نشست دو روزه وزرای خارجه کشورهای عضو سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) که ۱۲ و ۱۳ آبان در مشهد مقدس برگزار شد، از این دست اتفاقات بود. باوجود ایراداتی که برخی در حوزه اجرا و انعکاس رسانه‌ای به این رویداد وارد داشتند، اما جمع شدن چندین مقام بلندپایه خارجی منطقه، قطعاً موجب توجه به ظرفیت و توانایی‌های خراسان رضوی و ان‌شاءالله شکوفا شدن آن خواهد شد. خراسان رضوی، زیرساخت‌ها و ظرفیت‌های فراوان اقتصادی، کشاورزی، تجاری، گردشگری و... دارد و همچنین همسایگی با دو کشور ترکمنستان و افغانستان و قرار گرفتن در مسیر کریدور شرق به غرب و شمال به جنوب نیز سبب شده خراسان رضوی اهمیت ویژه‌ای برای نقش‌آفرینی در اکو داشته باشد. مشهد به‌ویژه ظرفیت بسیار ممتازی در حوزه زیارت دارد. این شهر سالانه میزبان بیش از ۳۰ میلیون زائر داخلی و خارجی است که امکان ویژه ای برای این کلانشهر در سطح بین‌المللی رقم زده و جایگاه آن را برجسته کرده است. این ظرفیت‌های بالقوه امکانی را فراهم ساخته که مشهد و خراسان رضوی بتوانند به عنوان چهارراه ارتباطی جدی در حوزه دیپلماسی عمومی و رسمی نقش آفرینی کنند. برگزاری نشست مذکور در مشهد البته فرصت میزبانی از اسماعیل بقائی سخنگوی وزارت امور خارجه را به ما در مجموعه فرهنگی قدس داد تا پای صحبت وی نشسته و موضوعات استانی، منطقه‌ای و جهانی را از دریچه دستگاه دیپلماسی به بحث بگذاریم که در ادامه می‌خوانید.
به علت برگزاری نشست اکو در مشهد نخستین سؤالم را در همین زمینه می‌پرسم. وزارت خارجه چگونه به این تصمیم رسید که این نشست مهم بین‌المللی در شهر ما برگزار شود؟
در ابتدا باید بگویم بسیار خوشحالم فرصتی فراهم شد تا خدمت شما و همکارانتان در روزنامه قدس برسم. تصمیم برگزاری نشست در مشهد مقدس به‌دلیل ظرفیت‌های بالای این شهر گرفته شد. مشهد از قدیمی‌ترین و مجهزترین شهرها در میزبانی مسافران و زائران است و برگزاری این نشست یک تجربه ارزشمند بود که می‌تواند الگویی برای برگزاری نشست‌های مشابه در سایر شهرهای کشور باشد. برگزاری نشست‌های بین‌المللی در مشهد، می‌تواند به شناسایی ظرفیت‌ها و توانمندی‌های این شهر و خراسان رضوی کمک کند. وزارت خارجه با همکاری نهادهای مختلف توانست این فرصت را به بهترین نحو مدیریت کند. در نتیجه، تصمیم بر این شد در آینده نیز برخی نشست‌ها در شهرهایی غیر از تهران برگزار شود. این روند می‌تواند در شناسایی ظرفیت‌های اقتصادی، تجاری، فرهنگی و تولیدی مناطق برگزاری نشست‌ها تأثیرگذار باشد. برگزاری نشست اکو در مشهد، افزون بر اینکه یک آزمون موفق برای این شهر و مدیران استانی بود، تجربه خوبی نیز برای وزارت خارجه محسوب می‌شود. این نشست بخشی از روندی طولانی است که عواید آن به‌تدریج نصیب کشور می‌شود. سازمان اکو اکنون شامل ۱۰ کشور عضو است. این کشورها هر یک دارای ظرفیت‌های خاص خود هستند که می‌تواند به گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری میان آن‌ها کمک کند.
