سرویس تاریخ و سیاست خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا): «جایزه جهانی ادبیات فلسطین» جایزه‌ای است بین‌المللی و غیردولتی که با همکاری اتحادیه‌ها و تشکل‌های فرهنگی و ادبی برخی کشورهای اسلامی و دیگر کشورها برگزار می‌شود. هدف از برگزاری آن، شناسایی و معرفی برترین آثار ادبی منتشرشده درباره موضوع فلسطین و مقاومت ملت فلسطین و آزادی قدس شریف و جنایت‌های صهیونیست‌ها در فلسطین و تقدیر از ادبا و نویسندگان و شاعران و ناشرانی است که در سراسر جهان، با قلم خویش، به دفاع از ملت مظلوم فلسطین برخاسته‌اند. این جایزه متعلق به ملت‌های حامی فلسطین است. از نویسندگان، شاعران و ناشران سراسر دنیا دعوت می‌کنیم برای حمایت و دفاع از ملت فلسطین و قدس شریف، قبله اول مسلمانان، به این مبارزه فرهنگی‌ادبی بپیوندند. با سید النجم؛ نویسنده کتاب «شامخ البطل الصغیر»، برگزیده اولین دوره جایزه جهانی ادبیات فلسطین گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:
در مواجهه با مسئله فلسطین و جنگ اخیر محور مقاومت با رژیم صهیونیستی مهم‌ترین رسالت اهالی قلم چیست؟
مهم‌ترین وظیفه هرکسی که اکنون قلم به دست دارد، این است که قلم خود را بسیج کند و آن را به سمت فلسطین و آرمان عادلانه آن سوق دهد. خواه یک قلم خلاق باشد که داستان، رمان، شعر، نمایشنامه و… می‌نویسد و همچنین نوشته‌های غیرخلاقانه مانند مقاله، مطالعات، خاطرات، تحلیل‌ها و… به شرطی که این نوشته‌ها خطاب به همه سنین باشد؛ زیرا لازم است نسل‌های جدید را با این قضیه آشنا کنیم. همچنین این نوشته‌ها باید متنوع بوده و بر رویکرد تاریخی، اجتماعی یا تحلیل سیاسی برای بیان تاریخچه قضیه و حقوق ملت عرب استوار باشد. نمی‌توان نقش رویکرد نمایشی، سینمایی و سایر نقش‌های هنری را مانند هنرهای تجسمی نادیده گرفت؛ زیرا این قضیه شایسته توجه همه عقل‌ها و استعدادهای خلاق و تحلیلی است.
به نظر شما روایت و تولید ادبیات مقاومت و مبارزه تا چه اندازه در جلب توجه ملت‌ها به مسئله فلسطین مؤثر است؟
ابتدا و با اطمینان کامل باید بگویم که ادبیات مقاومت در مسئله فلسطین مؤثر و حقیقی است. این سؤال دقیقاً مسئله‌ای مهم را مطرح می‌کند که برخی از آن غافل هستند، و آن اثربخشی و کارایی کلمه در ادبیات، هنر، تحلیل‌ها و مطالعات است. کلمه می‌تواند درباره خطرات یک وضعیت و عواقب آن به مردم صاحب حق هشدار دهد، یا در زمان حمله به آن مردم و اعمال ظلم و سرکوب بر آنها، و حتی بعد از اینکه مهاجم توانست سلطه یا اشغال را برقرار کند. تاریخ قضیه فلسطین مملو از چنین تلاش‌های مقاومتی از ابتدای تهاجم شدید و مهاجرت بزرگ در اوایل قرن گذشته است. برخی تلاش‌های خلاقانه در رمان و شعر وجود داشته است، تا جایی که رمان فلسطینی با رمان «الوریث» در سال ۱۹۲۶ آغاز می‌شود. این رمان داستان جوانی فلسطینی را روایت می‌کند که عاشق دختری یهودی شد و آن دختر با کمک دلالان یهودی از او سوءاستفاده کرد و توانست همه اموالش را به دست آورد و در نهایت او را طرد کرد. شاید این رمان هشداری بود درباره آنچه بعداً رخ داد. به نظر من، پیگیری بیشتر درس‌ها و خلاقیت‌ها حول مسئله فلسطین باعث افزایش آگاهی نسل‌های جدید از این مسئله شده و موجب می‌شود که مسئله فلسطین همچنان در ذهن‌ها و دل‌های مردم زنده بماند.
