به گزارش رکنا، شیخ مفید فقیه، متکلم، و مروج مکتب کلامی شیعه در سده چهارم هجری قمری بود که آثار جاویدانی از خود به جای گذاشت و در پیشرفت فهم و استدلال‌های دینی تاثیر بسزایی داشت. به همین مناسبت، نهم آذرماه به عنوان روز بزرگداشت شیخ مفید در تقویم ثبت شده است.
مختصری از زندگی شیخ مفید
شیخ مفید که نام کاملش «محمد بن محمد بن نعمان» بود، در یازدهم ذی‌قعده سال ۳۳۶ هجری قمری در بغداد متولد شد. کنیه‌اش ابو عبدالله و لقب معروفش «مفید» بود. او از بزرگان علم کلام و فقه شیعه به شمار می‌آید و در دوران خود پیشوای فکری شیعیان بود.
شیخ مفید استاد بزرگان دیگری چون شیخ طوسی و سید مرتضی علم‌الهدی بود و در علم کلام و فلسفه اسلامی به خصوص در مکتب شیعه، جایگاهی رفیع داشت. او با مناظرات علمی و دینی برجسته‌ای که با علما و متکلمان دیگر فرقه‌ها مانند قاضی عبدالجبار معتزلی و قاضی ابوبکر باقلانی اشعری داشت، توانست مکتب کلامی شیعه را به اوج تکامل برساند.
او در بین اهل تسنن نیز مورد احترام بود و بزرگان اهل سنت از جمله ابن حجر عسقلانی، ابن عماد حنبلی و شافعی درباره‌اش به تحسین و ستایش پرداخته‌اند. شیخ طوسی در کتاب "الفهرست" در مورد او می‌نویسد: «شیخ مفید از بزرگترین متکلمان امامیه و بزرگترین فقیه زمان خود بود. او حافظه‌ای قوی داشت و در پاسخ به مسائل دینی همیشه حاضرجواب بود.»
مکتب شیخ مفید
پیش از شیخ مفید، علم کلام و اصول فقه در میان اهل سنت رونق داشت، اما در میان شیعیان، این علم بیشتر به صورت مباحث کتبی و محدود در جریان بود. شیخ مفید با استفاده از اصول کلامی و فقهی توانست راه‌های جدیدی برای بحث و استدلال در مسائل دینی باز کند و سبک ساده و تألیفات پیشینیان را به شیوه‌ای منظم و نظام‌مند تکمیل نماید.
او تلاش‌های پیشینیانی مانند ابن جنید اسکافی، ابن عقیل و عیاشی را به شکلی مفصل و قابل فهم تدوین کرد و علم کلام شیعی را به سطحی جدید رساند. همچنین او کتاب‌هایی در زمینه اصول فقه نوشت که به عنوان منابع مرجع در دنیای اسلام شناخته می‌شوند.
تالیفات شیخ مفید
شیخ مفید در طول عمر پربار خود بیش از ۲۰۰ کتاب تألیف کرد که بسیاری از آن‌ها به مسائل کلامی، فقهی و قرآنی پرداخته است. از جمله مهم‌ترین آثار او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
المقنعة
الفرائض الشرعیة
احکام النساء
الکلام فی دلائل القرآن
وجوه اعجاز القرآن
النصرة فی فضل القرآن
اوائل المقالات
نقض فضیلة المعتزلة
الافصاح
الایضاح
این کتاب‌ها همگی در زمینه‌های مختلف فقه، کلام و اصول دین نوشته شده‌اند و تأثیر زیادی در شکل‌گیری مکتب فکری شیعه در دوران بعدی داشته‌اند.
شاگردان معروف شیخ مفید
شیخ مفید شاگردان برجسته‌ای تربیت کرد که هرکدام در علم و اندیشه اسلامی تأثیرات بزرگی داشتند. از معروف‌ترین شاگردان او می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سید مرتضی علم‌الهدی
سید رضی
شیخ طوسی
این بزرگان هرکدام در فقه و کلام شیعه به مقام‌های بلند علمی رسیدند و نقش بزرگی در گسترش و تثبیت مکتب شیخ مفید داشتند.
وفات شیخ مفید
شیخ مفید در سال ۴۱۳ هجری قمری در سن ۷۵ سالگی در بغداد درگذشت. وفات او به‌عنوان ضایعه‌ای بزرگ برای جهان اسلام به شمار می‌آمد و مردم و علما از مختلف فرق، برای گرامیداشت او و تجلیل از خدمات علمی‌اش به تشییع جنازه‌اش آمدند. شیخ طوسی که خود شاگرد شیخ مفید بود، در مراسم تشییع جنازه او حضور داشت و از کثرت شرکت کنندگان در مراسم، اظهار شگفتی کرده است. گفته می‌شود که چندین هزار نفر از شیعیان و غیرشیعیان در مراسم تشییع او شرکت کردند و سید مرتضی بر پیکر او نماز گزارد.
شیخ مفید در حرم امام جواد (علیه‌السلام) در بغداد به خاک سپرده شد، جایی که در کنار قبر استاد بزرگش ابن قولویه آرام گرفت.
در نهایت، شیخ مفید با تلاش‌ها و آثار علمی‌اش توانست در دوران خود مرجعیت علمی و دینی شیعیان را تقویت کند و مکتب کلامی شیعه را به یکی از مهم‌ترین جریان‌های فکری در جهان اسلام تبدیل کند.