همشهری آنلاین- سمیرا باباجانپور: معماران خانه‌ها بعد از ساخت سردرها برای نوشتن متن مورد نظر مالک خانه بر روی کتیبه اغلب از ماهرترین و معروف‌ترین خطاطان عصر خود استفاده می‌کردند. علیرضا عسگری، پژوهشگر دراین‌باره می‌گوید: «خوش‌خط‌ترین کتیبه‌های تهران را میرزا حسن زرین قلم نوشته است. نمونه‌هایی از این کتیبه‌ها به خط استاد زرین قلم در محله سنگلج وجود دارد. آیه‌های بسم‌الله الرحمن الرحیم و انا فتحنا لک فتحا مبینا با خط خوش زرین قلم بر کتیبه های بسیاری نقش بسته‌اند. استاد زرین قلم از خوشنویسان، تصویرگران و شاعران معروف عصر قاجار بود که در خوشنویسی تبحر کامل داشت. او با ابتکار و تلفیق خطوط مختلف و جا دادن تصاویر مذهبی در بطن کار آثار دیدنی و درخور توجهی خلق کرده است. استاد زرین قلم بسیار پرکار و خلاق بود و در آثار او در کتیبه‌های سردر خانه‌های تهران به‌وفور دیده می‌شود. آثار متعددی از او نزد اعیان و رجال آن دوره نگهداری می‌شد. آثار او در زمان قاجار به دلیل زیبایی و تزئینات ابتکاری به قول معروف مد روز بود. بیشتر متن‌هایی که میرزا حسن زرین قلم استفاده می‌کرد اسماء باریتعالی و ائمه، بزرگان مذهبی صاحب احترام، پادشاهان، رجال، دراویش و اهل طریقت صاحب‌نام بود. ازآنجایی‌که طبع شعر خوشی نیز داشت به تاج الشعرا نیز معروف بود.»

خواندنی‌های بیشتر را اینجا دنبال کنید

عسگری خط و خوشنویسی را از اجزای جدانشدنی معماری در پایتخت معرفی می‌کند و می‌گوید: «یکی از جذاب‌ترین و متنوع‌ترین تزئینات در معماری سنتی ما کتیبه‌های سردر ورودی خانه‌هاست که به شیوه‌های مختلف در تزیین سردر منازل به‌کار رفته است. بیشتر خانه‌های به‌جامانده از دوره قاجار تا امروز در تهران، مزین به کتیبه‌های سردر ورودی است. این کتیبه‌ها علاوه بر ایفای نقشی اساسی در زیباسازی خانه‌ها و محیط شهری، بیانگر باورها و اعتقادات عمیق مذهبی است ازاین‌رو سعی براین بود که به بهترین شکل ممکن چشم‌نوازی کند در نتیجه خط و خوشنویسی کمک شایانی به زیبایی کتیبه‌های نصب‌شده بر سردرهای خانه‌ها داشت، خط‌های پیچیده و تلطیف‌شده که هم زیبا و هم معنادار بودند. البته ناگفته نماند که استادان خطاط به نامی همچون استاد مهدی تهرانی ملک‌الکتاب سلطانی و استاد محمدحسین شیرازی از بزرگان خوشنویسی دوره قاجار هم به کار کتیبه‌نویسی مشغول بودند ولی بیشتر آثار آن‌ها بر سردر مساجد و اماکن مذهبی دیده می‌شود.»