به گزارش خبرگزاری ایمنا، این روزها وقتی وبگاه فروشگاه‌های اینترنتی را باز می‌کنیم، صفحه چشمک‌زن تخفیف ویژه کنار صفحه توجه‌مان را به خود جلب می‌کند و شاید بسیاری از ما به‌مناسبت «بلک فرایدی»! از آنها خرید هم کرده باشیم.
بلک فرایدی (جمعه سیاه) یک پدیده جهانی است که هر سال توجه میلیون‌ها نفر از سراسر جهان را به خود جلب می‌کند؛ این رویداد که ابتدا در ایالات متحده به‌عنوان شروع فصل خریدهای تعطیلات کریسمس معرفی شد، به‌سرعت به یکی از بزرگ‌ترین رویدادهای خرید سالانه در سطح جهانی تبدیل شده است.
بلک فرایدی نه‌تنها به‌عنوان یک روز تخفیف بزرگ و فرصت‌های خرید ویژه شناخته می‌شد، بلکه تأثیرات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی عمیقی بر رفتار مصرف‌کنندگان و فرهنگ مصرف‌گرایی دارد.
جمعه سیاه؛ پدیده‌ای فرهنگی و تأثیر آن بر رفتار مصرف‌کنندگان
جمعه سیاه به نماد مصرف‌گرایی تبدیل شده و تأثیر آن بر رفتار خرید مصرف‌کنندگان بی‌چون‌وچراست؛ با تبلیغات فراوان و جو رقابتی که در این روز شکل می‌گیرد، مصرف‌کنندگان به خرید کالاهایی تشویق می‌شوند که به‌طور معمول از آنها بی‌نیاز بوده یا در دیگر ایام سال تمایلی به خرید آن نداشتند.
تحقیقات مختلف نشان می‌دهند که بلک‌فرایدی نه‌تنها موجب افزایش خرید کالاهای ضروری می‌شود، بلکه خرید کالاهای غیرضروری نیز به‌شدت افزایش می‌یابد، چراکه مصرف‌کنندگان تحت تأثیر تخفیف‌های بزرگ و فرصت‌های منحصربه‌فرد که به نظر می‌رسد تنها در این روز در دسترس باشند، اغلب اقدام به خرید کالاهایی می‌کنند که هیچ نیازی به آنها ندارند؛ این روند منجر به شکل‌گیری رفتارهای خرید غیرمنطقی و به‌طور کلی تشدید فرهنگ مصرف‌گرایی در جوامع مختلف می‌شود.
ارتباط بلک فرایدی با تخفیف‌های آخر سال
جمعه سیاه، چند هفته قبل از تعطیلات کریسمس برگزار می‌شود، که این امر ارتباط نزدیکی با تخفیف‌های آخر سال و روند خرید در فصل تعطیلات دارد؛ بسیاری از خرده‌فروشان از این روز به‌عنوان نقطه شروع فصل خرید تعطیلات کریسمس استفاده می‌کنند و تخفیف‌های ویژه‌ای را ارائه می‌دهند که ادامه آن تا کریسمس و حتی پس از آن، تا دوشنبه سایبری (Cyber Monday) ادامه می‌یابد؛ این روند به مصرف‌کنندگان فرصتی می‌دهد تا با تخفیف‌های چشمگیر خریدهای خود را انجام دهند، همچنین برای برندها و فروشگاه‌ها به فرصتی برای جذب مشتریان و افزایش فروش تبدیل می‌شود.
جمعه سیاه به‌عنوان آغازگر تخفیف‌های آخر سال، نه‌تنها به خرده‌فروشان این امکان را می‌دهد که کالاهای خود را با قیمت‌های پایین‌تری ارائه دهند، بلکه باعث می‌شود که خریدهای پایان سال شکل گسترده‌تری پیدا کنند. این روز، به‌ویژه در بازارهای آنلاین، تقاضا برای تخفیف‌های ویژه و پیشنهادهای منحصربه‌فرد را به‌شدت افزایش می‌دهد. در نتیجه، مصرف‌کنندگان به سرعت متوجه می‌شوند که بلک فرایدی یکی از بهترین زمان‌ها برای خرید محصولات مورد نظرشان با تخفیف‌های بزرگ است.