چه شد که به نوشتن در موضوع فلسطین روی آوردید؟
من درباره قضیه فلسطین به صورت خلاقانه و در قالب مطالعات و مقالات نوشته‌ام؛ زیرا در سال ۱۹۴۸ که سال نکبت بود، متولد شدم و این پیوندی غیرمستقیم است. عمر من اندازه میل به بازپس‌گیری حقوق فلسطینی‌هاست. بعدها در فعالیت‌های دانشجویی در دانشگاه، زمانی که دانشجوی دانشکده دامپزشکی دانشگاه قاهره بودم، مشارکت می‌کردم. سپس به خدمت گرفته شدم و پیش و در حین جنگ اکتبر ۱۹۷۳ به مقابله عملی و رودررو با دشمن صهیونیستی قرار گرفتم. پس از اینکه تجربه زندگی را کسب کردم، موارد زیر را نوشتم و منتشر کردم: کتاب «مقاومت و جنگ در ادبیات فلسطین، انتفاضه به عنوان الگو» در سال ۲۰۰۶؛ کتاب «کودک و جنگ در ادبیات عبری» در سال ۲۰۱۲، «طیف‌های خلاقانه در مقابله با خشونت» به همراه کتاب‌های نظری در ادبیات مقاومت. به طور کلی، انگیزه واقعی پشت توجه به قضیه فلسطین، صرف نظر از انگیزه روانی اشاره‌شده، یک باور عینی است؛ زیرا وجود این بیماری بدخیم یا کانون شرارت (اسرائیل)، مانعی واقعی برای رسیدن به صلح و رشد واقعی در منطقه به دلیل ارتباطش با قدرت‌های بزرگی است که منافع خاص خود را دارند.
با جایزه جهانی ادبیات فلسطین چگونه آشنا شدید؟
از طریق فیس‌بوک با آن آشنا شدم.
شما به عنوان یکی از برگزیدگان اولین دوره جایزه جهانی ادبیات فلسطین، ضرورت تأسیس چنین جایزه‌ای را که به دنبال تقویت تولید آثار خوب و باکیفیت در موضوع فلسطین است، چگونه ارزیابی می‌کنید؟
ضرورت ایجاد چنین جایزه‌ای، اهمیتی کمتر از تأمین مالی مبارزان مسلح مقاومت با سلاح مناسب ندارد؛ بلکه شاید یک گام از آن هم جلوتر باشد. با این حال، معتقدم همه آثار برنده را به آثار دیداری و شنیداری تبدیل کنیم، از ویدئو گرفته تا فیلم سینمایی، نمایشنامه، سریال تلویزیونی و سایر ابزارهای رسانه‌های جدید، تا بتوان به‌راحتی با نسل‌های جدید ارتباط برقرار کرد. بزرگسالانی هم که به دلیل مشغله زندگی کاری یا بی‌سوادی یا بی‌تمایلی به خواندن کتاب نمی‌خوانند، تماشا را ترجیح می‌دهند. این کار به هیچ عنوان به معنای کم‌ارزش کردن کتاب‌ها نیست؛ بلکه هدف از آن ارتقای محتوای کتاب‌های برگزیده و افزایش تعامل بیشتر مخاطبان با آثار و تجربیات خلاقانه و در نهایت مرتبط با مسئله فلسطین است.
به نظر شما وجود یک جایزه ادبی جهانی برای روایت داستان فلسطین و مقاومت، چه اندازه در مبارزه نرم و فرهنگی با رژیم صهیونیستی مؤثر است؟
کلمه اثربخشی خود را دارد و با وجود همه داده‌های دیجیتال جدید، همچنان باقی خواهد ماند. در ابتدا، انواع آثار خلاقانه‌ای را که بدون کلمه نمی‌توانیم تصور کنیم، به ما ارائه می‌دهد. و همچنین کلمه را می‌توان به اشکال دیگری از احساسات موجود در آن، مانند تجسم با رنگ و موسیقی با صدا تبدیل کرد. با وجود رشد و تحول و تغییرات، کلمه مکتوب جایگاه خود را حفظ خواهد کرد. در نتیجه، همچنان حافظ جوهر قضیه فلسطین خواهد بود؛ حتی اگر این مسئله با چالش‌ها و مشکلاتی در دنیای واقعی مواجه شود. در دل همین کلمه، امیدی برای فائق آمدن بر یأس‌ها و چشم‌اندازی بهتر در آینده نهفته است.
