در سال‌های اخیر ناوگان فرسوده باری بعد از آن‌که توان ادامه فعالیت در مسیرهای شهری یا حتی بین‌شهری را نداشتند، به سمت سایت‌های راهسازی و معدنی روانه شدند. این اتفاق در حالی روی داد که وضعیت ماشین‌آلات معدنی و راهسازی در بحران به‌سر می‌برد؛ ناتوانی تولیدکنندگان داخلی در تولید این قبیل خودروها، تحریم‌ها و ممانعت از واردات مدل‌های خارجی به کشور، کمبود قطعه به‌منظور بازسازی و نوسازی این خودروها و از همه مهم‌تر عدم حمایت دولت برای تولید این خودروها در کشور و ارائه تسهیلات به‌منظور افزایش توان خرید متقاضیان و نوسازی ناوگان ماشین‌آلات معدنی و راهسازی کشور باعث شدند تا اخبار فرسودگی ۱۰هزار دستگاهی این خودروها منتشر شود. این در حالی است که معدن و راهسازی از مهم‌ترین صنایعی هستند که کشور در این روزها به آن‌ها احتیاج دارد و باید وضعیت ناوگان به گونه‌ای پیش برود که عملکرد این بخش بهبود پیدا کند. با این‌حال، خبرهایی نیز از وضعیت مطلوب تولید این خودروها و تعادل آن با مدل‌های وارداتی اعلام شده است؛ اخباری که با نگاه به وضعیت سایت‌های راهسازی و معدنی نمی‌توان صحت و سقم آن را تایید کرد.
یک‌سوم ماشین‌آلات راهسازی و معدنی باید از رده خارج شوند
معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صنعت، معدن و تجارت به‌تازگی با اشاره به گزارشی که از بخش‌خصوصی و انجمن‌های مربوطه دریافت شده است، اعلام کرد: «حدود ۱۰هزار ماشین‌آلات فرسوده راهسازی و معدنی هنوز در معادن فعالیت می‌کنند.»
این در حالی است که طبق آماری که در مهرماه سال جاری منتشر شد، حدود ۲۹هزار و ۶۰۰ دستگاه ماشین‌آلات معدنی اعم‌از لودر، بیل‌مکانیکی، بولدزر، دامپتراک، دستگاه حفاری و گریدر در معادن کشور فعال هستند.
براساس این آمار، دستگاه‌هایی با عمر بیش‌از ۲۰ سال بیشترین تعداد ماشین‌آلات معدنی را به خود اختصاص داده‌اند. درحالی که عمر مفید این دستگاه‌ها باید به طور متوسط بین ۵ تا ۱۵سال باشد، این آمار نشان می‌داد تعداد این دستگاه‌ها حدود ۸برابر ماشین‌آلات با عمر کمتر از ۵ سال است.
کار سخت تولیدکنندگان داخلی در رقابت با محصولات خارجی
در حالی وضعیت فرسودگی ماشین‌آلات معدنی و عمرانی در کشور افزایش یافته و بخش زیادی از این خودروها عمر مفیدشان به پایان رسیده که ظرفیت تولید برخی از این خودروها در کشور وجود دارد و واردات آن‌ها نیز در بسیاری مدل‌ها آزاد است.
در همین راستا سیدمحمد موسوی؛ معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزات وزارت صمت اظهار کرد: «سیاست هم‌زمان حمایت از تولیدات داخلی و اجازه واردات برای ماشین‌آلات باکیفیت و به‌روز خارجی موجب شده است فضای متعادلی را در این صنعت شاهد باشیم.»
تعادل در تولید و واردات در کنار حمایت‌های دولتی از تولیدکنندگان، واردکنندگان و متقاضیان این خودروها قطعا باید نتیجه بهتری را نصیب این ناوگان می‌کرد. با این‌حال، امروز شاهد آن هستیم که حدود یک‌سوم این ناوگان فرسوده هستند و چنان‌چه این روند ادامه پیدا کند، باز هم بر تعداد فرسوده‌ها افزوده خواهد شد.
از سوی دیگر، در میان تلاش برای تامین خودروهای موردنیاز این ناوگان چه از طریق ظرفیت داخل و چه از طریق واردات، به نظر می‌رسد کار تولیدکنندگان داخلی به دلیل ناترازی در رقابت، سخت‌تر باشد.
در همین خصوص نیز موسوی گفت: «کار تولیدکنندگان داخلی سخت است، زیرا باید بتوانند با رقبای خارجی باکیفیت رقابت کنند.»
افت واردات در گذشته؛ عامل فرسودگی ناوگان معدنی و راهسازی
بخش بزرگی از فرسودگی امروزه ماشین‌آلات معدنی و راهسازی در کشور به افت واردات این خودروها در سال‌های اخیر برمی‌گردد.
طبق اعلام موسوی، در سال‌های اخیر حجم واردات این خودروها کم بوده است. بر این اساس «در سال ۱۴۰۰ تعداد همه ماشین‌آلات وارداتی اعم از راهسازی و معدنی ۸۰ دستگاه بود و حدود ۷۳۰ دستگاه ماشین‌آلات نیز در داخل تولید شده است.» به‌نظر می‌رسد روال تولید و واردات این خودروها، به‌گفته معاون معاون صنایع ماشین‌آلات و تجهیزت وزارت صمت در سال‌های اخیر رو به بهبود بوده است؛ «به‌طوری‌که در سال ۱۴۰۱، حدود ۳۵۰۰دستگاه ماشین‌آلات در کشور تولید شده و یک‌هزار و ۳۰۰ دستگاه ماشین‌آلات نیز هم‌زمان وارد شده است. البته همچنان مجوز واردات برای نوسازی ماشین‌آلات وجود دارد.»
موسوی در مورد ارزش مدل‌های وارداتی و افزایش آن در مقایسه با سال‌های گذشته اذعان داشت: «سال ۱۴۰۱، ۸۰میلیون دلار واردات ماشین‌آلات در کشور اتفاق افتاده که این رقم در سال گذشته به حدود ۳۵۰میلیون دلار رسیده است، هم‌زمان تولید ماشین‌آلات راهسازی و معدنی داخلی در سال ۱۴۰۲ به حدود ۴۵۰۰ دستگاه رسیده است.»