به گزارش قدس آنلاین، این قصه به قدری معروف بود که بارها دستمایه ساخت فیلم، کارتون و نمایشهای عروسکی هم قرار گرفت. حالا جدیدترین نسخه از این داستان قدیمی در انیمیشن «شنگول منگول» به کارگردانی کیانوش و فرزاد دالوند و تهیهکنندگی داریوش دالوند و سارا امامی از ۳۰ آبان ماه اکران خود را در سینماهای کشور آغاز و در یک هفته گذشته فروشی افزون بر ۲میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومان را در گیشه ثبت کرده است.
این اثر که در سیوششمین جشنواره کودکان و نوجوانان اصفهان پروانه زرین بهترین کارگردانی جشنواره را از آن خود کرد، تاکنون موفق به حضور در جشنوارههایی همچون ساندنس، ورشو، کنیا، قاهره، گوا، شارجه و... شده و توانسته سه جایزه بهترین انیمیشن، بهترین فیلمنامه و همچنین بهترین صداگذاری را از جشنواره فیلم کنیا و همچنین دیپلم افتخار بخش بینالملل جشنواره فیلم کودک ساندنس را از آن خود کند.
نسخه بومی این داستان که ما آن را با بزبز قندی و سه بزغالهاش یعنی شنگول، منگول و حبه انگور میشناسیم ریشههای خیلی قدیمیتری در یک داستان فولکلور به نام «گرگ و هفت بزغاله» دارد که از یک افسانه کهن میآید و توسط دو برادر به نامهای یاکوب و ویلهلم گریم گردآوری و در قالب قصههای برادران گریم منتشر شده است. اما انیمیشنی که این روزها اکران شده چقدر وامدار این افسانه قدیمی و شبیه همان قصه معروفی است که در کودکیهایمان شنیدهایم. انیمیشن «شنگول منگول» تقریباً جز وفاداری به نام کاراکترهای اصلی، ارتباطی به این افسانه کهن ندارد و در واقع یک نسخه تازه و بهروز شده از این داستان قدیمی را روایت میکند و از آنجایی که این فیلم با نگاهی جهانی و با مشارکت یک کمپانی خارجی ساخته شده و توجه جدی به مخاطب بینالمللی دارد، روایتی جهانشمولتر را نسبت به نسخه ایرانیزه شده آن ارائه داده و صرفاً اقتباسی آزاد است که کیانوش دالوند فیلمنامه آن را با مشارکت نویسندگان آمریکایی و کانادایی نوشته است.
فیلم داستانش را با یادآوری اتفاقی در سالهای دور و جدال میان «خون پوزه» گرگ خونخوار جنگل و شخصیت «سایه سرخ» که مراقب حیوانات است، آغاز میکند؛ آنها پس از جنگی با هم توافقنامه صلح امضا میکنند که گرگ دیگر هیچ حیوانی را در جنگل نخورد. در ادامه، داستان به زمان حال بازمیگردد و فیلم قصه شنگول، منگول و حبه انگور را پیش میبرد که روزها به کلاس استاد هنرهای رزمی میروند و کنار حیوانات دیگر به آموختن ورزشهای رزمی مشغولاند. از آن طرف «خون پوزه» که سالهاست شکار نکرده و افسرده شده با ترفندهای مختلفی سعی میکند بزغالهها را به قلعه خودش بکشاند، اما اتفاقاتی میافتد که همه حیوانات وارد ماجراهای تازهای میشوند. خط اصلی داستان درگیر شدن بزغالهها و به دام افتادنشان توسط گرگ خونخوار است و باید راه نجات خودشان را پیدا کنند اما مسیر روایت و خردهپیرنگهایی که در کنار داستان اصلی تعریف میشود در کنار خلق شخصیتهای مختلف، به آن شکل و شمایل تازهای بخشیده است.
جولان فرهنگ چینی در غیبت هویت بومی
یکی از نکات قابل توجه در انیمیشن «شنگول منگول» غیبت فرهنگ ایرانی و نمادهای بومی است و اگر لهجه گیلکی و آذری دو کاراکتر قصه را قلم بگیرید تقریباً فیلم هیچ عنصر مشخص و نمایانی از فرهنگ و هویت ایرانی را در خود جای نداده است. ضمن اینکه در نسخههای غیرفارسی همین لهجهها هم در دوبله از بین میرود و تشخیص اینکه در حال تماشای یک انیمیشن ایرانی هستید کار مشکل و چه بسا غیرممکنی خواهد بود.
