پناهگاه حیات وحش کمکی بهاباد واقع در شرق استان یزد، یکی از زیستگاه‌های کم‌نظیر و مهم حیات وحش ایران محسوب می‌شود. این پناهگاه با مساحت ۶۵ هزار هکتاری، شرایط ویژه‌ای برای حفاظت از گونه‌های جانوری و گیاهی فراهم کرده و به یکی از کانون‌های اصلی تنوع زیستی کشور تبدیل شده است.
به دلیل شرایط آب‌وهوایی خاص، پوشش گیاهی متنوعی در این منطقه وجود دارد که برای بقای گونه‌های مختلف جانوری بسیار مهم است. گیاهان بومی این منطقه منبع غذایی مهمی برای گونه‌های حیات وحش به شمار می‌روند و زیستگاه مناسبی برای آنها ایجاد کرده‌اند.
از جمله گونه‌های برجسته جانوری در این منطقه می‌توان به کل و بز وحشی، قوچ و میش وحشی، پلنگ ایرانی، کفتار، کاراکال، گربه وحشی، گرگ و شاه روباه اشاره کرد و گفت که حضور این گونه‌های ارزشمند و در معرض خطر در پناهگاه بهاباد، بر اهمیت ویژه این زیستگاه برای حفظ حیات وحش و بقای گونه‌های نادر تاکید می‌کند.
یکی از گونه‌های در حال انقراض که در این منطقه وجود دارد پلنگ ایرانی است. پلنگ ایرانی، یکی از بزرگترین گربه‌سانان جهان و از نمادهای حیات وحش ایران است.
«پویان» تنها قلاده پلنگ نرپناهگاه کمکی - سال 1400
پلنگ ایرانی که با نام علمی«Panthera pardus tulliana» شناخته می‌شود، یکی از بزرگترین گربه‌سانان جهان است و در فهرست گونه‌های در معرض خطر انقراض قرار دارد.
پلنگ ایرانی در زیستگاه‌های خود در معرض تهدیدات متعددی قرار دارد و یکی از مهم‌ترین عوامل کاهش جمعیت این گونه، گسترش فعالیت‌های انسانی نظیر توسعه معادن، جاده‌سازی و شهرک‌سازی است که باعث تخریب زیستگاه‌های طبیعی پلنگ شده است.
در کنار این مسئله، کاهش تعداد طعمه‌های طبیعی مانند قوچ، میش، کل و بز، نیز تهدید جدی برای بقای پلنگ ایرانی به شمار می‌آید. از سوی دیگر، ناامنی زیستگاه‌ها و شکار غیرقانونی نیز به کاهش جمعیت این گونه کمک کرده است.
تمام این عوامل سبب شده‌اند که جمعیت پلنگ ایرانی به‌طور قابل‌توجهی کاهش یابد و ایران به عنوان یکی از آخرین زیستگاه‌های این گونه در جهان، مسئولیت سنگینی در حفظ و بقای آن دارد.
اما در تازه‌ترین دستاورد محیط زیستی، پناهگاه حیات وحش کمکی بهاباد توانسته برای سومین سال متوالی زادآوری پلنگ ایرانی را ثبت کند. این دستاورد مهم، نشان‌دهنده‌ی یک اکوسیستم پایدار و وضعیت مناسب زیستگاه برای این گونه در معرض خطر است.
مشاهده پلنگ‌های بالغ همراه با توله‌هایشان در این منطقه، از امنیت نسبی و شرایط مطلوب این زیستگاه برای زادآوری و بقا حکایت دارد.
«مصطفی جهانی» رییس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بهاباد در گفت‌وگو با ایسنا، ضمن اشاره به این که پناهگاه حیات وحش کمکی، به دلیل پوشش گیاهی و جانوری غنی، از تنوع زیستی بالایی برخوردار است، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین گونه‌های این منطقه، پلنگ ایرانی است که در دهه گذشته وضعیت جمعیت آن روند افزایشی چشمگیری داشته است.
وی با بیان این که بر اساس گزارش‌ها، تا سال ۱۳۹۹ تنها یک قلاده پلنگ نر به نام «پویان» در این منطقه ثبت شده بود، اضافه می‌کند: در مهرماه ۱۴۰۱، اولین زادآوری پلنگ ایرانی در این پناهگاه توسط دوربین‌های تله‌ای به ثبت رسید و در این تصویر، یک پلنگ ماده به همراه دو توله که در کنار آبشخور بودند، مشاهده می‌شد.
یک جفت پلنگ جوان در پناهگاه کمکی- سال ۱۴۰۲
جهانی اظهار می‌کند: این روند در مهرماه ۱۴۰۲ نیز ادامه یافت و ثبت تصویر یک توله پلنگ جدید همراه با دو پلنگ جوان دیگر که به‌صورت جفت در منطقه مشاهده شدند، تاییدی بر زادآوری و افزایش جمعیت این گونه کمیاب است.
رییس اداره حفاظت محیط زیست بهاباد می‌گوید: در سراسر منطقه می‌توان نمایه‌ها، سرگین و لاشه‌هایی که طعمه پلنگ شده‌اند را مشاهده کرد.
