادداشت‌هایی در اختیار ایکنا قرار داده است که ششمین بخش آن را در ادامه با هم می‌خوانیم.
حضرت فاطمه(س) در بخش چهارم از خطبه عیادت، ابتدا آیه ۹۶ سوره اعراف و سپس بخشی از آیه ۵۱ سوره زمر را توأمان و در تعقیب یکدیگر قرائت کردند. قبل از آنکه از حکمت چنین استنادی و زمینه بافتار آیات در قرآن کریم سخن گفته شود، لازم است مانند سایر گفتارها، ابتدا به مضمون این بخش از خطبه حضرت اشاره شود.
این بخش طولانی‌ترین بخش خطبه عیادت است و حضرت فاطمه به دو موضوع مهم زیر در این بخش از خطبه اشاره کردند. اول علت همراهی نکردن مهاجر و انصار با امام علی(ع) یا به اصطلاح نقدی (عیب‌جویی) که آنها به امام علی(ع) داشتند؛ آن حضرت فرمودند مهاجر و انصار در پنج مورد از جمله به جدیت امیرمؤمنان(ع) در امور و تلاش زائدالوصف او در راه رضای الهی معترض بودند.
دوم کارکردها، منافع و فواید سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی امامت و زعامت امام علی(ع) در صورتی که رهبری جامعه را به عهده می‌گرفتند.
حضرت فاطمه(س) درباره برخورداری از بخشی از سودمندی‌ها و برکات فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی حکومت‌داری و حکمرانی ابوالحسن(ع) در حوزه‌های مختلف به تفصیل سخن گفتند و در بخش پایانی خطبه فرمودند: اگر او(امیرمؤمنان) در محل خلافت مىنشست، هرگز ثروت دنيوى را براى خود قرار نمى‌داد و از آن بهره فراوانى، جز به اندازه فرونشاندن تشنگى و رفع گرسنگى از آن بر نمی‌داشت و به آنان مىشناساند تا بين زاهد و دنياپرست و راستگو و دروغگو تشخيص دهند.
سپس به دو آیه زیر استناد فرمودند که ترجمه آن چنین است: «چنانچه اهل شهرها و آبادی‌ها ایمان می‌آوردند و پرهیزکاری پیشه می‌کردند، یقیناً برکات از آسمان و زمین را بر آنان می‌گشودیم؛ اما تکذیب کردند، ما هم آنان را به اعمالی که همواره مرتکب می‌شدند کیفر دادیم». سپس بخشی از آیه ۵۱ سوره زمر را نیز تلاوت کردند که ترجمه آن چنین است: «و ستمکاران از این مردم نیز به زودی کیفر کردار بدشان را خواهند یافت و هرگز از قهر و قدرت خدا رهایی نمی‌یابند».
در ادامه باید گفت جامع‌ترین و کامل‌ترین پیام توحیدی و اخلاقی حضرت شعیب(ع) در سوره اعراف آمده است. اولین پیام حضرت شعیب(ع) در این سوره خداپرستی است، سپس قومش را به وفای در میزان و پیمانه، کم فروشی نکردن، فساد نکردن و کمین نکردن در راه مردم سفارش کردند.
همچنین به مؤمنان قوم خود توصیه کردند تا برای گروه دیگری که هنوز ایمان نیاوردند، صبر پیشه کنند تا خداوند میانشان داوری کند، اما نصایح و خیرخواهی شعیب در دل سرکشان قومش اثر نکرد و دچار عذاب الهی شدند سپس در این همین بافتار، چند سنت مهم الهی از جمله همین سنتی که حضرت فاطمه(س) در خطبه به آن استناد کردند آمده است که: چنانکه مردم ایمان آورده و تقوی پیشه می‌کردند، برکات الهی به سوی آنها گشوده می‌شد؛ اما مردم تکذیب کردند و آنچه متناسب عملشان بود، کیفر دیدند.
آیه دیگر استناد شده در خطبه، آیه ۵۱ سوره زمر است. در این بافتار پس از آنکه درباره «بدا» به معنای آشکار شدن امور به ستمگران اشاره شد، کیفر کردار بد ستمگران و عدم رهایی آنان از قهر و قدرت خداوند، یادآوری شد(آیه استنادی) سپس به بازگشت و توبه به سوی خداوند قبل از نزول عذاب الهی فرمان داده شد. پس از آن به نتایج بی‌توجهی به چنین فرمانی از جمله حسرت‌های فراوان آن یادآوری شد، به ویژه آنکه در روز قیامت کسی نگویند: ای کاش در اطاعت الهی کوتاهی نکرده بودم.
این دو سوره هر چند در دو بافتار جداگانه با محتوای و مضامین مختلف آمده است؛ اما در کیفر دیدن ظالمان با یکدیگر اشتراک دارند. دو آیه مزبور و مضمون خطبه پیوند میان آنها را نشان می‌دهد که روی گردانی مهاجر و انصار از امامت امام علی(ع) از جمله مصادیق اساسی ناسپاسی به نعمت الهی، بستن درهای رحمت حق و برکات خداوندی و عملی مستحق کیفر شدیدی است و حسرت‌های جبران ناپذیری به دنبال دارد و البته حقیقت اعمال مهاجر و انصار نیز بزودی بر آنان روشن می‌شود. چه ابلاغ و انذاری رساتر از استناد به آیات قرآن با چنین مضامین و محتوایی می‌توان برای مردمی که هم عصر نزول قرآن زندگی می‌کردند و ظاهراً کلام الهی را سرلوحه زندگی‌شان قرار می‌دادند. می‌توان پیدا کرد که حضرت فاطمه(س) در آخرین روزهای حیات مبارکشان برای همه تاریخ به یادگار گذاشته است.
انتهای پیام