یکی از موضوعات مهم نشست‌های اکو، حمل‌ونقل و انرژی است. با توجه به موقعیت جغرافیایی ایران و اهمیت منطقه سرخس، برخی کارشناسان نسبت به حذف ایران از مسیرهای ترانزیتی مانند کریدور خلیج‌فارس و لاجورد هشدار داده‌اند. برنامه ایران برای مقابله با این وضعیت چیست؟
یکی از محورهای اصلی نشست‌های اکو، پیگیری اتصالات حمل‌ونقلی است و سال آینده نیز این موضوع به‌عنوان شعار رئیس بعدی این سازمان انتخاب شده است. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و ژئوپلیتیکی خود، نقش مهمی در این گذرگاه‌ها دارد. با این حال، گاهی ملاحظات و فشارهای سیاسی بر واقعیت‌های جغرافیایی سایه می‌اندازد و ممکن است کشورهای دیگر مسیرهای طولانی‌تری را به جای مسیر ایران انتخاب کنند تا ایران را از منافع این گذرگاه‌ها محروم کنند. ایران باید با شناسایی فرصت‌ها، سرعت عمل و همکاری با شرکای خود، از ظرفیت‌های بالقوه موجود استفاده کند و آن‌ها را به فرصت‌های بالفعل تبدیل نماید. از سوی دیگر، مسائل سیاسی نباید مانع بهره‌برداری از امتیازات طبیعی کشور شود. بنابراین، تمرکز بر ابتکارات و شراکت‌های منطقی، راهبرد اصلی ایران در این زمینه خواهد بود.
یکی از انتقاداتی که به برگزاری نشست اکو در مشهد وارد شد، نبود یک پیوست رسانه‌ای مشخص برای این نشست بود. همچنین، به نظر می‌رسد ایده‌های خاصی برای بهره‌برداری از ظرفیت‌های این نشست مطرح نشده است. وزارت خارجه برای رفع این نواقص چه برنامه‌ای دارد؟
نکته‌ای که اشاره کردید بسیار دقیق است. معمولاً کشورها پیش از برگزاری چنین نشست‌هایی، مجموعه‌ای از پیش‌نشست‌ها، نشست‌های کارشناسی و برنامه‌های رسانه‌ای برگزار می‌کنند تا هم نشست اصلی برجسته شود و هم از این فرصت برای معرفی توانمندی‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری استفاده شود. این یک کار گروهی است که نیاز به هم‌افزایی سازمان‌ها و نهادهای مختلف دارد. سازمان اکو یک سازمان اقتصادی و تجاری است و ماهیت سیاسی ندارد. بنابراین، مشارکت اتاق‌های بازرگانی و نهادهای اقتصادی در برنامه‌ریزی چنین نشست‌هایی ضروری است. اگرچه تاکنون در این زمینه کاستی‌هایی وجود داشته است، اما برگزاری نشست اکو در مشهد به‌عنوان نخستین تجربه می‌تواند نقطه شروعی برای رفع این نواقص و برنامه‌ریزی بهتر در آینده باشد. برگزاری نشست اکو در مشهد، معنای ویژه‌ای داشت و انتخاب این شهر برای میزبانی این نشست، یک فرصت استثنایی برای معرفی ظرفیت‌های اقتصادی و تجاری خراسان و شرق کشور به شمار می‌رود و انعکاس و بازتاب گسترده و خوبی در عرصه عمومی و رسانه‌ای هم داشت. از این رو، پیشنهاد شده است که از این ظرفیت در مشهد برای برگزاری نشست‌های دیگر نیز استفاده شود.
با توجه به اینکه ریاست اکو به کشور دیگری منتقل شده است، آیا برنامه‌ای برای ادامه برگزاری نشست‌های مرتبط با اکو در ایران وجود دارد؟
اکو دارای شعبه‌ها و زیرمجموعه‌های مختلفی است که می‌توان از ظرفیت آن‌ها در ایران، به‌ویژه در مشهد، استفاده کرد. پیشنهاد شده است خراسان به‌عنوان یک منطقه با ظرفیت‌های گسترده اقتصادی و فرهنگی، در طول سال حداقل یکی‌دو نشست مرتبط با اکو برگزار کند. این امر بستگی به ابتکار عمل مقامات محلی و هم‌فکری و هم‌افزایی آن‌ها با وزارت‌خارجه دارد.