تأثیر جمعه سیاه بر فرهنگ مصرف‌گرایی
جمعه سیاه به‌طور عمده به عنوان نمادی از فرهنگ مصرف‌گرایی در جوامع مختلف شناخته می‌شود. در کشورهایی که مصرف‌گرایی نقش بزرگی در زندگی روزمره افراد دارد، مانند ایالات متحده و کشورهای اروپایی، این روز به یکی از مهم‌ترین رویدادهای خرید تبدیل شده است.
در این جوامع، مصرف‌کنندگان به طور خاص به دنبال خرید کالاهایی هستند که به‌طور معمول قیمت‌های بالاتری دارند و با تخفیف‌های ویژه در این روز، بسیاری از آنها اقدام به خرید کالاهایی می‌کنند که شاید به‌هیچ‌وجه به آن نیاز نداشتند.
این روند موجب تشدید فرهنگ مصرف‌گرایی می‌شود، جایی که افراد بیشتر به دنبال خرید کالاهایی هستند که نمایانگر قدرت خرید و وضعیت اجتماعی آنها باشد،؛ در حالی که خرید در این روز می‌تواند برای برخی از مصرف‌کنندگان فرصتی برای خرید کالاهای مورد نیاز با تخفیف‌های ویژه باشد، برای بسیاری دیگر، بلک فرایدی به شکلی از فشار اجتماعی تبدیل می‌شود که آنها را به خرید کالاهایی سوق می‌دهد که هیچ نیازی به آنها ندارند و این مسئله نه‌تنها به مصرف بیشتر منجر می‌شود، بلکه می‌تواند منجر به کاهش قدرت خرید واقعی مصرف‌کنندگان در طول سال‌های آینده نیز شود.
نقش رسانه‌ها و تبلیغات در جمعه سیاه
یکی از عوامل اصلی موفقیت جمعه سیاه، نقش رسانه‌ها و تبلیغات در ترویج این پدیده است؛ تبلیغات تلویزیونی، آنلاین و شبکه‌های اجتماعی در ایجاد فشار بر مصرف‌کنندگان برای خرید کالاهایی که ممکن است نیازی به آنها نداشته باشند، نقشی تعیین‌کننده دارند. این تبلیغات به‌طور گسترده‌ای مصرف‌کنندگان را به خرید ترغیب می‌کنند و حس نیاز فوری به خرید را در آنها ایجاد می‌کنند.
گسترش رسانه‌های دیجیتال و تبلیغات برخط به‌طور چشمگیری تأثیر جمعه سیاه را در جوامع مختلف افزایش داده است. از طریق ایمیل‌ها، بنرهای تبلیغاتی و تبلیغات در شبکه‌های اجتماعی، مصرف‌کنندگان به‌طور مداوم در معرض اطلاعات مربوط به تخفیف‌های ویژه قرار می‌گیرند. این امر باعث می‌شود تا آنها احساس کنند که اگر در این روز خرید نکنند، فرصت‌های بزرگی را از دست خواهند داد، بنابراین این فشارهای تبلیغاتی به‌طور مداوم بر تصمیم‌گیری‌های خرید تأثیر می‌گذارند و مصرف‌کنندگان را به رفتارهایی سوق می‌دهند که شاید هیچ‌وقت نیازی به آنها نداشته باشند.
تأثیر جمعه سیاه بر فرهنگ ایرانی
یکی از مهم‌ترین تغییرات ناشی از بلک فرایدی در ایران، رواج فرهنگ خرید آنلاین است. با توجه به اینکه در این روز بسیاری از فروشگاه‌های اینترنتی و برندهای بزرگ بین‌المللی تخفیف‌های ویژه‌ای ارائه می‌دهند، ایرانی‌ها به‌طور فزاینده‌ای به خرید اینترنتی روی آورده‌اند. فروشگاه‌های آنلاین داخلی مانند دیجی‌کالا، بامیلو، زودفود هر سال تخفیف‌های چشمگیری را برای محصولات مختلف به‌ویژه کالاهای الکترونیکی، لوازم خانگی و مد و پوشاک ارائه می‌دهند. این تخفیف‌ها باعث شده‌اند تا ایرانی‌ها به خرید آنلاین اعتماد بیشتری پیدا کنند و روند خرید اینترنتی در این کشور تقویت شود.