البته سازندگان این انیمیشن میگویند تمرکز آنها بر بازار جهانی و مخاطب بینالمللی است، اما این طور به نظر میآید که «شنگول منگول» بیشتر در خدمت فرهنگ آسیای شرقی است؛ از کلاس هنرهای رزمی که حیوانات جنگل در آن شرکت میکنند و سبک و سیاق لباسهایشان گرفته تا استفاده از سلاحهای نینجا مانند شوریکن، چاقوی پرتابی، نانچیکو و شمشیر و همچنین صحنههای متعدد مبارزات رزمی، همه اینها مخاطب را به یاد فنون رزمی کشورهای آسیایی میاندازد. ناگفته نماند این انیمیشن ایرانی با نام چینی «بز کونگفوکار» پیشتر در سینماهای چین اکران شده و با یک نمایش تمامعیار از فرهنگ رزمی توانسته رضایت شریکان خارجی این پروژه را جلب کند و اکرانهای موفقی هم در عرصه بینالمللی داشته است. نکته دیگر صحنههای متعدد مبارزه است که سازندگان در نمایش آنها دست و دل بازی بسیاری به خرج دادند که با توجه به مخاطب هدف این انیمیشن چندان مناسب به نظر نمیآید؛ نمونه آن صحنه مبارزه گرگ و سایه سرخ با یکدیگر است که دُز خشونت آن بالاست و چندان مناسب کودکان نیست. در آن صحنه هم سایه سرخ لباسی شبیه سوپرقهرمانهای مارول دارد و تکنیکهای مبارزهاش هم یادآور همان شخصیتهاست.
نگاهی به دوبله و استانداردهای تولید فیلم
فارغ از بحث محتوایی، تکنیک استاندارد تولید و سطح کیفی بالای آن که با انیمیشنهای روز دنیا برابری میکند از نقاط قوت فیلم است که آن را در اکرانهای جهانی با سایر تولیدات این ژانر قابل رقابت میکند. علاوه بر این صداپیشگی شنگول منگول با مدیریت دوبلاژ محمدرضا علیمردانی و حضور بازیگران سینما از دیگر امتیازات این انیمیشن است به ویژه صداپیشگی هوتن شکیبا، محمدرضا علیمردانی، حامد آهنگی، هومن حاجی عبدالهی، بهنوش بختیاری، هادی کاظمی، آشا محرابی و سمانه پاکدل شیرینی و جذابیت ویژهای به این انیمیشن بخشیده است.
انیمیشن شنگول منگول برای هشت سال به بالا
شنگول منگول اگرچه از خط داستانی نسخه اصلیاش پیروی نمیکند اما در همان حال و هواست و احتمالاً برای خردسالان دلهرهآور خواهد بود، به ویژه یکی از انتقادهایی که به این انیمیشن میشود تعدد صحنههای مبارزه و لحظات خشن و ترسناک برای نونهالان است، البته بنا به گفته سازندگانش این انیمیشن برای رده سنی هشت سال به بالا مناسب است، اما در عین حال شنگول منگول شیرینیهای خودش را هم دارد و با رنگ و لعابی گرم و شاد، علاوه بر کاراکترهای اصلی داستان شخصیتهای دوستداشتنی و جذاب دیگری همچون مامانی(خرگوش)، زالبالو و استاد، تکپا و بیهراس و طباخیو که با صداپیشگی حرفهای بازیگران سینما جان گرفتهاند، لحظات شادی را برای کودکان رقم میزنند.
به نام ایران، به کام چینیها
یکی از امتیازات مهم انیمیشنهایی که در سالهای اخیر به نمایش درآمدند همچون «پسر دلفینی»، «بچه زرنگ»، «ببعی قهرمان» و... محوریت بچهها در به سرانجام رساندن ماجراهاست و اینکه یاد بگیرند قهرمان زندگی خودشان باشند. شنگول منگول هم قهرمانهای خودش را دارد؛ حیوانات کوچکی که میآموزند مسئولیت کارهایشان را بر عهده بگیرند و با اتحاد و کنار هم بودن بر مشکلات غلبه کنند. آنها میدانند ترس و ناامیدی دو روی یک سکه است و باید کارها را با شجاعت پیش ببرند.
اما شاید همچنان مهمترین ضعف شنگول منگول غریبگی آن با فرهنگ ایرانی باشد. در بازار پرزرق و برق انیمیشنهای جهانی که این روزها به راحتی در دسترس همگان است، طبیعتاً ساخت انیمیشنهای ایرانی باید هدفی فراتر از رقابت را هم دنبال کند.
همان گونه که پشت پرده تولید در کمپانیهای انیمیشنسازی ترویج سیاستهای فرهنگی عمیقی در جریان است، یکی از مهمترین رسالتهای ما در خلق اثری متفاوت از این گونه تولیدات، باید انعکاس هویتی و توجه به ارزشهای فرهنگی در ابعاد ملی باشد؛ نکته کلیدی و مهمی که شنگول منگول با وجود سر و شکل حرفهای و قرار گرفتن در کلاس جهانی، فاقد آن است و ارزشهای فرهنگ ایرانی را نمایندگی نمیکند.
درباره انیمیشن«شنگول منگول» با روایتی جهانشمول/ قهرمان زندگی خودت باش!
نسلهای مختلف از پیر و جوان گرفته تا بچههای امروز همه قصه بزبز قندی و شنگول و منگول را شنیدهاند. قصهای جذاب و شنیدنی که کمتر کودکی پیدا میشود آن را از زبان مادرش نشنیده یا در کتابهای قصه نخوانده باشد.
صاحبخبر -
∎