به گفته کارشناسان، غالب شهرها و مناطقی که فرونشست زمین قابل‌توجهی را تجربه می‌کنند در دشت‌های آبرفتی ساخته شده‌اند. به اعتقاد آنان، فرونشست زمین یک مساله محیط‌زیستی حیاتی در ایران است که به علل مختلف ازجمله برداشت بیش‌از حد آب‌های زیرزمینی و سایر فعالیت‌های انسانی رخ می‌دهد. در ادامه این موضوع را بررسی می کنیم.
خطر فرونشست زمین، بیخ گوش تهران!
به گفته یکی از مسئولان پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله، بیشترین میزان فرونشست زمین حدود ۲۲سانتی‌متر در سال و در جنوب غرب شهر تهران رخ داده است. مناطق ۹ و ۱۰، ۱۱، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۰ و ۲۱ که حدود ۳میلیون نفر جمعیت تهران در سال ۱۴۰۳ در آن زندگی می‌کنند، تحت تاثیر درجات مختلف فرونشست هستند. همچنین مناطق شهرداری ۱۷ و ۱۸ و ۹ و ۱۰ و ۲۰ و ۲۱ تهران، آسیب‌پذیرترین مناطق شهری تحت اثر فرونشست در مناطق شهرداری تهران هستند.
چند روز قبل، رئیس مرکز جامع اطلاع‌رسانی پلیس راهنمایی و رانندگی تهران بزرگ نیز از ترافیک سنگین در بزرگراه باکری در پی فرونشست زمین خبر داد.
سرهنگ علی‌اصغر شریفی با اشاره به ترافیک سنگین در بزرگراه شهید باکری گفت: در حوالی ساعت ۱۵ روز شنبه، ترافیک در مسیر شمال به جنوب، حوالی پل آیت‌اله کاشانی به دلیل فرونشست قسمتی از آسفالت به مرکز پلیس راهور گزارش شد.
وی با بیان اینکه عوامل شهرداری برای مرمت مسیر و پلیس راهور برای هدایت جریان ترافیک در محل حادثه حضور پیدا کردند، ادامه داد: مسیر شمال به جنب بزرگراه شهید باکری حوالی پل آیت‌اله کاشانی در وضعیت ترافیک سنگین قرار داشت.
از طرفی چندی پیش، رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی هم با اشاره به فرونشست در منطقه چیذر تهران، آب‌شستگی و قنوات را از دلایل این اتفاق دانست و گفت: رشته قناتی به طول تقریبی ۹۰۰ متر از بلوار اندرزگو در سمت شمال به بزرگراه صدر در جنوب گسترش دارد.
دکتر علی بیت‌الهی با بیان این مطلب اظهار کرد: بر اساس گزارش‌های متعدد منتشر شده و به‌گفته مسئولان شهرداری و آتش‌نشانی تهران، بعد از ظهر جمعه ۱۱ آبان ماه ۱۴۰۳ در سطح خیابان کلهر (سمت جنوبی خیابان مجاور گذر امام‌زاده اسماعیل) در محله چیذر منطقه یک، ریزش‌های سطحی رخ داده است.
بیت‌الهی تاکید کرد: بر طبق گزارش‌های منتشرشده، یک نفر دچار جراحت جزئی شده و دیواره صحن امام‌زاده اسماعیل نیز خسارت دیده است. همچنین در سطح خیابان کلهر واقع در سمت شمالی امام‌زاده و در سمت جنوبی خیابان، نشست‌های موضعی و شکاف‌هایی ظاهر شده است.
فرمانداری تهران، پیگیر کاهش نرخ و وسعت فرونشست زمین
موضوع فرونشست زمین در تهران، چالش بزرگی است و اغلب مسئولان اجرایی این استان نیز به آن پرداخته‌اند. معاون استاندار و فرماندار تهران در این باره گفت: همگرایی، اثربخشی و تحقق‌پذیری اقدامات دستگاه‌ها در کاهش نرخ و وسعت فرونشست زمین با جدیت توسط فرمانداری تهران پیگیری می‌شود. در همین راستا لایحه‌ای درباره تکالیف دستگاه‌ها با موضوع فرونشست در مجلس شورای اسلامی در دست رسیدگی است.
احمد قیومی در این باره اظهار کرد: برابر بررسی‌های صورت‌گرفته، اجرای طرح‌های موثر در کاهش فرونشست ازجمله بازچرخانی آب، طرح تعادل‌بخشی، احیای منابع آبی، مسلوب‌المنفعه کردن چاه‌های غیرمجاز با مطالبه‌گری جدی این فرمانداری پیگیری می‌شود. ۵ مردادماه امسال نیز یک فرونشست زمین در میدان ونک تهران رخ داد.
رئیس بخش زلزله مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، نفوذ آب و فرسایش تونلی را دلیل رخداد پدیده فرونشست میدان ونک دانست و گفت: در تهران علاوه‌بر وجود خطوط انتقال آب، نفت و گاز فرسوده با عمر ۶۰ سال، به طور متوسط هر ۵۰۰ متر یک خط قنات از شمال به جنوب داریم که به دلیل گودبرداری و ساختمان سازی، مسدود و رها شده‌اند.
دکتر بیت‌الهی با اشاره به رخداد پدیده فرونشست در حوالی میدان ونک گفت: در مسیر شمال به جنوب خیابان ولیعصر جنب میدان ونک، فرونشست ناگهانی که اصطلاحا ریزش زمین هم تلقی می‌شود، رخ داد که با توجه به شواهد سطحی، از نوع فروریزش‌های طولی است.
وی فرونشست طولی ایجادشده در میدان ونک را ناشی از آب‌شستگی جریانی زیرسطحی دانست و اظهار کرد: این پدیده در زیر رویه آسفالتی خیابان ولیعصر رخ داد و نفوذ جریان آب و آب‌شستگی، موجب ریزش ناگهانی در زیر سطح شده است.
بیت‌الهی درخصوص جزئیات این پدیده توضیح داد: به دلیل نفوذ آب و فرسایش تونلی، تونلی در زیر معبر ایجاد و در نهایت رویه آسفالتی ریزش ناگهانی کرده و طبق گزارش منتشرشده خوشبختانه تنها یک نفر مصدوم شده است که این کاهش تلفات و خسارات به دلیل ترافیک کم این منطقه بوده و به حادثه منجر به فوت تبدیل نشده است.
وی بیان کرد: طبق برآوردهای ما بیش از ۵۵۰ کیلومتر رشته قنوات در بستر تهران و نزدیک به ۵۰ هزار حلقه چاه قنات شناسایی شده و بخش عمده ای از آنها شناسایی نشده است. همه این رشته قنوات از شمال به جنوب است. بیت‌الهی با تاکید بر اینکه اگر این حوادث به دقت مورد توجه قرار نگیرند، احتمال رخداد آن بیشتر است، گفت: نمونه این حوادث در بالای میدان انقلاب و ابتدای خیابان کارگر شمالی هم گزارش شده که فروریزش سطحی را به همراه داشته است.