بلک فرایدی نه‌تنها باعث تغییر در روش خرید ایرانی‌ها شده است، بلکه تأثیر زیادی بر رفتار مصرف‌کنندگان نیز گذاشته است. در این روز، مصرف‌کنندگان تمایل بیشتری به خرید کالاهایی دارند که ممکن است در سایر روزهای سال به‌دلیل قیمت بالا قادر به خرید آنها نباشند. به‌ویژه در شرایط اقتصادی کنونی ایران، که بسیاری از مردم به‌دلیل بالا بودن قیمت‌ها از خرید برخی کالاها خودداری می‌کنند، بلک فرایدی به‌عنوان یک فرصت ویژه برای خرید آنها به‌شمار می‌آید. این تغییر رفتار مصرف‌کننده موجب شده که خرید لوازم خانگی، گوشی‌های هوشمند، تلویزیون، لوازم الکترونیکی و حتی پوشاک به‌طور چشمگیری در این روز افزایش پیدا کند.
چالش‌ها و نقدها
با این حال، برخی منتقدان به تأثیرات منفی بلک فرایدی بر فرهنگ ایرانی اشاره دارند؛ این رویداد موجب خریدهای غیرضروری و تقویت مصرف‌گرایی شده است. به‌گفته برخی، فشارهای اجتماعی و رسانه‌ای برای خرید کالاها در این روز، باعث تغییرات غیرضروری در رفتار مصرف‌کنندگان می‌شود و بر این اساس ورود بلک فرایدی ایرانی شده به ایران با واکنش‌های فرهنگی روبه‌رو شده است. برخی افراد و نهادهای فرهنگی به این روز به‌عنوان تقلیدی از فرهنگ غربی نگاه می‌کنند و آن را تهدیدی برای هویت فرهنگی و سبک زندگی ایرانی می‌دانند.
بلک فرایدی در ایران با واکنش‌های فرهنگی و اجتماعی روبه‌رو شده است. بسیاری از افراد و نهادهای فرهنگی به‌ویژه از نگاه به این رویداد به‌عنوان یک تقلید از فرهنگ غربی انتقاد می‌کنند و آن را تهدیدی برای هویت فرهنگی و سبک زندگی ایرانی می‌دانند.
برخی افراد معتقدند که این رویداد و تبلیغات آن، مردم را از ارزش‌های سنتی و فرهنگی دور می‌کند و به‌جای توجه به نیازهای واقعی، افراد را به مصرف‌گرایی و خرید کالاهایی که لزوماً به آنها نیاز ندارند، ترغیب می‌کند، علاوه بر این، برخی نهادهای فرهنگی نیز معتقدند که این نوع رویدادها به‌ویژه در دورانی که مشکلات اقتصادی و اجتماعی در کشور بیشتر است، ممکن است به آسیب‌های فرهنگی و اجتماعی منجر شود.
راه‌حل چیست؟
با وجود چنین نگاهی بسیاری از کشورها به‌ویژه کشورهای عربی و خاورمیانه با الگوگیری از بلک فرایدی اقدام به برپایی حراجی روز جمعه می‌کنند و بر این اساس که ایرانی‌ها از گذشته مهارت زیادی در برپایی حراجی‌ها داشتند، می‌توان با الگوگیری از این رویداد در بازه‌های زمانی مرتبطی مانند عید نوروز و آغاز سال تحصیلی بستری برای خریدهای مردم ایجاد کرد، چراکه بلک فرایدی اروپایی و آمریکایی در روزهای پایانی ماه نوامبر و در نزدیکی سال جدید یعنی درست روزهایی که اهالی اروپا و آمریکا و همه کشورهایی که سال تقویمشان میلادی است، خودشان را آماده سال جدید می‌کنند و به همین منظور مطابق آداب و رسوم همه مردم جهان در ادیان مختلف به خرید برای سال جدید می‌پردازند، اما این تاریخ برای ایرانی‌ها معنی و مفهومی ندارد.
هرچند در طول سال و در سطح کشور نمایشگاه‌هایی با عنوان نمایشگاه‌های بهاره و پاییزه برگزار می‌شود، اما نیاز است که چنین رویدادهایی در سطح کلان‌تر و با دربرگیری محصولات بیشتری برگزار شود تا در عین حفظ فرهنگ و هویت ایرانی-اسلامی خود، به رشد تولید و حمایت از محصولات داخلی که سال‌هاست دغدغه رهبر انقلاب است نیز برسیم.