وی ضمن اشاره به این که آخرین توله پلنگ چند روز پیش ثبت و رسانه‌ای شده است، تصریح می‌کند: این موضوع نشان دهنده حضور حدود ۸ تا ۹ قلاده پلنگ در این منطقه است.
جهانی می‌گوید: از این تعداد، سه قلاده «پویان» (پلنگ نر)، «تریتی» (پلنگ ماده) و «آریو» (پلنگ ماده) شناسنامه‌دار هستند.
پناهگاه حیات وحش کمکی - سال 1402
رییس اداره حفاظت محیط زیست بهاباد با اشاره به این که در پناهگاه با تهدیدهایی روبه‌رو است که ادامه حیات این گونه ارزشمند را به مخاطره می‌اندازد، می‌گوید: یکی از مهم‌ترین تهدیدها، فعالیت‌های معدنی در منطقه است که با تخریب زیستگاه، می‌تواند زیستگاه پلنگ‌ها را به‌شدت تحت تأثیر قرار دهد.
وی اضافه می‌کند: مرتع‌دارانی که شترهای خود را به این منطقه می‌آورند نیز از دیگر عوامل تهدید هستند؛ چرا که شترها گاهی طعمه پلنگ‌ها می‌شوند و این مساله می‌تواند به تقابل میان انسان و حیات وحش منجر شود.
جهانی در خصوص اقدامات پیشنهادی برای حمایت از این گونه در حال انقراض خاطرنشان می‌کند: اقداماتی همچون لغو پروانه‌های معادن، جابجایی مرتع‌داران شتر به مکان‌های دیگر توسط نهادهای مرتبط، افزایش نیروی محیط‌بان و تقویت لجستیک یگان حفاظت محیط زیست شهرستان به حفاظت از این گونه کمک می‌کند.
رییس اداره حفاظت محیط زیست بهاباد بر ضرورت آموزش و ارتقای آگاهی‌های زیست‌محیطی مرتع‌داران و جلب مشارکت جوامع محلی تاکید می‌کند و می‌گوید: آموزش جوامع محلی می‌تواند نقش مهمی در حفاظت از حیات وحش ایفا کند.
جهانی با اشاره به این که در سه سال اخیر علاوه بر پلنگ، سایر گوشت‌خواران از جمله کفتار راه‌راه نیز افزایش جمعیت داشتند، می‌گوید: به طور کلی، شواهد موجود در سراسر پناهگاه بیانگر حضور پررنگ گونه‌های مختلف و آرامش نسبی حیات وحش منطقه است.
وی در پایان اظهار می‌کند: پناهگاه حیات وحش کمکی اکنون به عنوان پویاترین زیستگاه پلنگ ایرانی در استان یزد و مرکز کشور شناخته می‌شود و افزایش زادآوری‌ها در سه سال اخیر امیدواری‌ها را برای پایداری این گونه در سال‌های آینده افزایش داده است.
با وجود تمامی چالش‌های پیش‌رو، ایران همچنان یکی از مهم‌ترین زیستگاه‌های طبیعی پلنگ ایرانی در جهان است. این کشور با داشتن زیستگاه‌های گسترده و مناسب، شرایط زیستی بهتری برای این گونه در مقایسه با کشورهای دیگر منطقه فراهم کرده است.
پلنگ ماده به همراه دو توله در پناهگاه کمکی - سال 1401
براساس برآوردها، تعداد پلنگ‌های بالغ در سراسر زیستگاه‌های آن، کمتر از یک هزار و ۳۰۰ قلاده است که بخش بزرگی از این جمعیت در ایران زندگی می‌کند. این آمار نشان می‌دهد که ایران می‌تواند به‌عنوان یک پایگاه منطقه‌ای و حتی جهانی برای بقای پلنگ ایرانی ایفای نقش کند.
به‌دلیل اهمیت پلنگ ایرانی به‌عنوان نماد حیات وحش ایران، حفظ این گونه به‌عنوان یکی از اولویت‌های سازمان حفاظت محیط زیست کشور تعیین شده است. ادامه برنامه‌های حفاظتی و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت زیستگاه‌ها، می‌تواند به کاهش تهدیدات برای این گونه و سایر جانوران در معرض خطر کمک کند.
ایران با همکاری نهادهای بین‌المللی و ملی، تلاش دارد از زیستگاه‌های پلنگ ایرانی محافظت کند و به عنوان یکی از بزرگترین زیستگاه‌های این گونه، نقش خود را در حفاظت از تنوع زیستی ایفا کند.
پناهگاه حیات وحش کمکی بهاباد، با زادآوری موفق پلنگ ایرانی برای سومین سال متوالی، نمونه‌ای از موفقیت‌های قابل‌توجه در زمینه حفاظت از گونه‌های در معرض خطر و حفاظت از تنوع زیستی در ایران است. این دستاوردها نشان می‌دهند که با اقدامات مناسب و مستمر، می‌توان گونه‌های در خطر انقراض را حفظ کرده و تنوع زیستی کشور را تقویت کرد.
انتهای پیام