چه راهکارهایی برای گسترش دامنه مخاطبان جهانی آثار برگزیده این جایزه پیشنهاد می‌کنید؟
در این زمینه تجربه‌ای از دشمن وجود دارد که می‌توانیم با آن آشنا شویم. در سال ۱۹۵۲ تصمیم گرفتند یکی از ادیبان را مأمور نوشتن یک داستان بلند یا رمان برای گروه سنی ۱۲ تا ۱۸ سال کنند و این مجموعه تا سال ۱۹۶۷ ادامه یافت و آن را با ترجمه به پنج زبان اروپایی توسعه دادند. این مجموعه تا به امروز ادامه دارد و مخاطب آن کودک عبری و اروپایی است. نام مجموعه «حسمبا» است که ندای جنگ است، همانطور که ما ندای «الله اکبر» را تکرار می‌کنیم. این مجموعه به صورت رایگان از طریق سفارتخانه‌های آنها در کشورهای اروپایی و در جهان به پنج زبان جهان توزیع می‌شود. بنابراین به نظر من راه‌حل در ترجمه و توزیع در سطح جهانی است، سپس تبدیل متون به آثاری برای تماشا یا شنیدن.
چه اقداماتی می‌توان برای تشویق و تقویت راویان مبارزه و حماسه ملت فلسطین انجام داد؟
معرفی آنها به عنوان نویسنده یا شخصیت‌هایی که با هدف مبارزه برای فلسطین، محصولی متمایز دارند؛ تأسیس یک شبکه تلویزیونی که از طریق آثار خلاقانه مختلف، قضیه فلسطین را حمایت کند و حتی سخنان برگزیدگان که درباره تجربه‌شان صحبت می‌کنند، خطاب به کودکان با شیوه‌ای متناسب با آنها و آشنا کردن آنها با آثار برگزیده جایزه. آثار غیربرنده‌ای هم که نبض فلسطین را دارند و می‌توان به آنها اشاره کرد، سزاوار ثبت هستند.
چگونه می‌توان نسل جدید نویسندگان را به نوشتن و بیان روایت‌های مقاومت ترغیب کرد؟
من پیشنهاد می‌کنم که جهت‌گیری‌ها یا مسابقات به دو بخش تقسیم شوند: یک بخش برای جوانان زیر ۳۵ سال و بخش دیگر برای بزرگ‌سالان. این تقسیم‌بندی می‌تواند به هر گروه سنی اجازه دهد که با توجه به تجربیات و نگرش‌های خاص خود، بهترین عملکرد را ارائه دهد. جوانان می‌توانند دیدگاه‌های نو و خلاقانه‌تری داشته باشند، در حالی که بزرگ‌سالان معمولاً از تجربیات بیشتر و عمق بیشتری در تحلیل و ارائه آثار برخوردار هستند. این کار نه‌تنها رقابت سالم‌تری ایجاد می‌کند، بلکه کمک می‌کند تا هر گروه سنی بتواند به بهترین شکل ممکن در زمینه ادبیات و هنرهای دیگر مشارکت کند.
آیا پیشنهادی برای توسعه همکاری‌های بین‌المللی در زمینه ادبیات مقاومت در حوزه فلسطین دارید؟ چگونه می‌توان این همکاری‌ها را تقویت کرد؟
شاید مجموع همکاری‌های بین‌المللی در موارد زیر خلاصه شود: برگزاری کنفرانس‌های فرهنگی؛ نمایشگاه‌های هنری؛ مسابقات دوره‌ای؛ ترجمه‌های متنوع؛ ایجاد شبکه‌های تخصصی و صفحات ارتباط دیجیتال. هریک از روش‌های فوق مزایا و مشکلات اجرایی خود را دارد؛ با این حال ارزش این زحمت را دارد.
آیا این جایزه می‌تواند به تنهایی خلأهای تولیدات ادبی با موضوع فلسطین را در سطح جهان جبران کند؟ شما چه پیشنهادهای دیگری دارید؟
تبدیل محصول کاغذی به محصول دیجیتالِ در دسترس در وب‌سایت‌های اینترنتی و شاید یک پلتفرم خاص دیگر مخصوص فلسطین و آثار خلاقش و اضافه شدن عناصر مسابقه به آن یک پیشنهاد است. همچنین جست‌وجو برای راهی با هدف تبدیل محصول کاغذی به آثار دیداری در سینما و در تلویزیون.
با توجه به اینکه فلسطین مسئله‌ای جهانی است، بیشترین مفاهیمی که از فلسطین می‌توان در سطح جهان مخابره کرد تا جایزه رشد و توسعه بیشتری پیدا کند، چیست؟
مردم عادی در سراسر جهان خواهان خشونت نیستند و از خشونت و تمامی مظاهر آن اجتناب می‌کنند. بنابراین، تأکید بر هر آنچه مربوط به مسئله فلسطین است، باید تحت شعار «فلسطین برای صلح» باشد. این بدان معناست که هر آنچه به فلسطین و حقوق مردم آن مربوط است، باید با هدف تحقق صلح در منطقه و جهان مطرح شود، نه برای ترویج خشونت و جنگ. معنای پنهانی نهفته در مسئله بدون راه‌حل فلسطین، خود نوعی دعوت به دوری از صلح است.
∎