جوان آنلاین: رسانه‌های غربی تلاش می‌کنند در جوامع اسلامی نگاه ابزاری به زن را تقویت و او را از نقش‌های واقعی و با ارزش خود دور کنند. در مقابل، سبک زندگی اسلامی زن را موجودی با عظمت و ارزشمند می‌داند و حضرت زهرا (س) به عنوان الگوی برجسته برای زنان در عبادت، مدیریت خانواده، سیاست و مسائل اجتماعی در اوج خود نقش‌آفرینی کرده‌اند. سیره ایشان به زنان یادآوری می‌کند می‌توانند به طور مؤثر در جامعه حضور داشته باشند و نقش‌های مختلفی را ایفا کنند. الهام مرزانی، کارشناس دینی و مدرس حوزه‌های علمیه خواهران معتقد است امروز زنان مسلمان در عرصه‌های فرهنگی و سیاسی موفقیت‌های زیادی کسب کرده‌اند که نشان‌دهنده الگوبرداری موفق از سیره حضرت زهرا (س) است. اگر این الگو را به خوبی معرفی کنیم، تمام زنان به ایشان تأسی خواهند کرد و الگوی خود قرار خواهند داد و این همان تأکیدات رهبری معظم در ارائه شخصیت الگویی ایشان به عنوان الگوی زن سوم و جهانی‌کردن زن مسلمان است. گفت‌وگوی «جوان» را با این کارشناس دینی می‌خوانید.
چگونه زندگی و سیره حضرت زهرا (س) به عنوان الگویی از عبودیت و بندگی می‌تواند به مردان و زنان در مسیر رشد و تکامل دینی کمک کند؟
هدف از خلقت انسان‌ها عبودیت و بندگی است. خداوند در قرآن می‌فرماید: «و ما خلقتم الجن و الانس الا لیعبدون»، جن و انسان‌ها را تنها برای عبادت خلق کرده است. این به آن معناست که انسان‌ها با سر تعظیم فرود آوردن در برابر خداوند، مسیر رشد و تکامل خود را مشخص می‌کنند. برای آسان‌تر کردن این مسیر، خداوند راهنمایانی از صالحان قرار داده است. وقتی انسان‌ها دلتنگ یا خسته می‌شوند، به خداوند پناه می‌برند. علامه بروجردی اشاره می‌کند: همه انسان‌ها، حتی ثروتمندترین افراد، به درگاه خداوند نیازمندند. مردان با جهاد و مسئولیت‌پذیری و زنان با الگو‌های خاص خود، باید مسیر عبودیت را طی کنند. خداوند حضرت زهرا (س) را به عنوان الگویی برتر برای همه انسان‌ها معرفی کرده است. زندگی ایشان نمونه‌ای از عبادت و پرستش است چراکه تربیت پیامبر اسلام (ص) و محیط خانوادگی حضرت زهرا (س) نه تنها زمینه‌ساز شکل‌گیری سیره عبادی ایشان بود، بلکه الگوی کاملی از دیانت و عبودیت را برای او فراهم کرد، به همین جهت حضرت زهرا (س) به عنوان یک شخصیت برجسته در تاریخ اسلام شناخته می‌شود که نه تنها در عبادت بلکه در تمامی جوانب زندگی خود می‌تواند الگوی دیگران باشد.
چند مصداق عملی از سیره عبادی حضرت زهرا (س) ذکر کنید که نشان‌دهنده عمق ایمان و تقوای ایشان است.
روز‌های پایانی زندگی حضرت زهرا (س) بود که امام حسن‌مجتبی (ع) می‌فرمایند: وقتی مادرم در حال عبادت بودند، به شدت از درد رنج می‌بردند و نمی‌توانستند به راحتی بایستند، حتی در آخرین روزها، حال‌شان آنقدر وخیم بود که نمی‌توانستند بنشینند و سرشان را به دیوار تکیه می‌دادند. خواب هم برای‌شان سخت شده بود و گاهی بیهوش می‌شدند. با این حال، وقتی به عبادت می‌ایستادند، مانند درختی که در باد می‌لرزد، استقامت می‌کردند. در آن شرایط ایشان برای سلامتی خود دعا نمی‌کردند و همیشه دیگران را بر خود مقدم می‌دانستند و دعای ایشان برای خود این بود «خداوندا، مرگ مرا سریع‌تر برسان!». تقسیم افطار بین مسکین، یتیم و اسیر هم نشان‌دهنده روح ایثار و گذشت ایشان بود یا با بخشش گردنبند خود به یک اسیر نه تنها او را کمک بلکه گرسنه‌ای را هم سیر کردند. این عمل‌ها نشان‌دهنده عشق او به خداوند و تلاشش برای نزدیک شدن به خدا و به کمال عبودیت رسیدن بود. این نشان‌دهنده عظمت روحی است که حتی در شرایط سخت نیز به فکر دیگران و همواره در تلاش برای خدمت به خلق خداست.