در بحث مسائل منطقه، موضوع مهم این روزها تحرکات تروریست‌ها در سوریه است. برخی کارشناسان بر این باورند این مسئله نقض آشکار توافق آستانه محسوب شده و ترکیه را در این زمینه مقصر می‌دانند. رویکرد ایران در این باره چیست؟
تحولات سوریه بسیار پیچیده و چندلایه است، هم به دلیل تعدد بازیگرانی که در شکل‌گیری این وضعیت دخالت دارند و هم به خاطر دوره زمانی طولانی که سوریه با این مسائل مواجه بوده است. سوریه از سال ۲۰۱۱ با موجی از تروریسم تکفیری روبه‌رو شد که البته در منطقه گسترش یافت و بخشی از عراق را نیز در برگرفت. اما به همت جبهه مقاومت، به‌ویژه جمهوری اسلامی ایران که جا دارد از شهید سلیمانی و فداکاری‌های ایشان یاد کنیم، موج تروریسم مهار شد. با این حال، واقعیت این است که هسته‌های تروریسم در بخش‌های مختلف سوریه باقی مانده‌اند؛ بنابراین غیرقابل پیش‌بینی نبود که این هسته‌ها، با سوءاستفاده از شرایط موجود و جنایات رژیم صهیونیستی در لبنان و فلسطین، دوباره فعال شوند. در این میان، سه کشور ایران، ترکیه و روسیه نقش مهمی در تحولات سوریه داشته‌اند و تلاش کردند از طریق روند آستانه، که از اواخر سال ۲۰۱۶ آغاز شد، تنش‌ها را کاهش دهند. این روند تا حدود زیادی در کنترل تنش‌ها موفق بوده و حتی برای اقدامات بشردوستانه و تبادل بازداشت‌شدگان نیز مورد استفاده قرار گرفته است. هر سه کشور مصمم به حفظ این فرایند هستند. بیست و دومین نشست آستانه، که به‌تازگی برگزار شد، به خطر گسترش تروریسم در سوریه هشدار داد و نگرانی خود را از حمایت برخی بازیگران خارجی از این جریان‌ها ابراز کرد. جمهوری اسلامی ایران معتقد است امنیت منطقه وابسته به امنیت تمام کشورهاست و اگر سوریه دچار بی‌ثباتی شود، تبعات آن تمامی منطقه را در بر خواهد گرفت. بار دیگر شاهد دیپلماسی فعال و اثرگذار جمهوری اسلامی ایران در قالب سفر وزیرخارجه کشورمان به سوریه و ترکیه بودیم. دکتر عراقچی در این سفر و مذاکرات فشرده با رئیس‌جمهور سوریه و وزیرخارجه ترکیه، مواضع صریح ایران در حمایت از تمامیت سرزمینی، حاکمیت ملی و دولت و ارتش سوریه و لزوم تداوم همکاری و هماهنگی بین کشورهای منطقه و مقابله با پدیده شوم تروریسم را تشریح کرد.
در خصوص آتش‌بس ۶۰ روزه لبنان، با توجه به مدت‌زمان مشخص‌شده برای این آتش‌بس، پیش‌بینی شما از تحولات آینده (پس از اتمام زمان آتش بس) چیست؟ آیا برنامه‌ریزی‌هایی برای آن انجام شده است؟
تجربه نشان داده است رژیم صهیونیستی به پیمان‌ها و تعهدات خود پایبند نیست. به اذعان مقامات لبنانی، این رژیم در مدت‌زمان کوتاه آتش‌بس حدود ۵۰ بار آن را نقض کرده است. بنابراین نمی‌توان به تعهدات این رژیم اعتماد کرد. مردم و مقاومت لبنان همواره آماده دفاع از امنیت و کرامت کشور خود هستند. ما نیز بر حمایت از هر تصمیمی که دولت و مقاومت لبنان اتخاذ کنند، تأکید داریم.
با توجه به آتش‌بس با لبنان اما وضعیت جبهه فلسطین و غزه همچنان وخیم است. رژیم صهیونیستی در این موضوع چه مسائلی را دنبال می کند و ایران چه موضعی را باید اتخاذ کند؟
تحولات اخیر نباید به‌عنوان یک مقطع تاریخی جداگانه در نظر گرفته شوند، بلکه ادامه روندی است که از زمان شکل‌گیری رژیم صهیونیستی آغاز شد. هدف اصلی این رژیم از ابتدا از بین بردن هویت فلسطین به‌عنوان یک ملت و کشور بوده است. در ماه‌های اخیر، این روند شدت یافته و باریکه غزه نیز عملاً در معرض نابودی قرار گرفته است. جمهوری اسلامی ایران همواره تأکید کرده است ریشه اصلی بحران یعنی پایان اشغالگری و تجاوزگری رژیم‌صهیونیستی و تحقق عدالت با اعمال حق تعیین سرنوشت ملت فلسطین، باید مبنای کار قرار گیرد.
تجربه نشست اکو در مشهدالرضا(ع)؛ راه‌های رفته و نرفته
ما که عادت کرده‌ایم حتی کم‌اهمیت‌ترین رویدادهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، ورزشی و... را به بهانه‌های مختلف به تهران بکشانیم، هر رویداد که سبب کاستن تمرکز از پایتخت و برگرداندن نگاه‌ها به سایر استان‌ها و پهنه گسترده جغرافیای کشور شود، به فال نیک میگیریم
صاحب‌خبر -
∎