زندگینامه اسکندر فیروز
اسکندر فیروز در ۱۶ مردادماه ۱۳۰۵ در شهر شیراز به دنیا آمد. پدرش محمدحسین فیروز و مادرش صفیه نمازی بود. اسکندر فیروز نوه عبدالحسین میرزا فرمانفرما و در حقیقت نوه عباس‌میرزا و پسرعموی ناصرالدین شاه بود. تنها هشت سال داشت که را برای تحصیل به آلمان فرستاده شد و سرپرستی او را به خانواده زیلکس که در شرق برلین زندگی می‌کردند، دادند. آقای زیلکس قاضی شهر و همسرش تمام وقت تمرکزش روی تحصیل و ورزش او شده بود.
هنگامی که اسکندر فیروز ۱۳ ساله بود، جنگ جهانی دوم شروع شد و درنتیجه او مجبور شد اول به بیروت و سپس به آمریکا برود و پس از پایان دبیرستان در دانشگاه ییل مهندسی ساختمان بخواند و در سه برنامه سدسازی بزرگ در سری‌لانکا، هند و ترکیه شرکت کند و در سن ۲۴ سالگی به تهران بازگشت. او نسبت به تهران افکار خاصی داشت و چون در شهر‌های اروپایی و آمریکایی بزرگ شده بود از فقر و کم توجهی به شهر و نارضایتی مردم و کسبه در تهران ناراحت بود و در افکارش به راههای ارتقاع و پیشرفت تهران می‌اندیشید.
اسکندر فیروز در جوانی با خانم «ایران علاء» دختر نخست‌وزیر وقت «حسین علاء» ازدواج کرد و ثمره این پیوند دو دختر به نام‌های آناهیتا و آذر فیروز شد.
اسکندر فیروز، بنیانگذار سازمان حفاظت محیط زیست
پس از آن که کانون شکار در سال ۱۳۴۶ به سازمان شکاربانی و نظارت بر صید تبدیل شد، اسکندر فیروز ریاست آن را به عهده گرفت. با تلاش‌های او، این سازمان در سال ۱۳۵۰ به سازمان حفاظت محیط زیست تغییر نام داد و دامنه فعالیت آن نیز گسترش یافت. سپس در سال ۱۳۵۳ یکی از مهمترین قوانین زیست محیطی ایران با عنوان قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست تصویب شد که هنوز در ایران اعتبار حقوقی دارد. با کوشش او مناطق چهارگانه تحت حفاظت ایران با نام‌های پارک ملی، اثر طبیعی ملی، پناهگاه حیات وحش و منطقه حفاظت‌شده، تعیین شد.
در یکی از مراسمی که هر سال به مناسبت گرامی‌داشت روز انعقاد کنوانسیون حفاظت از تالاب های مهم بین‌المللی و زیستگاه پرندگان آبزی برگزار می‌شود، دبیرخانه این کنوانسیون از اسکندر فیروز به عنوان پدر تالاب ها یاد کرد، چرا که تلاش های او سبب شد تا در سال ۱۳۴۹ این کنوانسیون در رامسر منعقد و از آن پس به نام کنوانسیون رامسر شناخته شود.
در سال ۱۳۵۰ فیروز رئیس اجلاس سازمان ملل برای آماده سازی کنوانسیون‌های مربوط به کنفرانس جهانی استکهلم شد. در سال ۱۳۵۱ وقتی نخستین کنفرانس جهانی محیط زیست در استهکلم برگزار شد، او نایب رئیس این اجلاس بود. در خلال سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ به عضویت هیئت مدیره اتحادیه جهانی حفاظت محیط زیست (IUCN) در آمد و از سال ۱۳۵۴ تا ۱۳۵۶ نایب رئیس این اتحادیه و عضو هیئت امنای صندوق جهانی حیات وحش و طبیعت شد. در تیرماه ۱۳۵۶ علاوه بر آنکه از ریاست سازمان حفاظت محیط زیست استعفا داد، ریاست اتحادیه جهانی حفاظت را نیز نپذیرفت. او همچنین از سال ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ دبیر کل مؤسسه گیاه‌شناسی ایران بود و تأسیس مؤسسه گیاه‌شناسی و باغ گیاه‌شناسی و همچنین طرح زیست محیطی پردیسان را در کارنامه فعالیت‌های خود دارد.
اسکندر فیروز تا سال ۱۳۵۶ رئیس سازمانی بود که خود آن را بنا نهاد؛ وی به اندازه توانش کوشید تا در داخل کشور، هموطنانش را که طبیعت مفهومی بیش از «شکارگاه» برایشان نداشت با «محیط زیست» آشنا کند و آشتی بدهد، سازمان محیط زیست و آموزشگاه عالی حفاظت محیط زیست (دانشکدۀ محیط زیست کرج فعلی) را بنا کرد، در عرصه بین‌الملل نام ایران و شهر زیبای «رامسر» را به واسطۀ کنوانسیون بین‌المللی حوزۀ تالاب‌ها ابدی کرد و در حوزه پژوهش هم چند جلد کتاب قابل اعتنا و منبع نوشته است.
آثار اسکندر فیروز
اسکندر فیروز چندین مقاله درباره محیط زیست ایران نوشته است که در ایران و حتی مجلات انگلیسی زبان و مجامع بین‌المللی مرتبط با محیط زیست، انتشار یافته است. از جمله:
• حیات وحش ایران، مهرهداران از انتشارات مرکز نشر دانشگاهی در سال ۱۳۷۸ منتشر شد و در ۱۳۸۰ جایزه علم مهرگان را به خود اختصاص داد. این کتاب تا امروز کامل‌ترین مرجع مربوط به حیات وحش ایران بوده‌است.
• پرندگان ایران
• پستانداران ایران
• The Complete Fauna of Iran از انتشارات I.B. Tauris در سال ۲۰۰۵ (این کتاب تکمیل شده کتاب پیشین و به زبان انگلیسی است)
• تعدادی از مقالات دانشنامه ایرانیکا
• خاطرات، دو دهه تلاش برای حفظ طبیعت و محیط زیست ایران
درگذشت اسکندر فیروز
اسکندر فیروز بنیانگذار سازمان محیط زیست و پدر محیط زیست ایران در ۱۴ اسفند ۱۳۹۸ برابر با ۴ مارس ۲۰۲۰ در آمریکا و در سن ۹۴ سالگی، دارفانی را وداع گفت. به مناسبت درگذشت او حامیان محیط زیست، شعری از یحیی لطیف را برای او خواندند که منظور از کلمه «تو» در این شعر کشور ایران است:
فیروز جهان شد همه اسکندر تو
چون سرو که زیست سبز تن در بر تو
او بود پر از عشق و صفای میهن
زیبنده گلی بود بر انگشتر تو