حضرت زهرا (س) چگونه از روش‌های عملی و غیرمستقیم برای تربیت فرزندان خود استفاده می‌کردند و این روش‌ها چه تأثیری بر رشد معنوی و اخلاقی فرزندان‌شان داشت؟
حضرت زهرا (س) در شب‌های قدر تلاش می‌کردند فرزندان‌شان در طول روز بخوابند و شب‌ها بیدار باشند، زیرا شب قدر زمان بسیار مهمی است. امام صادق (ع) نیز حضرت زهرا (س) را به عنوان «لیله‌القدر» معرفی کرده‌اند. همانطور که قرآن در شب قدر نازل می‌شود، در دامن حضرت زهرا (س) نیز فرزندان ناطق و پرورش‌یافته‌ای شکل گرفته‌اند. حضرت زهرا (س) در تربیت فرزندان خود تأثیر زیادی داشتند. مثلاً زمانی که در خانه چیزی برای خوردن نبود، ایشان به فرزندانش درس ایثار می‌آموختند و به اندازه یک وعده غذا را به دیگران می‌بخشیدند. فضه، خدمتکار حضرت می‌گوید: دیدم در خانه چیزی نیست و حضرت برای آنکه یک کار روانی و تربیت اصولی کرده باشند، برای خوشحال کردن بچه‌ها، دیگ آبی را گرم می‌کردند تا آنها احساس کنند غذایی برای خوردن دارند. امام علی (ع) نیز می‌فرمایند: اگر خدا بخواهد، فرزندانم می‌توانند معادن زمین را استخراج کنند، اما هدف اصلی تربیت آنهاست تا برای روز‌های سخت آماده شوند. در یکی از روز‌های جمعه، حضرت زهرا (س) از پسران‌شان خواستند به پشت بام بروند و خبر دهند که چه زمانی غروب آفتاب نزدیک است. وقتی آنها خبر دادند، حضرت گفتند: الان وقت دعاست. این نشان‌دهنده روش‌های تربیتی عملی ایشان است. تربیت باید به صورت عملی انجام شود. بچه‌ها بیشتر از آنچه می‌گوییم، از آنچه عمل می‌کنیم، یاد می‌گیرند. حضرت زهرا (س) با نشان دادن عبودیت و رفتار خانوادگی خود به فرزندان‌شان درس محبت و مهربانی می‌آموختند. امام علی (ع) می‌فرمایند وقتی مشکلات بر او غلبه می‌کرد، با دیدن حضرت زهرا (س) مشکلات را فراموش می‌کرد. این محبت‌ها باعث شد امام حسن (ع) به عنوان کریم اهل بیت شناخته شود و حضرت زینب (س) در واقعه عاشورا شجاعت زیادی از خود نشان دهند. همه اینها نتیجه تربیت مادر بزرگوارشان است که در همه ابعاد زندگی خوش درخشیدند و این تربیت قطعاً بر فرزندان‌شان تأثیر گذاشت.
چگونه سیره عبادی حضرت زهرا (س) می‌تواند به عنوان الگویی برای جامعه امروز معرفی شود؟ چه درس‌هایی از این سیره و فرهنگ می‌توان گرفت؟
الگوی حضرت زهرا (س) نه تنها برای زنان جامعه امروز ما، بلکه برای مردان نمونه‌ای برجسته است. پیروی از سیره ایشان می‌تواند نه تنها مشکلات زندگی را کاهش دهد، بلکه منبع خیر و برکت است؛ چه در زندگی فردی و چه اجتماعی. انسان‌ها در همه زمان‌ها به دنبال الگو هستند و وقتی این الگو از سیره معصومین (ع) باشد، قرآن نیز به وضوح بر اهمیت آن تأکید می‌کند. حضرت زهرا (س) به عنوان الگویی خاص، هنگام عبادت به شدت از خوف خدا می‌لرزیدند. ایشان مادر فرزندی بودند که عاشورا را به وجود آورد. ایشان نمونه‌ای هستند که زنان و مادران شهدای ما از وی الهام گرفته و فرزندان خود را با روحیه شهادت‌طلبی بار آورده‌اند چراکه یک مادر باید خود به مقام شهادت برسد تا بتواند شهید پرورش دهد. مادران و همسران شهدای ما با فداکاری‌های خود، فرزندان‌شان را تربیت کرده‌اند و این نشان می‌دهد آنها نیز حضرت زهرا (س) را الگوی خود قرار داده‌اند. زنان جامعه ما به شدت به شخصیت حضرت زهرا (س) علاقه‌مند هستند و فرهنگ ایشان را به عنوان فرهنگی غنی انتخاب می‌کنند.
