خطر سگ‌های ولگرد برای گونه‌های حیات وحش، به‌ویژه گونه‌های در معرض انقراض، یکی از چالش‌های جدی زیست‌محیطی است که در سال‌های اخیر در ایران و بسیاری از نقاط جهان افزایش یافته است.

سگ‌های ولگرد به صورت گله‌ای یا انفرادی با حمله به گونه‌های بومی و شکار آن‌ها، تهدیدی جدی برای تنوع زیستی به شمار می‌روند. بر اساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۱ توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) منتشر شد، سگ‌های ولگرد یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت ۱۸۸ گونه در سراسر جهان هستند و در انقراض حداقل ۱۱ گونه دخیل بوده‌اند. این آمار شامل گونه‌های حساس و در معرض انقراض نیز می‌شود.

سگ‌های ولگرد و انقراض حیات وحش

در ایران، مناطقی مانند زیستگاه‌های آهوی ایرانی و گوزن زرد به دلیل حملات سگ‌های ولگرد با کاهش جمعیت این گونه‌ها مواجه شده‌اند. گوشتخوران نیز از گزند سگ‌های ولگرد در امان نبوده و بر اساس آمارهای سازمان حفاظت محیط زیست گزارشاتی از حمله گله‌ای سگ‌های ولگرد به یوزپلنگ ایرانی، کاراکال، گربه شنی، پلنگ ایرانی، خرس قهوه‌ای و... ثبت شده است. علاوه بر شکار مستقیم، انتقال بیماری‌های کشنده مانند هاری و دیستمپر توسط سگ‌های ولگرد، تأثیرات جبران‌ناپذیری بر حیات وحش گذاشته است.

به گفته حسام اشعریون؛ دامپزشک متخصص بیماری داخلی دام‌های بزرگ، ایران در دسته کشورهایی قرار دارد که ۲۱ تا ۲۵ گونه در حال انقراض  ساکن در آن، توسط  این سگ‌ها مورد تهدید قرار دارند . آهو، یوزپلنگ آسیایی و وشق اوراسیایی  به‌ترتیب سه هدف اصلی حملات  سگ‌های  پرسه‌زن آزاد در ایران هستند. در این میان تلف شدن ۱۷ قلاده یوزپلنگ آسیایی بسیار حائز اهمیت است .

سگ‌های ولگرد می‌توانند از روش‌های مختلفی به حیات‌وحش آسیب برسانند که رایج‌ترین آن شکار کردن گونه‌های حیات‌وحش است. سگ‌های ولگرد تاکنون در انقراض ۱۱گونه از حیات‌وحش نقش مستقیم داشته‌اند. در مطالعه انجام شده توسط دانیال نیری کارشناس دانشگاه ایالتی هومبولت کالیفرنیا ثبت حمله سگ‌های ولگرد به حداقل ۱۷گونه پستاندار در ایران گزارش شده است.

فهرستی از گونه­‌های پستاندار که در فاصله سال‌های ۲۰۰۲ تا ۲۰۲۰، توسط سگ­‌های ولگرد در ایران مورد حمله قرار گرفته، زخمی یا کشته شده‌اند

بیشتر حملات ثبت شده در اطراف یا داخل مناطق حفاظت‌شده رخ داده بودند و برخی گونه‌های مورد حمله واقع شده جزو گونه‌های نیازمند حفاظت، از جمله یوزپلنگ آسیایی بوده است همچنین ایجاد رقابت بین سگ‌ها و سایر گوشتخواران نیز به ایجاد نزاع بین سگ‌ها و سایر گوشتخواران می‌­انجامد. رقابت مستقیم به صورت حمله سگ به سایر گوشتخواران و غیرمستقیم به صورت شکار منابع غذایی سایر گوشتخواران منظور می‌شود.

معضل بزرگ‌تر، سگ‌های گله هستند که آنها هم جزو سگ‌های ولگرد طبقه‌بندی می‌شوند با این تفاوت که دارای صاحب هستند.

"سگ‌های ولگرد"؛ تهدید حیات وحش در سراسر جهان

شواهد ثبت‌ شده‌ای از حملات سگ‌های ولگرد به حیات وحش و حتی انقراض گونه‌هایی به دلیل این حملات در برخی کشورها وجود دارد.

به گزارش Rewilding Portugal، در پرتغال سگ‌های ولگرد باعث شکار گسترده دام‌ها شده و ممکن است با شکارچیان بومی مانند  گونه ارزشمند "گرگ ایبری" در رقابت باشند و این چالش‌ها حفاظت از حیات وحش را دشوارتر کرده است​.

The Nature Institute گزارش می‌دهد که در نیوزیلند، سگ‌های ولگرد پرندگان کیوی که گونه‌ای در معرض خطر هستند را شکار کرده و در برخی مناطق منجر به کاهش جمعیت آنها شده‌اند​.

ProtectNatureTO می‌گوید: حتی بدون شکار مستقیم، سگ‌های ولگرد می‌توانند با ایجاد استرس در گونه‌های حیات وحش، آنها را مجبور به تغییر زیستگاه و کاهش موفقیت تولیدمثل کنند. برای مثال، در آمریکای شمالی، سگ‌های ولگرد یا رهاشده تأثیرات منفی بر رفتار و پراکنش گونه‌هایی مانند گوزن و پستانداران کوچک در مناطق حفاظت‌شده داشته‌اند​.

غذارسانی به سگ‌ها مساوی با جفا در حق حیات وحش

غذا رساندن به سگ‌های ولگرد از سوی برخی افراد با نیت کمک به حیوانات و حیوان‌دوستی انجام می‌شود اما این رفتار در بسیاری از موارد به طور مستقیم و غیرمستقیم باعث آسیب به گونه‌های دیگر حیات وحش می‌شود.

وقتی غذارسانی به سگ‌های ولگرد به صورت مستمر و بدون برنامه انجام می‌شود، جمعیت این سگ‌ها به‌طور غیرطبیعی افزایش می‌یابد. سگ‌های ولگرد به دلیل هوش بالا و قدرت تطبیق زیاد می‌توانند به شکارچیان خطرناک در زیستگاه‌های طبیعی تبدیل شوند.

سگ‌های ولگرد که غذای کافی از طریق غذارسان‌ها دریافت می‌کنند، به مرور زمان به زیستگاه‌های طبیعی نفوذ کرده و به گونه‌های دیگر حمله می‌کنند. یک مطالعه که Independent منتشر شده، نشان داده است که سگ‌ها به پرندگان، پستانداران کوچک و حتی گونه‌های در حال انقراض مانند لاک‌پشت‌های دریایی حمله کرده‌اند. این حملات اغلب باعث کاهش جمعیت گونه‌های بومی و تهدید جدی برای بقای آن‌ها می‌شود​.

اگرچه غذارسان‌ها ادعا می‌کنند که این کار آن‌ها نشان‌دهنده حیوان‌دوستی است، اما بدون در نظر گرفتن اثرات بلندمدت، چنین رفتارهایی ممکن است به نابودی زیستگاه‌ها و آسیب جدی به تنوع زیستی منجر شود.