با توجه به مسئولیت‌های اجتماعی و سیاسی حضرت زهرا (س) چگونه می‌توان بین زندگی شخصی و اجتماعی تعادل را در سیره تربیتی ایشان مشاهده کرد؟
دشمنان و رسانه‌های غربی در تلاشند زن را به عنوان کالایی ارزان برای لذت‌جویی معرفی کنند، اما در سبک زندگی اسلامی که الگوی آن حضرت زهرا (س) است، زن موجودی باعظمت و ارزشمند است. او می‌تواند در اوج معنویت دانش بیاموزد، افتخار بیافریند و نقش‌آفرین باشد؛ چه در مسائل اجتماعی و چه در تربیت و سیاست. زنان می‌توانند به رشد خانواده و جامعه کمک کنند، همانطور که حضرت زهرا (س) این کار را انجام دادند. حضرت زهرا (س) در پشت جبهه‌ها حضور داشتند و مدیریت اقتصادی قوی‌ای داشتند، به ویژه در مورد باغ فدک. ایشان به اهمیت اقتصادی فدک برای اسلام توجه داشتند و تلاش کردند این منبع را حفظ کنند، اما به این اعتقاد داریم که حق ایشان با شهادت ضایع شد. حضرت زهرا (س) با برگزاری کلاس‌های آموزشی و تفسیر قرآن، زنان مهاجر و انصار را تربیت و در عرصه‌های سیاسی نیز از امام علی (ع) دفاع می‌کردند. امروز نیز زنان فعال در عرصه‌های مختلف فرهنگی و سیاسی در کشورمان بسیار هستند و موفقیت‌های زیادی کسب می‌کنند. این موفقیت‌ها نشان‌دهنده تأثیر الگوی حضرت زهرا (س) بر آنهاست. زنان جامعه ما به شخصیت حضرت زهرا (س) علاقه‌مند هستند و فرهنگ ایشان را به عنوان یک فرهنگ غنی انتخاب می‌کنند. در واقع باید گفت فعال‌سازی الگوی فاطمی، موجب اهدای استقلال و آزادی واقعی به زنان می‌شود.
چگونه می‌توان سیره تربیتی حضرت زهرا (س) را با فرهنگ‌های مختلف در دنیای امروز سازگار کرد؟ آیا این اصول قابلیت تطبیق با شرایط فرهنگی متفاوت را دارد؟
اسلام برای تربیت انسان‌ها از روش الگوگیری استفاده می‌کند و این یکی از مهم‌ترین شیوه‌های تربیتی در این دین است. وقتی ما برای فرزندان‌مان الگو معرفی می‌کنیم، در تربیت آنها موفق‌تر خواهیم بود. داشتن الگو‌های مناسب باعث می‌شود راه و روش زندگی آنها بهتر و مؤثرتر باشد. شخصیت‌های الگو به عنوان نقاط کانونی در رشد و هدایت اخلاقی بسیار تأثیرگذار هستند، به همین دلیل قرآن کریم الگو‌های صحیحی را معرفی و سفارش می‌کند که به این الگو‌ها نزدیک شویم. پیامبر (ص) به عنوان الگویی شایسته معرفی شده است و در این الگوگیری فرقی بین زن و مرد وجود ندارد، البته زنان نیاز دارند از الگو‌های مشابه خود بهره‌مند شوند تا بتوانند در زندگی‌شان از آن استفاده و راه‌های اخلاقی، تربیتی و خانوادگی را تقویت کنند. هیچ کس بهتر از حضرت زهرا (س) نمی‌تواند به عنوان یک الگوی بی‌نظیر در همه ابعاد اجتماعی و سیاسی معرفی شود. اگرچه این موضوع در اسلام مطرح است، اما در تمام ادیان الهی، انسان‌ها به طور فطری به دنبال پرستش و الگوپذیری هستند. اگر بتوانیم حضرت زهرا (س) را به عنوان یک الگوی برتر معرفی و زنان را متوجه این موضوع کنیم که الگویی وجود دارد که در همه ابعاد سرآمد است، قطعاً زنان جهان به ایشان تأسی خواهند کرد.